آداب و رسوم مردم قزوین در عید نوروز
مردم استان قزوين مانند مردم ديگر مناطق ايران، از اوايل اسفندماه خود را براى برگزارى مراسم سال نو آماده مى کنند. آنها همراه خانه تکانى و نظافت، به خانه تکانى دل هاى خود مى پردازند. در روز عيد با چيدن سفره هاى رنگين، پذيراى ميهمانان خود مى شوند. امروزه از روز اول عيد، ديد و بازديدهاى خانوادگى آغاز مى شود و تا قبل از سيزده به در پايان مى گيرد.
مردم استان قزوین مانند مردم دیگر مناطق ایران، از اوایل اسفندماه خود را برای برگزاری مراسم سال نو آماده می کنند. آنها همراه خانه تکانی و نظافت، به خانه تکانی دل های خود می پردازند. در روز عید با چیدن سفره های رنگین، پذیرای میهمانان خود می شوند.
آنها در سفره های پارچه ای قلمکار و ظروف رنگارنگ بلوری، انواع شیرینی های خانگی، انجیر، آلبالوی خیس شده، نخود، کشمش و نقل و نوعی توت که با خمیر پودر پسته و بادام درست می کنند، می چینند و به میهمانان تخم مرغ رنگ شده (با پوست پیاز) عیدی می دهند.
نوروز است و آیین های دوست داشتنی اش؛ تنوع زیاد قومی در ایران هم دلیلی شده است که این آیین ها به طرز شگفت انگیزی متفاوت باشد و جذاب، از تهیه خوراکی های متفاوت در شب های عید گرفته تا مراسم و آیین هایی که هنوز هم به سلامت و درستی اجرا می شود؛ نوروز زمان لمس این آیین ها از نزدیک است.
وجود جلوه های زیبا در آداب و رسوم نوروز از جمله صله رحم، نشاط و شادابی و نو شدن، این سنت را در جایگاه ویژه ای از سبک زندگی اسلامی _ ایرانی می نشاند، همه آنچه که در نوروز اتفاق می افتد به تقویت بنیان های خانواده و ارتباط خانوادگی منجر می شود.
با آغاز فصل بهار، مردم استان قزوین که رنگین کمانی از اقوام هستند نیز با آدام و آئین خاص خود آماده استقبال از نوروز می شوند؛ گرچه گذشت زمان باعث تغییرات در آداب و آئین شده است، اما، بسیاری از آداب و رسوم سال نو با کمی تغییر هنوز در بین مردم منطقه وجود دارد.
هنوز در دور دسترس ترین نقطه شهر از شمال و جنوب تا شرق و غرب بوی عید و کاغذ رنگی نو در خانه های پدران و مادران این مرز و بوم به مشام می رسد و هنوز هم آداب و سنت ایرانی در جای جای شهرها و استان های کشور، خاطرات ماندگاری را بر ذهن ها برجای می گذارد.
قزوین، کهن شهری با تاریخچه ای از جنس هنر و ادب که به عنوان یکی از شهرهای آب انبار کشور یاد می شود.
در گذر از این شهر فرهنگی، آداب و رسوم مردمان و بزرگان سینه به سینه بین نسل ها منتقل شده و به یادگار مانده است؛ آداب و رسومی که بازخوانیش لحظه های ناب خوشی و خرمی را تداعی می کند.
خرید لباس نو و سبز کردن گندم
یکی دیگر از آداب عید نوروز مردم قزوین، پوشیدن لباس نو و تمیز است، نظافت و رعایت بهداشت و نیز پوشیدن لباس تمیز و استفاده از عطر و بوی خوش در صورت امکان از وظایف اخلاقی و اجتماعی نوروز، سبز کردن گندم و خرید لباس از دیگر آداب و رسوم عید است.
در شهر قزوین یکی دو روز مانده به آغاز سال جدید (نوروز)، افراد خانواده برای خرید لباس عیدشان به بازار و فروشگاه ها می روند و لباس های نو و پارچه های رنگین، خریداری می کنند؛ در واقع افراد خانواده با خرید لباس نو و تغییر ظواهر زندگی نشاط خاصی را به زندگی خود می بخشند.
سبز کردن گندم، عدس، تره تیزک، ده پانزده روز به عید مانده در خانه های مردم قزوین صورت می گیرد.
چهارشنبه سوری
در این زمینه افسانه ای وجود دارد، هنگامی که مختار ثقفی خواست علیه بنی امیه قیام کند، با یارانش قرار گذاشت که در شب آخرین پنج شنبه سال شورش کند. وقتی نقشه آنان فاش شد، او تصمیم گرفت نقشه خود را یک شب جلو بیاندازد، و به اطرافیان خود گفت در شب چهارشنبه بر روی پشت بام خانه های خود آتش روشن کنند تا همه متوجه شده و قیام کنند. مردم نیز چنین کردند. از آن به بعد به پاس بزرگداشت این اقوام، در شب چارشنبه آخر هر سال ایرانیان در حیاط یا بام منازل خود آتش می افروزند.
به هر حال این مراسم نشان دهنده نماد آتش در میان ایرانیان باستان است. در قزوین نیز در این شب آتش روشن می کنند و معتقدند کوپه های آتش حتماً باید تاق (تک) باشد. دراین شب مواظب هستند چیزی شکسته نشود، چون آن را خوش یمن نمی دانند. در این شب کله پاچه می خوردند و شب را با خوردن آجیل سپری می کردند. صبح روز بعد استخوان های کله پاچه را به مزارع برده و در باغ یا زمین خود می ریختند و معتقد بودند این کار از بروز آفت جلوگیری می کند. در شب چهارشنبه سوری مراسم قاشق زنی نیز انجام می شود.
نوروزی خوانی
نوروزی خوانی یکی از مراسم مربوط به روزهای پایانی سال است و جزئی از مراسم استقبال عید نوروز به شمار می رود. نوروزی خوان ها بیشتر از اهالی روستاهای منطقه 'الموت' و 'طالقان' هستند؛ آنها در دسته های دو تا چهار نفره، در کوچه و خیابان به راه می افتند و با خواندن اشعار کوتاه و بلند، طلیعه سال نو را به مردم مژده می دهند و بیت یا دو بیت دیگر را، دو نفر دیگر پاسخ می دهند. ساکنان منازل با شنیدن صدای نوروزی خوان ها، به استقبال آنها رفته و با دادن پول و شیرینی از آنها پذیرائی می کنند.
عیدی دادن حتی به اندازه یک سکه از سنت های ارزشمندی است که هر سال اجرا می شود؛ پدرم مقداری پول را در لای قرآن کریم گذاشته تا متبرک و پربرکت شود و آن را به افرادی که برای دیدوبازدید حضور می یابند، به عنوان هدیه توزیع می کند.
برگزاری آئین سمنو پزان، قوتی برای سال
پژوهشگر قزوینی و قزوین شناس، پخت شیرینی های سنتی را از سایر آئین های گذشته مردم استان قزوین یاد کرد و گفت: در این زمینه، بانوان خانه دار تمام شیرینی های خانگی از جمله باقلوای لوزی و پیچ، نان برنجی، نان چایی را آماده می کردند و پخت بین ۸ تا ۱۲ نوع شیرینی را جزو لزومات برمی شمردند؛ پخت شیرینی با این سبک، مختص قزوین است و در هیچ جای کشور سابقه ندارد.
آئین «سمنوپزان» یکی از سنت های اصیل مردم قزوین در گذشته بوده که البته این آئین در حال حاضر هم در بین مردم رایج است؛ در این آئین افرادی که نیت داشتند دور هم جمع شده و براساس نیات خود برای حضرت زهرا (س) گندم تهیه می کردند و معتقد بودند که پخت سمنو علاوه بر قوت، موجب فراوانی نعمت و عنایت حضرت زهرا (س) می شود.