اعتبار امر مختومه در داوری
اعتبار امر مختومه یکی از اصول حقوقی مهم در قوانین ایران است و به مفهوم منع طرح مجدد دعوا در خصوص موضوعی است که قبلاً درخصوص آن دعوایی طرح، رسیدگی و رای صادر شده است. این اصل بیانگر این امر می باشد که به دعوایی که سابقاً با وحدت طرفین دعوا، وحدت موضوع و سبب رسیدگی شده، امکان رسیدگی مجدد وجود ندارد و به عبارتی رای صادره در دعوای مزبور از اعتبار امر مختومه برخوردار است. قانونگذار با هدف استحکام بخشیدن به اعتبار آرای قضایی و جلوگیری از محاکمه مضاعف و برقراری نظم عمومی قوانینی در این خصوص تصویب نموده و طرفین دعوا را ملزم به تبعیت از آن کرده است. بنابراین بعد از صدور رای در خصوص دعوای، طرفین دعوا ملزم به تبعیت از آن می باشند البته این الزام غالبا قطعی و مسلم نیست و در صورتی که اعتراضی نسبت به رای وجود داشته باشد طرفین دعوا می توانند به طریق تجدید نظر خواهی، واخواهی، فرجام خواهی و اعاده دادرسی در مواعد قانونی نسبت به آن اعتراض کنند ولی طرح مجدد همان دعوا ممکن نیست.
نحوه اقدام قانونی برای خسارت تاخیر یا عدم انجام تعهدشرایط حصول اعتبار امر مختومه
برای بررسی شرایط حصول اعتبار امر مختومه باید گفت که برای این که موضوعی اعتبار امر مختومه محسوب گردد باید شرایطی وجود داشته باشد و اگر این شرایط وجود نداشته باشد این امر مختومه محسوب نمی گردد و دوباره می توان در دادگاه مطرح کرد که این شرایط حصول اعتبار امر مختومه عبارتند از :
- وحدت شاکی و متهم یعنی اینکه طرفین دعوا همان طرفینی باشند دوباره دعوا را مطرح کرده اند . به طور مثال : اگر شاکی در خصوص توهین دعوای را بر علیه فرد الف در دادگاه مطرح کرده است و رای را صادر نماید نمی تواند در این خصوص بر علیه فرد الف دعوای توهینی که در دادگاه رای صادر شده است دوباره همان دعوا مطرح نماید.
- وحدت موضوع یا واقعه مجرمانه به عبارت دیگر زمانی به موضوع رسیدگی نمی شود و اعتبار امر مختومه تلقی می گردد که بین دو طرف در خصوص یک موضوع دوباره دعوا مطرح شود یعنی اگر بین فرد الف و ب یکبار در خصوص توهین دعوا مطرح شده و حکم صادر شده است می توانند در خصوص دیه در موضوعی دیگر دوباره دعوا مطرح نمایند ولی در خصوص دعوا توهین که رای صادر شده است خیر و دارای اعتبار امر مختومه می باشد.
- وحدت سبب یکی دیگر از شرایطی است که موجب اعتبار امر مختومه است ، یعنی سبب دعوا باید یکی باشد که اعتبار امر مختومه محسوب گردد.
و به طور کلی می توان گفت شرایط حصول اعتبار امر مختومه عبارتند از: ( وحدت شاکی و متهم – وحدت موضوع یا واقعه مجرمانه – وحدت سبب )
اعتبار امر مختومه کیفری نیازی به ایراد از سوی متهم ندارد و محدود به زمان معینی هم نیست مرجع تحقیق در هر زمان که پی به وجود سابقه رسیدگی به موضوع و صدور حکم قطعی واجد شرایط اعتبار امر مختومه ببرد باید از ادامه رسیدگی خودداری و قرار موقوفی تعقیب صادر کند .
در خصوص قرارهای صادره از سوی دادسرا باید گفت که قرارهای موقوفی تعقیب اعتبار امر مختومه را دارند و با قطعیت یافتن آن ها دیگر امکان رسیدگی مجدد به اتهام موضوع این قرار وجود ندارد .
در خصوص قرار منع تعقیب و اعتبار امر مختومه
- قرار های منع تعقیب که به دلیل جرم نبودن عمل ارتکابی صادر شده اند پس از قطعیت قرار ، اعتبار امر مختومه را می یابند و نمی توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد .
- قرار منع تعقیب که به دلیل فقدان یا عدم کفایت ادله موجود بر اثبات جرم صادر شده اند و قطعیت یافته اند دارای اعتبار امر مختومه بوده و نمی توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد مگر پس از کشف دلایل جدید ، که در این صورت فقط برای یک مرتبه با درخواست دادستان و تجویز دادگاه ، امکان تعقیب مجدد متهم .
چنانچه دادگاه با ایراد اعتبار امر مختومه ،مواجه گردد چه تصمیمی اتخاذ می نماید؟
هرگاه دادگاه با موضوعی مواجه شود که قبلاً به آن رسیدگی و در مورد آن حکم صادر نموده است.(دارای اعتبار امر مختومه) در این مواقع دادگاه دیگر رسیدگی مجدد در آن دعوا را لازم نمی داند چرا که برای رسیدگی سابق خود اعتبار قائل است. از این رو بدون این که وارد ماهیت آن دعوا شود برای دعوای مطروحه قرار رد دعوا صادر می نماید.
اعتبار امر مختومه در بند ۶ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی به عنوان یکی از ایرادات دادرسی عنوان شده است که خوانده می تواند به آن استناد نماید و با اثبات آن دعوای مزبور با قرار رد دعوا مواجه می شود.
لازم به ذکر است که…
قرار رد دعوا، ازجمله قرارهای قاطع است.بدین معنا که با صدور آن دعوا خاتمه می یابد و دعوای مزبور دیگر قابلیت رسیدگی ندارد.
نکته مهم: لازم است که ایراد اعتبار امر مختومه حتما باید تا پایان اولین جلسه دادرسی مطرح گردد.
حارصه چیست و مجازات آن چه می باشد؟
