صندوق تامین خسارت های بدنی صندوقی مستقل است که هدف از تأسیس آن، حمایت از زیان دیدگانی است که به نحوی، امکان جبران خسارات از طریق بیمه را ندارند و زیان وارد بر آنها بلاجبران باقی می ماند. در ایران، صندوق تأمین خسارت های بدنی پس از بیمه اجباری شخص ثالث، مهم ترین طرح تکمیلی مسئولیت مدنی در حوادث رانندگی به شمار می رود. هرچند نمی توان صندوق مذکور را مجزا از بدنه بیمه شخص ثالث دانست، ولی همانگونه که از ماده ۲۱ قانون جدید بیمه اجباری مصوب ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۵ و آیین نامه اداره صندوق برمی آید، صندوق دارای شخصیت حقوقی مستقل است.
موضوع فعالیت صندوق تامین خسارت های بدنی
به موجب ماده ۲۱ قانون بیمه اجباری خسارت واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه، مصوب ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۵، به منظور حمایت از زیان دیدگان حوادث ناشی از وسایل نقلیه، خسارت های بدنی وارد به اشخاص ثالث که به علت فقدان یا انقضای بیمه نامه، بطلان قرارداد بیمه، شناخته نشدن وسیله نقلیه مسبب حادثه، کسری پوشش بیمه نامه که ناشی از افزایش مبلغ ریالی دیه، تعلیق یا لغو پروانه فعالیت شرکت بیمه، صدور حکم توقف یا ورشکستگی بیمه گر، قابل پرداخت نباشد، یا به طور کلی خسارت های بدنی که خارج از تعهدات قانونی بیمه گر و مطابق با مقررات این قانون است، توسط صندوق مستقلی به نام «صندوق تامین خسارت های بدنی» جبران می شود.
اهداف صندوق تامین خسارت های بدنی
حیاتی ترین اهداف صندوق تامین را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد:
۱. جبران خسارت بدنی زیان دیدگان حوادث رانندگی: حیاتی ترین دنبال از ایجاد صندوق تامین، جبران خسارت بدنیِ آن دسته از زیان دیدگانی هست که بر اثر حوادث ناشی از رانندگی دچار خسارت انجام گرفته اند و از طریق سیستم بیمه ای امکان دریافت غرامت ندارند.
۲. حمایت مالی از رانندگان و دارندگان اتومبیل مسئول حادثه درمقابل دعاوی مطالبه دیه از سوی زیان دیدگان: صندوق با امداد مسئولان حادثه و خانواده های آنها که اغلب از اقشار کم بضاعت جامعه هستند و ارائه تسهیلات بلندمدت بدون بهره به آنان از ورود فشار مالی به آنها و خانومدانی انجام گرفتن سرپرست خانواده به دلیل عدم توانایی در پرداخت دیه زیان دیده، جلوگیری می نماید.
۳. جلوگیری از اطاله دادرسی: پس از وقوع سانحه ی رانندگی، درصورتی که وسیله نقلیه مسبب حادثه دارای بیمه اجباری شخص ثالث باانجام گرفت، زیان دیده با هستفاده از پوشش بیمه ای مذکور، نسبت به دریافت غرامت خود اطمینان می یابد؛ اما درصورت فقدان بیمه مذکور یا عدم شناسایی مسئول حادثه، تنها راه احقاق حق زیان دیده، اقامه دعوای حقوقی یا اعلام شکایت کیفری هست. یکی از اهداف صندوق، کوتاه کردن روند دادرسی و کهستن از پرونده های قضایی مذکور هست.
۴. کمک رسانی سریع به زیان دیدگان اورژانسی: یکی دیگر از اهداف صندوق تامین، پرداخت خسارت زیان دیدگانی هست که نیاز فوری به اعمال جراحی و سایر خدمات درمانی اورژانسی دارند. صندوق در این موارد با دستور مدیریت و با کاهشین فوت تایم، اقدام به پرداخت غرامت می کند.
موارد خارج از شمول تعهدات صندوق
طبق ماده ۱۷ قانون بیمه اجباری؛ چهار مورد زیر از شمول بیمه موضوع این قانون خارج انجام گرفته اند:
- خسارت وارده به وسیله نقلیه ی مسبب حادثه و محمولات آن
- خسارت مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از تشعشعات اتمی و رادیواکتیو
- جریمه یا جزای نقدی
- اثبات قصد زیان دیده در ایراد صدمه به خود مانند خودکشی، اسقاط جنین و نظایر آن و نیز اثبات هر نوع خدعه و تبانی نزد مراجع قضایی
جهت مراجعه به صندوق تأمین خسارات بدنی چه مدارکی باید ارائه شود؟
برای این که شخصی بتواند به صندوق تأمین خسارت های بدنی مراجعه کند، باید دادگاه کیفری حکم به مسئولیت صندوق تأمین خسارات بدنی صادر کند. پس از آن که دادگاه کیفری حکم صادر کرد که صندوق خسارات بدنی موظف است در حدود تعهداتی که دارد دیه را بپردازد، زیان دیده می تواند به صندوق مراجعه کند. در این جا باید توجه داشت که اگر حادثه رانندگی منجر به فوت شده باشد، در صورت درخواست ورثه فرد فوت شده یا درخواست راننده ای که مسبب حادثه بوده است، صندوق می تواند بدون نیاز به صدور رأی توسط دادگاه، خسارت بدنی وارد شده را پرداخت کند اما در صورتی که حادثه رانندگی منتهی به فوت نشده باشد، در صورت درخواست زیان دیده یا ورثه او، صندوق باید تا ۱۵روز نصف دیه تقریبی را بپردازد و مابقی آن را پس از معین شدن میزان قطعی دیه توسط دادگاه پرداخت کند. برای این که صندوق به این درخواست ها رسیدگی کند، ضروری است که اصل یا تصویر مدارک زیر به صندوق ارائه شود:
۱. گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی یا مقامات قضایی و یا گزارش کمیسیون جلوگیری از سوانح راه آهن(در حوادث ریلی) یا نظریه قطعی کارشناس یا هیئت کارشناسی منتخب مراجع قضایی
۲. مدرک شناسایی معتبر، گذرنامه و یا هرگونه مدرک صادره از سوی مراجع ذی صلاح برای اتباع خارجی
۳. جواز دفن یا گواهی فوت یا شناسنامه باطل شده متوفی(شخص فوت شده)
۴. نظریه پزشکی قانونی در صورت نیاز
۵. رأی مرجع قضایی در صورت نیاز
۶. گواهی انحصار وارثت در صورت فوت زیان دیده
۷. اوراق بالینی بیمارستانی، فرم مراقبت های اورژانس، اظهارات شهود حسب مورد و شماره حساب ذی نفع
اگر چنانچه در مدارک ارائه شده نقصی وجود داشته باشد، صندوق موظف است ظرف ۳ روز به درخواست دهنده اطلاع دهد.
جبران خسارت از نظر مراجع قضائی چگونه صورت می گیرد؟
