آیا ایران می تواند به اروپا گاز صادر کند؟!

به گزارش ساعد نیوز به نقل از فرارو، رییس جمهور رژیم صهیونیستی، به تازگی در سفری کم سابقه، به ترکیه رفته و با رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه دیدار داشته است. از آخرین باری که سفری مشابه رخ داده بود، ۱۸ سال می گذرد و این در حالی است که دست کم از سال ۲۰۰۷ میلادی به این سو، روابط میان ترکیه و اسرائیل تنش آمیز بوده است.به گزارش فرارو، اهداف این سفر ممکن است از یکی دو مورد بیشتر باشند: از ایجاد جبهه ای جدید در مقابل بازگشت ایران به مدار اقتصاد جهانی گرفته، تا تمایل ترکیه به بهبود روابطش با کشور های منطقه، به این قصد که راهی برای تخفیفِ شرایط ناگوار اقتصادی در ترکیه پیدا شود. با این همه، ظاهرا کاسه های دیگری هم ممکن است زیر نیم کاسه باشند.

بازگشتِ سهمگین اقتصاد ایران؟

اسرائیلی ها خودشان از جمله اولین منابع خبری بودند که از نهایی شدن مذاکرات هسته ای ایران و قدرت های جهانی در وین پرده برداشتند. تا پیش از آنکه روسیه (و بعد هم چین) خواستار ارائه تضمین از سویِ آمریکا برای حفظ توانایی تجارت با ایران در فردایِ انعقاد توافق هسته ای شوند، کشور های درگیر در مذاکرات، عملا سکوت در مورد سمت و سویِ مذاکرات را ترجیح می دادند.

اما به نظر می رسد که همه چیز در وین تمام شده و هر لحظه ممکن است تحریم نفتی و بانکی ایران (دست کم در حدی که دولت ترامپ وضع کرده بود) رفع شود. در این صورت، عجیب نیست که کشور های منطقه (از ترکیه گرفته تا عربستان، امارات و قطر) آماده ورود دوباره اقتصاد ایران به صحنه جهانی شوند.سفر ابراهیم رئیسی به قطر که به تازگی انجام شده را می توان در همین راستا در نظر گرفت و سفر اخیر رییس جمهور اسرائیل به ترکیه هم قطعا بی ربط به این موضوع نیست. از طرفی، منابع خبری می گویند یکی از محور های مذاکرات میان آنکارا و تل آویو، دقیقا محدود کردنِ حوزه عمل ایران در فردای مذاکرات است. اما این تصمیم، از چه مسیری محقق خواهد شد؟

چراغ های قرمز برای ترکیه سبز می شوند

ترکیه چندی پیش اعلام کرده بود که آماده است گاز تولید شده در سرزمین های اشغالی را از طریق خاک خود به اروپا برساند. حالا که جنگ اوکراین دارد به سمت یک بحران همه جانبه انرژی در سطح جهانی می رود، احتمالا بسیاری از چراغ های قرمز، حالا به چراغ های سبز بدل می شوند: اسرائیل ممکن است یک خط لوله به ترکیه بکشد و گازی را که در سواحل مدیترانه استحصال می شود، به اروپا برساند.

اما این گفتنش از انجامش دشوارتر است و البته زمان بر تر. احداث خط لوله (حتی با فرض انعقاد فوری قرارداد دوجانبه) چند سال طول می کشد. از طرفی، کشور های دیگری هم در مسیر به سمت اروپای غربی هستند که باید با آن ها هماهنگی هایی صورت بگیرد. اما وقتی همه چیز پیش از این به سرعت پیش رفته، بعید است پس از این هم به سرعت پیش نرود.

یک اتحاد و چندین رقیب

«مجمع گاز مدیترانه شرقی» (East Mediterranean Gas Forum)، سازمانی است که از عمر آن کمتر از ۱.۵ سال می گذرد (این سازمان در سپتامبر ۲۰۲۰ افتتاح شد). این اتحادِ جدیدِ گازی (که مصری ها مبدع آن بوده اند)، متشکل از کشور های یونان، اسرائیل، ایتالیا، فرانسه، اردن، فلسطین، مصر و قبرس است و ادعا هایی مبنی بر حجم عظیمی از منابع گازی در دریای مدیترانه دارد.

ترکیه تعمدا بیرون از این ماجرا قرار گرفته بود، چرا که در این اتحاد، با کشور های فرانسه، یونان و قبرس مشکلات سیاسیِ عمیقی دارد. ترک ها حتی هشدار داده بودند که این نهادِ تازه تشکل یافته، نمی تواند مدعی مالکیت بخش بزرگی از گازی باشد که آن را متعلق به خود می بیند.ترکیه در واقع خودش هم در سال های اخیر مدعی کشف میادین گازی بسیار بزرگی در سواحل مدیترانه شده و سیاستمدارانِ این کشور معتقدند با این اکتشافات، بسیاری از مشکلات اقتصاد ترکیه رفع و رجوع می شود.

اما جدا از اختلاف بر سر مالکیت میادین گازیِ متعدد در مدیترانه شرقی، روسیه هم می تواند بزرگ ترین «سنگ انداز» در مسیر انتقال گاز از این ناحیه به اروپا باشد. روس ها همواره هر طرح رقیبی برای صادرات گاز به اروپا را از ریشه خشکانده اند.با این همه، حالا که «جهان غرب» خیز بلندی برداشته تا اقتصاد روسیه را به منزوی ترین اقتصاد جهان بدل کند، ترکیه، مصر و حتی رژیم اسرائیل (که هر سه روابط خوبی هم با روسیه دارند) هم خیز برداشته اند تا جایِ گاز روسیه در اروپا را پر کنند.

ترکیه، مصر و اسرائیل در یک جبهه

ترکیه، مصر و اسرائیل حالا در یک جبهه هستند. مصر همین اواخر اعلام کرده بود که قصد دارد به «هاب گازی منطقه» بدل شود. مشکل، اما این بود که اگر ترکیه همکاری نکند، صادرات به اروپا باید از طریق کشتی (صادرات گاز مایع یا LNG) انجام شود که هم ظرفیت آن کمتر است و هم آنکه هزینه بیشتری در بر دارد. اما اگر ترکیه هم وارد بازی شود چطور؟

افزایش حجم مراودات سیاسی میان ترکیه و رژیم اسرائیل را می توان در این راستا تحلیل کرد که مشکل با ترکیه هم حل شده است. ترکیه به درآمد حاصل از ماجرا نیازِ مبرم دارد؛ روسیه به دلیل حجم غیر قابل تصور تحریم ها در دو هفته گذشته عملا نمی تواند سنگ اندازی کند و اروپایی ها هم بی اندازه مشتاقند که منابع تامین گاز قاره سبز را متنوع کنند.

در این میان، سرِ ایران بی کلاه می ماند. از یک سو، مذاکرات هسته ای ایران در دقیقه نود با سنگ اندازی روسیه متوقف شده است. از سویِ دیگر، آمریکا حتی حاضر شده با رژیم حاکم بر ونزوئلا (که آمریکایی ها آن را مشروع نمی دانستند) وارد مذاکره شود تا این کشور نفتش را روانه بازار ها کند، اما صحبتی از چراغ سبز به ایران برای ورودِ دوباره نفتش به بازار ها دیده نمی شود.این در حالی است که تا طرفِ ایرانی بخواهد مشکلاتش را با روس ها، آمریکایی ها و ترک ها رفع و رجوع کند، گاز مدیترانه ممکن است در خطوط لوله به سمت اروپا جاری شده باشد.

در واقع، در حالی که ایران کانال های دیپلماتیک اندکی با کشور های درگیر در ماجرا دارد (از جمله با مصر) و جریان یافتنِ سرمایه و فناوری به ایران برای ایجاد خط لوله گازی به سمت اروپا هم ممکن است سال ها طول بکشد (تازه اگر تمایلی دو طرفه در کار باشد!)، کشور های دیگر کارِ خودشان را کرده اند. منابع گازیِ ایران ظاهرا قرار است زیر زمین باقی بمانند.

آیا ایران در مذاکرات برجام به توافق موقت تن می دهد؟