آیا توهین، جرم محسوب می‌شود و مجازات دارد؟

توهین چیست؟

توهین زمانی اتفاق می افتد که هتک حرمتی به فردی صورت گیرد و این هتک حرمت لزوما نمی باید فعل مجرمانه ای باشد. مثلا اگر شخصی را با الفاظ رکیک مورد توهین قرار دهند، این عمل توهین و هتک حرمت محسوب می شود والبته قانون گذار برای آن مجازاتی نیز پیش بینی کرده است.

چه رفتارهایی توهین محسوب می شود؟

• اولا توهین می تواند با هر شکل و وسیلهای اتفاق بیفتد. به شکل گفتار، رفتار، نوشتار و حتی با اشارات دست و چشم. و یا به وسیله ارسال پیامک، ایمیل یا تلفن.
• دوما شاید فحاشی و استعمال الفاظ رکیک نمونه بارز توهین باشد، اما گاهی رفتارها و گفتارهای دیگری بنا به شرایط در زمره جرم توهین قرار می گیرد و مشمول مجازات و کیفر خواهد بود.

بدین ترتیب اعمالی مثل آب دهان انداختن به روی دیگری، هل دادن تحقیر آمیز دیگری، پرتاب گوجه فرنگی و تخم مرغ به سوی کسی و یا برخی اشارات دست که در فرهنگ ما اهانت آمیز است در گروه توهین کیفری قرار می گیرد.

نکته ای که اکثر حقوقدانان بزرگ به آن اصرار دارند، این است که جرم توهین با افعال مثبت اتفاق می افتد. یعنی مثلا سلام نکردن به یک شخص واجب الاحترام یا به پا نخواستن در برابر وی یا دست ندادن و مصافحه با یک نفر، شاید بی ادبانه باشد اما جرم محسوب نمی شود و مجازاتی ندارد.

انواع توهین

جرم توهین و مجازات آن به اعتبار مقام وشخصیت قربانی جرم به سه دسته تقسیم می شوند :

الف) توهین ساده: توهین ساده عبارت است از اهانتی که علیرغم دارا بودن وصف مجرمانه از هیچ کیفیت مشدده ای برخوردار نیست ومجازات قانونی آن ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی می باشد که بیان می دارد: توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد موجب مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود. ذکر این نکته مهم است که راست یا دروغ بودن نسبت ها در توهین شرط نیست بلکه تنها این مهم است که گفتار یا رفتار اهانت کننده عرفاً وهن آور باشد.

ب) توهین مشدد: گاهی اوقات به دلیل شأن و منزلت شخص توهین شونده، توهین با واکنش شدید قانون گذار مواجهمی باشد، یعنی در مواردی که توهین شونده دارای موقعیت و منزلت خاص مذهبی،اجتماعی و یا سیاسی باشد قانون گذار برای اهانت کننده مجازات های شدیدتری پیش بینی کرده است. انواع توهین های مشدد عبارتند از :

1. توهین به مقام رهبری قبلی و فعلی که مجازات آن طبق ماده ۵۱۴ قانون مجازات حبس از ۶ ماه تا ۲ سال می باشد.
2. توهین به سایر کارکنان و مقامات دولتی ایران که مجزات آن طبق ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی ۳ تا ۶ ماه حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریا جزای نقدی می باشد.
3. توهین به مقامات سیاسی خارجی
4. توهین به صاحبان حرفه ها و مشاغل خاص

ج) توهین مستوجب حد : مجازات این نوع توهین از نوع حد است . قذف به عنوان توهینی که مجازات آن حد است از بارزترین مصادیق این توهین است.

شرایط تحقق توهین

شرایطی که برای توهین­ آمیز تلقی شدن رفتار مرتکب ضرورت دارد، به طور خلاصه به شرح زیر است:

• توهین غالباً به صورت گفتار (شفاهی یا مکتوب) است. اما گاهی نیز از طریق انجام دادن یک فعل، بدون استعمال لفظ محقق می شود. مانند پرتاب کردن آب دهان به صورت شخص دیگر یا انجام دادن حرکاتی که در اصطلاح عامیانه، به آن شکلک درآوردن می گویند.
• توهین آمیز بودن رفتار با توجه به عرف (از لحاظ زمان و مکان و طبقه ی اجتماعی مخاطب) سنجیده می شود.
• مخاطب توهین باید فرد معینی باشد و در صورتی که به جمعی توهین شود، باید به گونه ای باشد که بتوان آن را به تک تک افرادِ جمع قابل انتساب دانست.
• مخاطب توهین باید زنده باشد. (استثناءً در توهینی که موجب قذف می شود، حیات مخاطب شرط نیست.)
• توهین باید صریح باشد و نمی توان بر اساس تفسیرپذیر بودن یک کلام، گوینده یا نویسنده آن را به اتهام توهین تعقیب نمود. با کنایه سخن گفتن، اصولا موجب تحقق بزه توهین نمی­ شود، مگر آن که کنایه به وضوح بیان کننده مقصود گوینده باشد و شنوندگان به سرعت و بی واسطه متوجه شوند که گوینده چه کسی را طرف اهانت قرار داده است.
• برای تحقق جرمِ توهین لازم نیست که مخاطب حتما ناراحت شود و احساس تحقیر کند. همین که رفتار یا گفتار توهین آمیز، شرایط ذکرشده را داشته باشد، موجبات محکومیت توهین کننده فراهم است.

وجه تمایز توهین با افترا

در وجه تمایز توهین با افترا باید گفت که هدف از توهین، نسبت دادن جرم به شخصی دیگر نیست، بلکه خوار کردن اهانت شونده اهمیت دارد. مانند اینکه فردی به دیگری بگوید «کافر»، «تبهکار»، «مفسد» یا…؛ اما در افترا، شخص مفتری باید صریحاً جرمی را به قربانی نسبت دهد که شامل اسناد و اخبار جعلی باشد. برای مثال در توهین، شخصی به شخص دیگر نسبت «دزدی» می­ دهد، اما برای حرفش سند و مدرکی ندارد. ولی در افترا، فردی، فرد دیگر را به «حمل مواد مخدر» متهم می کند و برای اینکه ادعایش را صحت بخشد، مقداری مواد مخدر در خودروی او جاسازی می­ کند.