افترا به چه معناست؟
افترا از لحاظ لغتی به معنای بهتان زدن و از لحاظ حقوقی به معنای نسبت دادن عمل مجرمانه بر خلاف حقیقت به شخص یا اشخاص دیگر به یکی از طرقی که در قانون ذکر شده است. به این شرط که عمل مجرمانه نسبت داده شده در مراجع قانونی ثابت نشود که صحت داشته است.افترا دو گونه شفاهی و رسانه ای دارد در افترا شفاهی فرد مفتری به وسیله جملات و اشارات بدنی عملی را به فرد دیگر نسبت می دهد که صحت ندارد. و در افترا رسانه ای باید بگوییم که در نوشتار یا رسانه های پایدار دیگر مانند تصویرهای گرافیکی، مقالات روزنامه، نامه ها، صوت های ضبط شده، ایمیل (روش های ثبت نام ایمیل)، پخش رادیو و تلویزیون و موارد این چنینی اتفاق می افتد.
شرایط تحقق جرم افترا:
انتساب جرمی به دیگری:
برای تحقق جرم افترا باید جرمی به کسی نسبت داده شود و عمل مورد انتساب باید بر طبق قوانین موضوعه جرم تلقی شود. نسبت دادن ارتکاب یک عمل خلاف و یا تخلف اداری نمی تواند افترا تلقی شود.
معین بودن شخص طرف اسناد:
معین بودن ممکن است با ذکر نام و مشخصات او یا با اشاره و علامت صورت گیرد.
ابتدایی بودن اسناد:
در اسناد جرم برای این که افترا شناخته شود، خود به خود و ابتدایی بودن اسناد شرط است؛ بنابراین نسبت دادن ارتکاب یک جرم از طرف کسی در مقام دفاع از خود، افترا محسوب نمی شود.
عجر از اثبات صحت اسناد:
جرم افترا در صورتی محقق می شود که اسناد دهنده نتواند ادعای خود را مبنی بر ارتکاب جرم توسط شخص دیگر ثابت کند.
به وسیله اسناد:
منظور از وسایلی است که شخص با استفاده از آن ها جرم افترا را مرتکب می شود که عبارتند از:
- نوشتن اوراق چاپی یا خطی: البته این اوراق محتوی افترا، باید علنی شود و حداقل باید به شخص طرف افترا یا اشخاص دیگر ارسال شود.
- انتشار اوراق: منظور از انتشار آن است که، ورقه مذکور به جای ارسال به طرف افترا و یا سایر مقامات رسمی، در معابر عمومی توزیع یا به در و دیوار نصب شود.
- نطق در مجامع: که اظهار و بیان مطالب خلاف واقع و افترا آمیز از ناحیه گوینده در حضور عده ای که صرفاً بتوان آن را مجمع نامید صورت گرفته باشد.
- درج در روزنامه و جراید: در تمام موارد فوق، شخص اسناد دهنده باید با علم و آگاهی از دروغ بودن مطالب ادعایی خود، اقدام به این عمل کرده باشد.
اعاده حیثیت به چه معناست؟
اعاده به معنای بازگرداندن است و اصطلاح اعاده حیثیت یعنی بازگرداندن وضع و حالت افراد به حالت سابق، از جهت پایین آمدن حیثیت و موقعیت اجتماعی آن ها در جامعه، که به واسطه مطرح کردن شکایت واهی و خلاف حقیقت نسبت به آن ها اتفاق افتاده است.
انواع اعاده حیثیت:
اعاده حیثیت به فرد بی گناهی که با توهین و تهمت دچار ضرر معنوی شده است بدون اینکه عمل خلاف قانون و شرعی از وی سرزده باشد.
اعاده حیثیت کیفری یا همان اعاده حقوق اجتماعی که فرد مجرم بعد از گذشتن از دوران محکومیت ناشی از جرمش و گذشت زمان های مقرر در قانون از او اعاده حیثیت شده است و دوباره دارای اهلیت میگردد.
اعاده حیثیت به متهمی که بر اثر تقصیر یا اشتباه قاضی تعقیب یا مجازات شده ولی بعدها تبرئه گردیده است.
اعاده حیثیت در قوانین ایران:
در ایران دو منبع اصلی قانون، موضوع اعاده حیثیت را پیش بینی کرده اند:
- قانون اساسی
- مصوبات قوه مقننه
قانون اساسی
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل ۱۷۱ ٬ به طور صریح و شفاف موضوع را بیان کرده است:
هرگاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد، در صورت تقصیر، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت خسارت به وسیله دولت جبران می شود و در هر حال از متهم اعاده حیثیت می گردد.
مصوبات قوه مقننه
- ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی: هرگاه در اثر تقصیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در تطبیق حکم بر مورد خاص، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد در مورد ضرر مادی در صورت تقصیر، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت، خسارت به وسیله دولت جبران می شود و در موارد ضرر معنوی چنانچه تقصیر یا اشتباه قاضی موجب هتک حیثیت از کسی گردد باید نسبت به اعاده حیثیت او اقدام شود.
- ماده ۱۰ قانون مسئولیت مدنی: کسی که به حیثیت و اعتبارات شخصی یا خانوادگی او لطمه وارد شود می تواند از کسی که لطمه وارد آورده است جبران زیان مادی معنوی خود را بخواهد هر گاه اهمیت زیان و نوع تقصیر ایجاب نماید دادگاه می تواند در صورت اثبات تقصیر علاوه بر صدور حکم به خسارت مالی حکم به رفع زیان از طریق دیگر از قبیل الزام به عذرخواهی و درج حکم در جراید و امثال آن نماید.
- ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی: هر کسی به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون آن اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم از این که از طریق مزبور به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه بر اعادهٔ حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود.
- ماده ۶۲ مکرر قانون مجازات اسلامی:محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی به شرح زیر، محکوم علیه را از حقوق اجتماعی محروم می کند و پس از انقضای مدت تعیین شده و اجرای حکم رفع اثر می گردد:
- محکومان به قطع عضو در جرایم مشمول حد، پنج سال پس از اجرای حکم.
- محکومان به شلاق در جرایم مشمول حد، یک سال پس از اجرای حکم.
- محکومان به حبس تعزیری بیش از سه سال، دو سال پس از اجرای حکم.
تقسیم بندی اعاده حیثیت از نظر نحوه ی تقاضای آن:
-
اعاده حیثیت اداری و انتظامی
این نوع اعاده حیثیت مربوط به تخلفات اداری و انظباطی و انتظامی کارمندان و مستخدمین اشخاص است که راجع به تخلف و تنبیه اداری است. هر چند که محکومیت های اداری توسط مراجع قضایی صادر نمی شوند ولی عواقب ناخوشایندی را در پی دارند و گاها باعث تنزل درجه یا کسر حقوق می شوند. و لذا به منظور جرم زدایی و رفع آثار عواقب این نوع محکومیت ها باید در قوانین اعاده حیثیت پیش بینی شود.
-
اعاده حیثیت قانونی
یعنی پس از گذشتن مدت زمانی که مقنن مشخص کرده است حقوقی که از مجرم سلب شده بدون نیاز به حکم مرجع قانونی یا تقاضای ذی نفع مرتفع می گردد. البته در صورتی که محکوم علیه در آن مدت مرتکب جرم تازه ای نشده باشد.
-
اعاده حیثیت قضایی
در این نوع از اعاده حیثیت بر خلاف اعاده ی حیثیت قانونی، محکوم باید پس از احراز شرایط لازم از مرجع قضایی صالح تقاضای اعاده حیثیت کند. دادگاه هم با توجه به شرایط حکم مقتضی را صادر می کند.
طرح شکایت افترا:
کسانی که قربانی طرح شکایت واهی شده اند و حیثیت آنها لکه دار شده است، معمولا به دنبال راهی هستند که به بهترین روش ممکن حیثیت خود را احیا کنند و افترا زننده را به سزای عمل خود برسانند. چنین شخصی می تواند با طرح شکایت افترا علیه شخصی که این شکایت غیرقانونی را مطرح کرده است برای اعاده حیثیت خود تلاش کند. یعنی فرد بعد از اثبات بی گناهی خود می تواند طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی به عنوان مفتری شخص شاکی را تعقیب کند. معمولا در این خصوص شخص با طرح شکایت افترا به دادسرا، تقاضای تعقیب، تحقیق و محکومیت مفتری را می کند. در همین راستا مفتری احضار می شود و دفاعیات خود را ارایه می دهد؛ اما در صورت با اثبات سوء نیت وی، کیفرخواست صادر و پرونده برای رسیدگی به اتهام مربوط به دادگاه عمومی جزایی ارسال می شود.
گواهی عدم سوپیشینه چگونه صادر میشود؟
