امروزه با توجه به گسترش سالن های پرورش قناری، مراقبت های دقیقی لازم است تا پرورش دهندگان بتوانند به خوبی در پرورش موفق شوند. یکی از مهمترین دغدغه های پرورش دهندگان مخصوصا در فصل تولک(خرداد تا آذر)، بیماری آبله می باشد که باعث تلفات سنگینی درسالن پرورش می شود. لذا بهتر است انجام صحیح واکسیناسیون در ماه های تیر یا مرداد انجام پذیرد. زیرا بهترین فرصت استراحت پرنده در این زمان می باشد و از همه مهم تر، برای شروع فصل آبله که از ماه شهریور می باشد، پرنده واکسینه شده و خطری پرنده را تهدید نمی کند.
لازم به ذکر است پرورش دهندگانی که پرنده ی غریبه وارد سالن پرورش خود نمی کنند یا اصول قرنطینه را که یک ماه می باشد رعایت می کنند، شاید نیاز به واکسیناسیون ندارند. ولی در اروپا معتقدند واکسیناسیون همه ساله برای قناری ضروری می باشد. زیرا از شیوع بسیاری از بیماریهای سخت مثل چشم درد که در ایران متاسفانه همه گیر شده جلوگیری می کند. باید توجه شود این جمله به منزله ی آن نیست که درمان چشم درد، واکسن آبله است؛ بلکه درمان آبله با چشم درد دو مقوله ی کاملا جدای از هم می باشند.
انواع بیماری آبله در قناری ها
آبله یکی از کشنده ترین بیماریهای قناری محسوب می شود، این بیماری دارای واگیری بالا می باشد و حشرات خونخوار و مایت های قرمز مهمترین عامل انتقال و همه گیری آبله محسوب می شوند. در تمام طول سال امکان درگیری با آبله وجود دارد اما اواخر تابستان و اوایل پاییز این احتمال بیشتر است.ویروس آبله دارای 3 نوع بیماری زایی است.
فرم جلدی
این فرم جلدی باعث ایجاد ضایعات پوستی روی پنجه ها، پاها، اطراف چشم و منقار می شود. پرنده های آلوده با شدت، منقار و چشم خود را روی چوب های نشیمنگاه می کشند و یا ممکن است با کندن ضایعات روی پاها در آن نواحی خونریزی ایجاد کنند.
فرم دیفتریک
این فرم باعث ایجاد ضایعات در ناحیه حلق، زبان، حنجره می شود ضایعات پنیری شکل خاکستری مایل به قهوه ای از نشانه های این فرم از آبله است. در این فرم پرنده به سختی تنفس می کند.
فرم سپتیسمیک
این فرم خطرناکترین و کشنده ترین فرم آبله محسوب می شود. پرنده به سختی نفس می کشد و قادر به آب و غذا خوردن نیست. تلفات 90% تا 100% اتفاق می افتد. برخلاف دیگر مشکلات مربوط به قسمت فوقانی دستگاه تنفس مثل مایت نای و یا عفونت های باکتریایی تنفس در این فرم سخت اما بی صدا می باشد.
علائم آبله در قناری
ابتدا پوست و اعضا زیر پوست سر و حفره های مربوطه را آلوده می کند. ویروس در سلولهای پوست، رشد نموده و تکثیر می شود. سپس آنها را تخریب کرده، می ترکاند و در نتیجه، ترشح لنف را تحریک می کند. زخم های پوست متورم می شوند و حالت طاول به خود می گیرند که به اندازه های مختلف و جدا از هم قرار می گیرند. طاولها پر از مایع و مملو از ویروس می باشند. پس از ترکیدن تاول ها پوست روی آنها زرد رنگ می گردد. این زخم ها در اثر آلودگی ثانویه متورم و شکل زگیل به خود می گیرند و گاهی نیز زخم ها در اثر آلودگی باکتریها باعث نکروز می گردد. ترشحات چشمها، پلکها را بهم می چسباند و پرنده نابینا می شود.
گاهی نیز هجوم خون شدید در چشم به وجود می آید. تورم پلک چشم یک حالت پف کرده به چشم می دهد و ترشحات صاف از چشم جاری می گردد. پلک سوم به طرف وسط چشم کشیده می شود. به طوری که نصف آن بسته به نظر میرسد. پرهای اطراف سر غالبا آلوده و کثیف می شوند. اشتها کم و گاهی به کلی قطع می گردد. با این حال اشتها در بعضی از پرندگان طبیعی می ماند. ولی در عرض چند روز ممکن است تمامی جمعیت پرنده ها در یک مکان نگهداری، آلوده شوند. چشم آنهایی که از همه زودتر مبتلا می شوند دارای ترشحات غلیظ و چرکی است.
همچنین زخم هایی در نزدیک بینی و منقار و سایر نواحی نرم تولید می شود. ابتدا در ۲۴ ساعت اول قناری کم میل و کم غذا می شود و بیشتر پف کرده و سر را در لای پر خود میبرد و میخوابد. در ۲۴ تا ۴۸ ساعت وقتی شدید تر می شود با دل دل زدن (هنگام دفع مدفوع دم میزند ) و باز و بسته کردن دهان کارقناری به اتمام میرسد.
گاهی این زخمها در دهان، حنجره و قسمت های مخاطی دیده می شود که سفید رنگ و متورم است. گاهی لایه هایی از سلول های مرده به وجود آمده و حالت دیفتریک به خود میگیرد. سپس با انباشتگی و به هم پیوستگی سلولها مخاط ورق ورق و کنده شده و می افتد و زیر آنها نسوج تازه و قرمز رنگ نمایان می گردد.
زمانی که زخم آبله در حنجره ایجاد می شود، نفس کشیدن پرنده مشکل می گردد. اغلب نفس نفس می زند. این حالت همزمان با ورود ویروس در خون ایجاد می شود ولی اگر شدت ویروس و یا مقدار آن زیاد باشد پرنده تلف می گردد. اکثرا شدت ویروس زیاد نیست و در نتیجه مرگ کمتر اتفاق می افتد. در حالات شدید آبله در قناری، ویروس در داخل سلول رشد کرده و تکثیر می شود. در نتیجه در نسوج داخل و همچنین در پوست و مخاطات، ترشحاتی که گاهی صاف و زمانی خونی است به وجود می آید. در ضمن تورم ریه هم دیده می شود.
در نوع خفیف تر و در صورتی که پرنده مقاومت بالاتری نشان دهد این مشکل تا ۵ الی ۱۰روز هم طول میکشد و در معقد و زیر شکم و دور چشم و پلک ها تاول های ریز ایجاد می شود و سرانجام کار قناری تمام می شود البته در این مدت حتی واکسن زدن هم چاره کار نیست و در هر حال پرنده ای که آلوده شده باشد تقریبا تا ۹۵درصد میمیرد.در بعضی مواقع که بدن قناری بیماری را کنترل می کند و از تلفات جان به در می برد درمحیطی دیگر و با تعویض جا و تغذیه و بالا رفتن دما دوباره این ویروس به قناریهای دیگر انتقال پیدا می کند. پس باید جدا از دیگر پرنده ها نگهداری شود.
راهکارهای درمان و مقابله با آبله قناری
- پرنده زیرنظر یک دامپزشک معاینه شود.
- باید این بیماری را کامل و دقیق مطالعه کرده و بشناسیم.
- مراقب ورود و خروج پرنده ها باشیم و از ورود پرنده های بیمار جلوگیری کنیم.
- پس از خرید، پرنده را به مدت ۴ هفته در قرنطینه نگهداری کنیم.
- در صورت مشاهده کوچکترین علائم آبله فورا به پرنده واکسن بزنید.
- واکسن آبله باید در یخچال نگهداری شود و از جابه جایی بدون فلاسک یخ خودداری کنید. بهتراست تزریق توسط دامپزشک انجام شود.
- چنین پرنده هایی باید جدا نگهداری شوند. ودر صورت پیشرفت بیماری، به اعتقاد برخی بهتر است معدوم شوند.
- محیط نگهداری قناری باید کاملا ضد عفونی شود.
- از قرار دادن جای آب و دان و ظروف آلوده و کثیف وبرای قفسها خود داری شود.
- از دادن غذاهای گرم، سیب، تخم مرغ و هویج در مواقع در گیری خود داری شود.
- در صورت مشاهده این ویروس در بین قناری ها از آبتنی دادن پرهیز شود و روزنامه کف قفس هر روز تعویض شود.
- قیمت پرنده را در نظر بگیرید وهنگام خرید قناری ارزان هم به بیماری ها دقت کنید.
- از دادن عرق کاسنی در تابستان و زمان درگیری آبله دریغ نکنید.
- در محیط های آلوده می توانید برگ گیاه گشنیز را در زیر و روی قفسها پخش کنید و بعد از دوروز آنها را جمع و دور بریزید.
- استفاده از ویتامین های گروه B ، ویتامین c و پروبیوتیک ها به تناوب برای افزایش قوای بدنی وسیستم ایمنی پرنده ضروری است.
- استفاده از داروی متناسب با شرایط پرنده زیر نظر دامپزشک در آب قناری.
- استفاده از داروهای جلدی جهت عفونت های روی پوست و اطراف چشم و نوک پرنده.
نکات مورد توجه بعد از واکسن آبله به قناری
- مصونیت دو هفته پس از تلقیح واکسن ایجاد می شود.
- صراحتا تاکید می شود که قناری های واکسینه و غیر واکسینه را با هم در یک مکان قرار ندهید. قناری واکسینه شده در حقیقت حامل ویروس آبله است بدون اینکه زیانی برای خودش داشته باشد در عین حال همین پرنده میتواند این ویروس را به قناریهای واکسینه نشده منتقل نمایید.
- در حقیقت تلقیح واکسن ، پرنده ها را با وارد کردن ویروس آبله به بدنشان از بیماری مصون نگه میدارد. اما از سرایت عفونت ویروسی به پرندگان دیگر نمیتوان جلوگیری کنند.
- جهت جلوگیری از انتقال عامل عفونی از یک محل به محل دیگر توسط ماده محلول واکسن توصیه می شود که برای مکان دیگر از یک بطری جدید واکسن و سوزن استفاده نمایید.
نحوه تولک بردن قناری
