پلاکت سلول های بشقابی شکل هستند که در خون جریان دارد و در صورت نیاز به لخته شدن آن کمک می کند. اگر یک رگ در بدن شما آسیب ببیند، سیگنالی می فرستد تا پلاکت ها فعال شوند و به قسمت آسیب دیده بروند. وقتی پلاکت ها به رگ خونی آسیب دیده می رسند، شاخک هایی از آن ها بیرون می آید تا با قسمت آسیب دیده تماس ایجاد کنند. این باعث لخته شده خون و جلوگیری از خونریزی شدید می شود.
چه زمانی می گوییم پلاکت خون پایین است؟
میزان طبیعی پلاکت بین ۱۵۰ تا ۴۰۰ میلیون در هر میلی لیتر خون است. اگر تعداد آن ها بیش از ۴۰۰ میلیون باشد، عارضه ترومبوسیتوز نام دارد. اگر تعدادشان کمتر از ۱۵۰ میلیون باشد، عارضه ترومبوسیتوپنی نام دارد.بیشتر پزشکان به بانوان توصیه می کنند در مرحله ای از بارداری شمارش کامل خون انجام دهند. این یک آزمایش روتین برای بررسی سطح پلاکت خون است.
بروز ترومبوسیتوپنی تا چه میزانی در دوران بارداری شایع است ؟
ترومبوسیتوپنی یا تعداد کم پلاکت خون دومین اختلال خونی بعد از کم خونی در دوران بارداری است . به نظر می رسد که 5 تا 8 درصد از خانم ها در دوران بارداری خود به این وضعیت دچار می شوند. ترومبوسیتوپنی در همه موراد منجر به ایجاد مشکلات جدی در بارداری و یا زایمان فرد نمی شود اما بهتر است برای پیشگیری از هر گونه مشکلی نسبت به برطرف کردن این وضعیت اقدام کنید.
نشانه های پایین بودن پلاکت خون
معمولا کاهش پلاکت خون نشانه خاصی ندارد، اما ممکن است برخی از افراد با نشانه هایی مانند موارد زیر روبه رو شوند:
- خونریزی: خونریزی بیشتر در لثه و بینی مشاهده می شود، این خونریزی ممکن است زیاد باشد یا در طی دوره ای طولانی رخ دهد.
- لکه های قرمز:اینگونه لکه های قرمز بییشتر در پاها دیده می شود.
- لکه و کبودی پوست:ممکن است یک ناحیه بزرگ از پوست به دلیل خونریزی زیرپوستی کبود شود و هنگام فشار با دست، آن قسمت کبود شده، سفید نشود. این کبودی ها به دلیل نشت ناگهانی رگ های خونی ایجاد می شود.
چه مواردی منجر به کاهش میزان پلاکت خون در دوران بارداری می شوند ؟
- فشار خون بالا :افزایش فشار خون در یک خانم باردار ممکن است منجر به در معرض خطر قرار گرفتن مادر و جنین شود که این خطر شامل آسیب رسیدن به اندام های مادر و فرزند متولد نشده است و این وضعیت همچنین ممکن است باعث کاهش یافتن تعداد پلاکت های خون در خانم باردار شود.
- ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین :هپارین دارویی است که برای پپیشگیری از لخته شدن غیر طبیعی خون استفاده می شود که مصرف این دارو در برخی موارد ممکن است منجر به کاهش تعداد پلاکت های خون شود.
- همولیز گلبول های قرمز خون :این وضعیت پزشکی ناشی از فشار خون بالا است که ممکن است منجر به آسیب شدید کبد شود که آسیب رسیدن به کبد منجر به افت پلاکت خون می شود.
- اختلال سیستم ایمنی :به وجود آمدن اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن ممکن است منجر به کاهش یافتن تعداد پلاکت های خون شود که این اختلال ممکن است در اثر ابتلا به برخی بیماری های خود ایمنی مانند هیپاتیت سی ایجاد شود.
- مصرف برخی دارو ها :دارو های زیادی وجود دارند که ممکن است تولید پلاکت ها را مختل کنند و برخی از این دارو ها که ممکن است در دوران بارداری مورد استفاده قرار بگیرند عبارتند از :ایبوپروفن، پاراستامول، و. ... .
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک :این بیماری یک بیماری خود ایمنی است که درآن بدن به سلول های سیستم ایمنی بدن خود حمله می کند و در این بیماری ممکن است مغز استخوان که وظیفه تولید پلاکت را بر عهده دارد مورد هدف قرار گیرد و در نتیجه تولید پلاکت های جدید مختل می شود.
- سرطان :یک زن باردار ممکن است مبتلا به سندروم های میلوسیپلاستیک و سندروم لنفوپرولیفراتیو باشد که این ها انواع متداول سرطان هایی هستند که ممکن است بر روی بدن یک زن باردار تاثیر بگذارند و منجر به کاهش تعداد پلاکت های خون او شوند.
- انعقاد داخلی عروقی :این بیماری به دلیل شرایط پزشکی مختلف مرتبط با بارداری ایجاد می شود و این وضعیت ممکن است باعث لخته شدن گسترده خون در بدن شود . لخته شدن خون ممکن است در اثر کاهش تعداد پلاکت های خون اتفاق بیفتد.
- کم خونی آپلاستیک :این اختلال خونی در بارداری ممکن است منجر به از بین رفتن کامل مغز استخوان قرمز و در نتیجه کاهش تعداد پلاکت های موجود در خون شود.
- بیماری ایدز :نوعی بیماری خود ایمنی است که ممکن است بر بدن یک خانم باردار تاثیر بگذارد که در این بیماری ، عفونت باعث تخریب سلول های مغز استخوان می شود و در نهایت موجب کاهش یافتن تعداد پلاکت های خون خواهد شد.
عوارض کمبود پلاکت خون در بارداری
اگر قبل از بارداری دچار این وضعیت شده اید، ممکن است دلیل آن مصرف برخی از دارو ها که باعث کاهش یافتن تعداد پلاکت های خون می شوند ، باشد . این بیماری را می توان از طریق آزمایش های اولیه بارداری تشخیص داد زیرا هیچ آزمایش تشخیصی خاصی برای تعیین علت کم بودن پلاکت های خون وجود ندارد اما با این حال پزشک برای تعیین علت اصلی بروز این وضعیت، به طور مرتب وضعیت شما را بررسی خواهد کرد و در نهایت با توجه به علائم بیماری تان تحت درمان قرار خواهید گرفت.در برخی موارد نیز، نیازی به انجام درمان خاصی برای خانم باردار نخواهد بود.
خطر اصلی کمبود پلاکت خون در دوران بارداری، افزایش خطر خون ریزی در هنگام زایمان و یا بعد از آن است . در دوران بارداری جریان خون به رحم افزایش پیدا می کند و برای انجام عمل جراحی، نیاز به برش رگ های خونی اصلی خواهد بود . زنان مبتلا به بیماری ترومبوسیتوپنی در معرض خطر از دست دادن خون بیش از حد هستند .همچنین در برخی موارد ممکن است خطر آسیب رسیدن به ستون فقرات مادر در حین زایمان نیز وجود داشته باشد .
علت پلاکت پایین در بارداری چگونه تشخیص داده می شود؟
متاسفانه آزمایش تشخیصی برای تعیین دلیل کاهش پلاکت وجود ندارد، بنابراین باید مدام تحت آزمایش قرار بگیرید تا پزشک تشخیص دهد ترومبوسیتوپنی خوش خیم است یا یک مشکل زیرین وجود دارد.اگر پلاکت پایین در مراحل بعدی بارداری تشخیص داده شود، پزشک به دنبال نشانه های پره اکلامپسی، یا سندرم HELLP خواهد بود و طبق آن به درمان می پردازد.
راه های درمان پلاکت پایین در دوران بارداری
اگر به ترومبوسیتوپنی حاملگی متوسط تا شدید مبتلا هستید، پزشک توصیه می کند که در طول دوران بارداری برای تثبیت شرایط و ایمن نگه داشتن کودک، تحت درمان قرار بگیرید. برخی از داروها مانند هپارین داروی رقیق کننده خون نیز می توانند بر تعداد پلاکت ها تاثیر بگذارند. ممکن است مجبور شوید قرص استروئیدی مصرف کرده یا یک پروتئین خونی به نام گلوبولین (ایمونوگلوبولین وریدی) تزریق کنید. از طرف دیگر، پزشک ممکن است توصیه کند که برای افزایش سطح پلاکت در خون، تزریق پلاکت یا پلاسما داشته باشید.
چگونه می توان تعداد پلاکت های خون را به طور طبیعی افزایش داد ؟
با پیروی از راه کار های زیر می توان تعداد پلاکت های خون را افزایش داد :
- افزایش مصرف چغندر
- افزایش مصرف ماهی و گوشت
- مصرف گیاه دارویی آستراگالوس
- افزایش مصرف مکمل روی
- ویتامین ب 12 که به طور کلی در گوشت یافت می شود.
- مصرف ویتامین K که به طور کلی در سبزیجات یافت می شود .
- مصرف کلروفیل
- مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین C ( مرکبات )
- از مصرف هرگونه دارو جهت افزایش تعداد پلاکت ها بدون تجویز پزشک خودداری کنید و قبل از مصرف هر دارویی با پزشک خود مشورت کنید .
اگرچه بیشتر موارد ترومبوسیتوپنی تهدیدی جدی برای شما و یا فرزندتان ایجاد نمی کند اما اگر به این بیماری مبتلا شده اید ، بهتراست برای جلوگیری از بروز هرگونه اتفاق ناگواری و یا هرگونه عوارض به پزشک مراجعه کنید و تحت درمان قرار بگیرید.
آیا با پلاکت پایین در بارداری می توانم بی حسی بگیرم؟
اگر درخواست اپیدورال کنید یا به آن نیاز داشته باشید، متخصص بیهوشی باید خیلی مراقب فرو کردن سوزن اپیدورال باشد. اگر فضای اپیدورال به صورت تصادفی پاره شود، ممکن است خون در یک قسمت جمع شود و به ستون فقرات فشار آورد.با این که این شرایط نادر است، اما می تواند به فلج دائم یا آسیب به ستون فقرات منجر شود. بسیاری از متخصصان بیهوشی در صورت پلاکت پایین در بارداری نسبت به تزریق اپیدورال محتاط هستند.اگر چاره ای جز سزارین نباشد، برای کاهش خطر از بیهوشی کامل استفاده می شود.تزریق اپیدورال هرگز بدون خطر نیست، بنابراین حتما از خطرات و مزایای اپیدورال در دوران بارداری مطلع باشید. اگر نگران اپیدورال هستید، خوب است درباره روش های کاهش درد طبیعی برای بارداری اطلاع کسب کنید.
پلاکت پایین در دوران بارداری یک عارضه شایع است و معمولا پس از زایمان برطرف می شود. با این حال، بیشتر پزشکان پلاکت پایین را، فارغ از این که ترومبوسیتوپنی چقدر خفیف باشد، یک عامل خطر برای عوارض بارداری می شمارند.بسته به نحوه مدیریت پزشک، این موضوع می تواند گزینه های شما برای زایمان را محدود کند. برای بیشتر بانوان، پلاکت پایین به معنای نظارت بیشتر در دوران بارداری است. با حمایت درست و مناسب، پلاکت پایین خون نباید تاثیر چندانی بر بارداری یا زایمان شما بگذارد.