امامزاده شاهزاده حسین و جاذبه های آن!

گاهی اوقات انسان نیاز دارد با خدای خود خلوت کند و در آرامشی معنوی و حس و حالی عرفانی، انرژی خود را دوباره به دست بیاورد. یکی از بهترین جاهایی که می توان به آن مراجعه کرد، امامزاده های کوچک و بزرگی هستند که با حال و هوای نورانی و معنوی خود می توانند ذهن و حس شما را خوب کنند. در این میان آستان مقدس امامزاده شاهزاده حسین قزوین، یکی از محبوب ترین و زیباترین امامزاده های ایران است که فضای فوق العاده ای دارد و با کاشی کاری ها و آینه کاری های تماشایی‌اش دل هر بیننده ای را می برد. امامزاده شاهزاده حسین مدفن فرزند امام رضاست و قدمت بنای فعلی آن به دوره صفوی باز می گردد.

تاریخچه بقعه شاهزاده حسین

سفر علی بن موسی الرضا به قزوین، در جریان سفرش به خراسان و به‌طور مخفیانه صورت می‌گیرد. علی بن موسی الرضا در منزل «داوود بن عیسی غازی» اقامت می‌کند و فرزند دو ساله‌اش که در جریان این سفر همراهش بوده‌است در قزوین به علت بیماری فوت می‌کند و در همان‌جا به خاک سپرده می‌شود؛ و اکنون آستان شاهزاده حسین متعلق به فرزند علی بن موسی الرضا است.

در دورهٔ حکومت صفویه برای این امامزاده که بعدها به شاهزاده حسین معروف شد، ساختمان‌های متعددی بنا گردید و زیارتگاه مردم قزوین شد. مجموعه بناهای شاهزاده حسین عبارتند از: دروازه ورودی، ساختمان گنبد دار، رواق، میانسرا، ایوان، بقعه و اتاقهایی در اطراف صحن مرکزی یا میانسرا. ورودی مجموعهٔ شاهزاده حسین، از سمت شمال، شبیه دروازه‌های ورودی شهرهای عهد صفویه و قاجاریه‌است. این ورودی دارای طاق نما و شش مناره‌است که هر یک با کاشی‌کاری‌ها بسیار زیبا تزیین شده‌است.

مشخصات بنای بقعه شاهزاده حسین

بقعه شاهزاده حسین با دو ورودی از سمت شمال و جنوب در میان صحن بزرگی قرار گرفته‌است. در اطراف صحن ایوان‌هایی وجود دارد که با کاشیکاری در طرحهای مختلف تزیین شده‌است. ورودی بقعهٔ شاهزاده حسین دارای مقرنس کاری و تزیینات مختلف است، که در دورهٔ قاجاریه با افزودن تالاری به آن شکل تازه‌ای یافته‌است. در بخش غربی و شرقی بقعه، دو رواق ساخته شده که به نام‌های بالا سر و پایان پا معروف و دارای گچبری و کاشیکاری است. فضای داخل بقعه شاهزاده حسین، با کاشی خشتی هفت رنگ، بدنهٔ آن با آیینه کاری و زیر گنبد با کتیبه‌هایی به خط ثلث در زمینهٔ لاجوردی تزیین شده‌است. قدیمی‌ترین و زیباترین اثر مجموعه شاهزاده حسین، در چوبی منبت کاری شدهٔ آن است که در سال 967 هجری به مجموعه اضافه شده‌است. طبق کتیبه‌ای از کاشی معرق، این مجموعه در سال 1040 هجری به دستور زینب بیگم، دختر شاه طهماسب صفوی، بازسازی و صندوق چوبی نفیسی بر مزار آن نصب شده‌است.

بخش های مختلف امامزاده شاهزاده حسین قزوین

شاهزاده حسین قزوین، که نام کامل ایشان حسین بن علی بن موسی الرضا (ع) می باشد جز کهن‌ترین مزارهای موجود در ایران و نیز از معروف ترین و باشکوه ترین اماکن زیارتی در شهر قزوین است. این آستان مقدس که می توان آن را جز زیباترین امامزاده های ایران برشمرد علاوه بر داشتن فضایی معنوی و عرفانی، محیط فوق العاده زیبایی دارد که کاشی کاری ها و آینه کاری هایش زیبایی آن را دوچندان کرده اند و دل هر بیننده ای را می برند. این بنا به دلیل اهمیت تاریخی و هنری که دارد، در بهمن ماه سال 1318 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید. اگر به شهر قزوین سفر کردید حتماً به امامزاده شاهزاده حسین(ع) بروید و علاوه بر زیارت از این مکان تاریخی و بسیار زیبا دیدن کنید.امامزاده شاهزاده حسین (ع) به‌طور کلی از سه بخش آستانه، صحن و بقعه تشکیل می‌شود.

ورودی

امامزاده دو ورودی بزرگ در شمال و جنوب دارد و در میان آن‌ها، صحن بزرگی قرار دارد. ورودی شمالی که دروازه‌های ورودی شهرها در عهد صفویه و قاجاریه را در ذهن تداعی می‌کند، دارای طاق‌نما و 6 مناره‌ است که هر یک مزین به کاشی‌کاری‌ها و مقرنس‌کاری‌های بسیار زیبایی هستند. در ورودی اصلی امامزاده بسیار باشکوه و بلند است و هر لنگه در، یک کوبه دارد که زیر آن‌ها عبارت «یا مفتح‌الابواب» با خط نسخ نوشته شده است. کتیبه‌ای بر سر آن وجود دارد که قدمت آن به سال 1268 هجری شمسی می‌رسد و شامل 12 بیت شعر بر زمینه کاشى لاجوردی و سفید می‌شود.

پس از در اصلی، به جلوخان می‌رسید که به‌صورت هلالی به طول 18 و عرض 10 متر است. این بخش که ازاره و روسازی از سنگ مرمر دارد، به صحن وسیع امامزاده متصل می‌شود.

صحن

صحن امامزاده به‌صورت مستطیلی‌شکل است و آرامگاه شاهزاده حسین در قسمت انتهایی و جنوبی صحن قرار دارد. در دو سمت ورودی اصلی و پشت طاق‌نماها، درمجموع 10 حجره ایوان‌دار به چشم می‌خورد که هرکدام دارای ارسی و جلوخان هستند و به آرامگاه خانواده‌ای از بزرگان و مشاهیر قزوین تعلق دارند. در سه سمت دیگر صحن نیز 52 طاق‌نما با کاشی‌کاری‌های زیبا ساخته شده است که هرکدام چهار متر طول و دو متر عرض دارند. کف حیاط با سنگ معمولی، ازاره‌ها، کف طاق‌نماها و حجره‌ها با سنگ مرمر فرش شده‌اند. صحن در امتداد محور اصلی بقعه، دو در دارد و در مقابل در ورودی آن سقاخانه بزرگی به‌شکل هشت‌ضلعی دیده می‌شود که در کتیبه آن تاریخ 1340 هجری قمری حک شده است.

در اطراف صحن، ایوان‌هایی وجود دارد که با کاشی‌کاری در طرح‌های مختلف تزیین شده‌‌اند. در فاصله میان ایوان شمالی و بقعه، حوض بزرگی دیده می‌شود که طراوات و روح تازه‌ای به امامزاده بخشیده است. از قسمت‌های دیگر صحن می‌توان به آشپزخانه حضرتی در جنوب غربی، حسینیه در جنوب شرقی و دو حیاط کوچک در سمت شرقی اشاره کرد. از در جنوبی امامزاده نیز می‌توان به گلزار شهدا و قبرستان رسید.

ایوان شمالی

در بخش شمالی امامزاده می‌توانید شاهد ایوانی به طول 20، عرض هفت و ارتفاع 10 متر باشید که دو ستون چوبی نقش‌دار، سقفی خنچه‌پوش و دو کفش‌کن بزرگ دارد و از طریق پله‌ها به حیاط می‌رسد. دیوار جنوبی ایوان به‌طور کامل با آینه‌کاری تزیین شده است و سقفی شیروانی، آن را از بیرون می‌پوشاند. بالای کفش‌کن‌ها، دو شاه‌نشین دیده می‌شود که از شمال به حیاط و از شرق و غرب به ایوان منتهی می‌شوند. در بخش جنوبی هر کفش‌کن، دو حجره ساخته شده است که از سمت رواق شمالی می‌توان وارد آن‌ها شد.

بقعه امامزاده

بقعه آرامگاه، بنایی کوشک‌مانند است که محل مزار شاهزاده حسین (ع) در میان ضریحی نفیس به شمار می‌رود. انواع هنر اسلامی ایرانی از کاشی‌های خشتی هفت‌رنگ تا آینه‌کاری را می‌توانید در اینجا به نظاره بنشینید. ضمن اینکه، ازاره‌هایی از جنس کاشی با نقش گل‌وبته برجسته در بقعه خودنمایی می‌کنند که به دوره صفویه تعلق دارند.

حرم از داخل 12 ضلع دارد که در چهار طرف آن چهار رواق ساخته شده است و امکان ورود زائران از ایوان و رواق شمالی وجود دارد. گنبدخانه‌ در میان چهار ایوان قرار گرفته و طرح آن از نوع گنبدهای صفوی است. در گنبد نیز می‌توان هنر زیبای کاشی‌کاری را مشاهده کرد. هم‌زمان که مشغول تماشای گنبد هستید، نگاهی به سقف بقعه بیندازید که مزین به آیاتی از سوره جمعه با خط نسخ و رنگ طلا و آینه‌کاری است.

در بخش غربی و شرقی بقعه، دو رواق احداث شده است که به نام‌های بالاسر و پایان‌پا معروف هستند و گچ‌بری و کاشی‌کاری زینت‌بخش آن‌ها شده‌اند. در بخش شرقی می‌توانید از آرامگاه سه تن از علمای قرن 13 قزوین بازدید کنید.

چهار در ورودی در حرم وجود دارد که در جنوبی خاتم‌کاری است و درهای شرقی و غربی ساده هستند. در شمالی با سه متر ارتفاع، دو متر عرض و 12 سانتی‌متر قطر، زیباترین در حرم به حساب می‌آید که به فرمان شاه تهماسب در سال 938 هجری شمسی از چوب بسیار محکم ساخته شد. این در با هنر منبت‌کاری تزیین شده است و بر بالا و پایین آن نام‌های مبارک پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) به خط نسخ دیده می‌شود.

ضریح امامزاده

در ابتدا مزار امامزاده در صندوقی چوبی به طول، عرض و ارتفاع دو متر قرار داشت که از شاهکارهای هنر منبت‌کاری به شمار می‌رفت. سپس ضریح نقره‌ای جایگزین آن شد. ظریف و زیبایی ضریح چوبی در حدی بود که می‌گویند ناصرالدین شاه پس از مشاهده آن گفته بود:

اگر صندوقی سه برابر آن از زر ناب می‌ساختند (صندوق را با طلایی خالص معادل سه برابر وزن آن می‌ساختند)، از ضریح کنونی ارزان‌تر تمام می‌شد.

استاد حسن بن عماد مشهور به فخر زرندی در سال 806 هجری قمری اوج هنر خود را روی این صندوق چوبی به نماش می‌گذارد. دو ردیف کتیبه به خط نسخ در چهار طرف صندوق کار شده است که کتیبه جنوبی توضیحاتی در مورد شجره شاهزاده حسین (ع) و زمان وفات وی می‌دهد. در بخش شرقی چند دعا و سلام بر 14 معصوم حک شده است. کتیبه‌ای شامل شهادتین، آیه‌الکرسی و بخشی از سوره‌های مبارکه فتح و محمد (ص) و همچنین نام فخرالدین حسن زرندی و تاریخ اتمام ضریح نیز روی صندوق دیده می‌شود.