هیستروسکوپی در واقع یک عمل جراحی است که به منظور بررسی محیط داخل رحم انجام می شود. این یک عمل جراحی به وسیله یک میله که در انتهای آن یک دوربین متصل است، وارد رحم شده و با این روش می توان شرایط غیر طبیعی رحم را تشخیص داد. از جمله موارد غیر طبیعی رحم، می توان به چسبندگی دیواره های رحم به هم، پولیپ، ناهنجاری های مادرزادی رحم، میوم های زیر مخاطی یا داخل رحمی و وجود دیواره داخل رحمی اشاره کرد. بسیاری از متخصصان برای بررسی پوشش داخلی رحم و آسیب های درون رحمی و … که منجر به خونریزی شدید در طول دوران قاعدگی یا بی نظمی در این دوران از روش هیستروسکوپی استفاده می کنند. برای افرادی که مشکل بارداری دارند نیز می توان با استفاده از این روش حفره های رحم را بررسی کرد. نکته مهم این است که برای انجام این روش به بهترین متخصص زنان مراجعه شود.
نحوه انجام عمل هیستروسکوپی
این عمل بدون برش و ایجاد زخم روی بدن انجام می شود. در این روش جراحی، لوله ی بلند و باریکی به نام استروسکوپ که سر آن یک دوربین قرار دارد، از راه واژن وارد بدن بیمار می شود. این دوربین کیفیت و وضوح بالایی دارد و پزشک از طریق آن می تواند رحم را بررسی و علت اصلی مشکلات به وجود آمده را پیدا کند. همچنین با استروسکوپ می توان مخاط دهانه ی رحم و سوراخ های لوله های فالوپ را نیز کاملا مشاهده کرد. در صورت نیاز نیز می توان از آن ها نمونه برداری انجام داد. این عمل معمولا در مطب پزشک قابل انجام است و نیازی به مراجعه به بیمارستان نیست.
عمل هیستروسکوپی را می توان با روش هایی که قبلا از آنها استفاده می شد، مانند لاپاروسکوپی و تراشیدن دهانه ی رحم برای نتیجه گیری بهتر ترکیب کرد. در لاپاراسکوپی، لوله ی بسیار باریکی از طریق ایجاد برش روی شکم وارد بدن می شود. با لاپاراسکوپی می توان نواحی بیرونی رحم یعنی تخمدان ها و لوله فالوپ را بررسی کرد. در حین لاپاراسکوپی اگر به طور قطعی بیماری فرد تشخیص داده شود، پزشک می تواند عمل هیستروسکوپی درمانی را به صورت همزمان انجام دهد. در چنین شرایطی ابزارهایی که جراح ممکن در عمل به آن ها نیاز داشته باشد از طریق هیستروسکوپ وارد بدن بیمار می شوند.
انواع هیستروسکوپی
برخی از بیماری هایی که با استفاده از این عمل تشخیص و درمان می شوند مربوط به رحم اند و برخی دیگر مربوط به تخمدان ها هستند. امروزه هیستروسکوپی در زُمره روشهای تشخیص و اصلاح اختلالات زنان، نیاز به جراحی های بزرگ و برش بافت های بدن و بستری شدن را از میان برده است.هیستروسکوپی در دو متد تشخیصی و درمانی انجام می گیرد که در ادامه بشرح هرکدام می پردازیم.
هیستروسکوپی تشخیصی
هیستروسکوپی تشخیصی در بررسی ناباروری، سقط مکرر و خونریزی غیر طبیعی رحمی، تشخیص سرطان آندومتر (سرطان رحم) کاربرد دارد. هیستروسکوپی تشخیصی برای بررسی داخل رحم استفاده می شود. در تشخیص وضعیت غیر طبیعی رحم مانند میوم داخلی، اسکار (بافت ناشی از التیام زخم) و چسبندگی، پولیپ و بررسی دیواره داخل رحمی (سپتوم) و اختلالات مادرزادی رحم کمک کننده است.
هیستروسکوپی تشخیصی تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی خفیف انجام می گیرد. برای کاهش خطر در صورت بارداری احتمالی، هیستروسکوپی تشخیصی معمولاً پس از قاعدگی انجام می شود.برای انجام هیستروسکوپی ابتدا فرد در وضعیت مناسب قرار می گیرد. سپس دهانه رحم (سرویکس) پس از بیهوشی با استفاده از ابزار مخصوص، برای عبور هیستروسکوپ و دیگر ابزار لازم باز می شود.
هیستروسکوپی درمانی
با هیستروسکوپی درمانی می توان بسیاری از عارضه ها و ضایعات شناسایی شده در جریان هیستروسکوپی تشخیصی را درمان نمود. هیستروسکوپی درمانی همزمان با لاپاروسکوپی تشخیصی نیز قابل انجام است. هیستروسکوپی درمانی شبیه هیستروسکوپی تشخیصی است، ولی هیستروسکوپ مورد استفاده پهن تر است. به این علت که وسایل جراحی مانند لیزر، قیچی، فورسپس نمونه برداری، الکترود و غیره از طریق هیستروسکوپ وارد رحم شوند.
با این عمل درمانی، میوم ها، بافت اسکار و پولیپ از داخل رحم برداشته می شود. بعضی از اختلال های مادرزادی نیز، مثل سپتوم رحمی ( تیغه داخل رحمی) از طریق هیستروسکوپ قابل اصلاح است. پس از ترمیم، معمولاً سوند ادراری فولی یا آیودی داخل رحم گذاشته می شود تا از ایجاد بافت اسکار و چسبندگی دیواره های رحم جلوگیری شود. پس از جراحی برای مهار عفونت و تحریک ترمیم آندومتر، ممکن است آنتی بیوتیک و یا داروهای هورمونی تجویز شود.زمانیکه علت خونریزی شدید رشد بیش از حد آندومتر است و بیمار تمایل به هیسترکتومی ندارد. برای جلوگیری از خونریزی شدید رحمی می توان از روش هیستروسکوپی درمانی برای برداشت آندومتر استفاده شود. لاپاروسکوپی تشخیصی نیز می تواند همزمان انجام شود تا پزشک بتواند داخل و خارج رحم را همزمان ببیند.
موارد کاربرد هیستروسکوپی رحم در علم پزشکی
- تشخیص و یا درمان پولیپ و فیبروم های رحم
- تشخیص ودرمان مشکلات آندومتر مانند: چسبندگی ها و سندروم آشرمن (در این سندرومم یک قسمت و یا کل اندومتر ازبین رفته است که باعث تغییر در قاعدگی و یا حتی ناباروری می شود)
- تشخیص و اصلاح بعضی از ناهنجاری های مادرزادی رحم مانند: وجود سپتوم، رحم دو شاخ، رحم تک شاخ و…
- تشخیص علت خونریزی غیر طبیعی واژن بین دوره های قاعدگی، خونریزی های شدید در طول دوره قاعدگی و یا خونریزی های غیر معمول بعد از دوره یائسگی
- تشخیص و درمان فرسایش آندومتر
- کاشت آی یو دی و یا جابه جایی آی یو دی هایی که در مکان درست قرار نگرفته اند
- کاشت ایمپلنت پیشگیری از بارداری که معمولا برای عقیم سازی دایمی انجام می شود
- درمان پریودهای نامنظم و دردهای شدید رحمی
- درمان ناباروری و سقط جنین
عوارض هیستروسکوپی
هیستروسکوپی در کل روشی بسیار کم خطر می باشد اما مانند هر روش دیگری ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد به خصوص در زنانی که علاوه بر هیستروسکوپی تشخیصی، تحت هیستروسکوپی درمانی نیز قرار می گیرند.هیستروسکوپی تنها در صورتی انجام می شود که منافع انجام آن بیشتر از عوارض احتمالی آن تصور شود. برخی از عوارض هیستروسکوپی عبارتند از:
- آسیب تصادفی به رحم: این عارضه رایج نیست اما ممکن است نیاز به درمان با آنتی بیوتیک ها در بیمارستان وجود داشته باشد و یا در موارد نادر لازم است جراحی دیگری برای ترمیم عارضه ی ایجاد شده انجام شود؛
- آسیب تصادفی به دهانه ی رحم: این عارضه نادر است و معمولا به سادگی ترمیم می شود؛
- خونریزی بیش از حد در حین یا بعد از هیستروسکوپی از دیگر عوارض هیستروسکوپی است و معمولا زمانی اتفاق می افتد که درمان تحت بیهوشی عمومی انجام شود. غالباً می توان این عارضه را با درمان های دارویی کنترل کرد؛
- عفونت رحم: این عارضه که ممکن است یکی دیگر از عوارض هیستروسکوپی باشد، می تواند باعث ایجاد ترشحات بدبوی واژن یا تب و خونریزی شدید شود. عفونت به وجود آمده معمولا با یک دوره ی کوتاه استفاده از آنتی بیوتیک ها درمان خواهد شد؛
- احساس ضعف: معمولا از هر 200 زنی که تحت هیستروسکوپی قرار گرفته اند، یک مورد دچار احساس ضعف می شوند و این احساس بیشتر در افرادی اتفاق می افتد که هیستروسکوپی بدون بیهوشی انجام داده اند.
مزایای استفاده از هیستروسکوپی
- امکان درمان و تشخیص در یک زمان در بعضی از بیماری ها
- دوران نقاهت کوتاه
- بروز کمترین عوارض
- کاهش احتمال عفونت
- کاهش چسبندگی
نکاتی که بعد از عمل هیستروسکپی باید رعایت شود
- بهتر است تا یک هفته از شنا در استخر و یا استفاده از وان جلوگیری کنید.
- تا ۲ هفته رابطه جنسی نداشته باشید تا مانع ورود عفونت و یا آسیب به رحم شوید.
- در صورت قصد بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
- اگر علایمی مانند تب، ترشح واژینال، خونریزی شدید و … داشتید به پزشک مراجعه کنید.
- در صورت تجویز داروی هورمونی و یا آنتی بیوتیک توسط پزشک حتما آن ها را به موقع مصرف کنید.
علل و علائم دیسپلازی دهانه رحم و روش های درمان
