انتقال قدرت از غرب به شرق؛ افسانه یا واقعیت؟

عادی سازی روابط ایران و عربستان بزرگترین خبر سیاسی در سال 1401 با تحلیل های مختلفی همراه بوده است. یکی از کلان روایت های بحث برانگیز درباره این خبر، آغاز تغییر بزرگ در "نظم بین الملل" با این توافق است. برخی از تحلیلگران معتقدند که پررنگ تر شدن بازیگری چین در عرصه دیپلماسی آسیایی نشان از افول غرب و حتی خروج آمریکا از معادلات خاورمیانه و غرب آسیا دارد. دکتر الهام عابدینی کارشناس مسائل بین الملل در یادداشتی نکاتی را درباره این کلان روایت طرح می کند:

اخبار این روزهای افزایش نقش‌آفرینیِ سیاسیِ کشورهایی که قبلاً کمتر نامشان رو می‌شنیدیم، پیام مهمی دارد؛ معنای نقش آفرینی کشورهایی مثل ژاپن یا حتی چین، به نوعی به یک تفسیرِ صحیح این است که شاهد انتقال قدرت از غرب به شرق هستیم و نظم جهانی در حال تغییر است! اما یک نکته نباید فراموش شود: اینکه کشوری مثل چین با همه سیاست‌های محافظه‌کارانه‌ای که سراغ داشتیم حالا رسماً میانجیِ گفتگوی دو کشور مهم در منطقه خلیج فارس می‌شود، یعنی چین دیگر وارد معرکه معادلات سیاسی در منطقه شده است. دیگر آن دورانی که بتواند فقط منفعت اقتصادی ببرد و هرجا خواست برود و هرجا خواست برگردد، گذشته است.

از اینجا به بعد چین هم رسماَ در منطقه «پوست در بازی» دارد و بیش از گذشته باید در تعامل بازیگر خردمند بود. چون دیگر هر حرکت چین برای خودش پیامدهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی جدی دارد. همانقدر که حضور آمریکا و متحدانش در منطقه باید اسباب هوشیاری می‌شد، درباره چین و روسیه هم همین است.

هنوز هم طبیعتاَ شعار همان است: نه شرقی، نه غربی در واقع نه به اسکتبار ... حالا هر کشوری که باشد. یک نکته را نباید فراموش کرد: انتقال قدرت از غرب به شرق لزوماَ به معنای منفعت برای ایران نیست بلکه فرصتی درخشان برای ایران است که اگر خوب بازی کند، شرایط بهتری داشته باشد.

در نظم قبلی و تا حدی فعلی، ایران طبیعتاَ جایگاه مناسبی ندارد، اما در نظم جدید می‌تواند جایگاه بهتری کسب کند و این دیگر بستگی به نقش‌آفرینی خودمان دارد وگرنه منفعت بردن از نظم جدید، وحی مُنزل نیست! حتی درباره خود چین هم همین است و همه چیز بستگی به عملکرد در آینده دارد.

عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان و کاهش تنش در منطقه غرب آسیا می‌تواند حتی به نفع کشورهای غربی هم باشد چرا که فضا را برای تجارت و همکاری میان کشورهای منطقه با غرب هموارتر می‌کند. بنابراین همه چیز بستگی به نقش‌آفرینی کشورهایی چون ایران و چین و ... دارد.

خلاصه همه مطالبی که نوشتم این است: هم اکنون در دوران گذار و انتقال قدرت هستیم و این یک مفروضه قطعی و صحیح است اما این گذاره به تنهایی نباید سبب ذوق‌زدگی شود و فکر کنیم دیگر غرب از منطقه رفت و همه چیز به نفع ماست همه چیز بستگی به رفتار و بازی خود ایران دارد شطرنج متوقف نمی‌شود.