آرامگاه مولانا کجاست؟

نام مولانا با ادبیات و عرفان و فرهنگ ایران زمین، پیوندی ناگسستنی دارد. مثنوی اش به تعبیر دکتر شفیعی کدکنی، بزرگ ترین حماسه عرفانی بشر و هدیه ای به زبان شیرین فارسی و دیوان کبیر او بزرگ ترین دفتر شور و شیدایی عالم است. مولانا در بلخ به دنیا آمد، زبانش فارسی بود و در قونیه برای همیشه آرام گرفت؛ ولی به راستی چه مرزی می توان برای این دریای معرفت و محبت و آگاهی قائل شد؟ امروزه تفکر و اشعار عارفی که وسیع می اندیشید و شاعری که عاشقانه تغزل می کرد، به وسعت همه اندیشمندان جامعه جهانی گسترش پیدا کرده است.

آرامگاه مولانا اینک به محل ملاقات شیفتگان آگاهی و درک لامکان تبدیل شده تا در چرخش آیین سماع، وجود زمینی را به آرامش مطلق الهی پیوند بزنند. در این مقاله به قونیه می رویم و در هوای آرامش ابدی او، نفسی تازه می کنیم.

چرا بازدید از موزه مولانا؟

• مهم ترین جاذبه گردشگری در شهر قونیه است.
• می توانید با مولانا که از بزرگترین عارفان و شاعران در سراسر دنیاست، بیشتر آشنا شوید.
• از تاریخی ترین بناهای موجود در ترکیه به شمار می رود.
• حدود یک و نیم میلیون نفر در سال از این مکان دیدن می کنند.

مولانا که بود؟

مولانا جلال الدین بلخی بین سال های ۶۰۴ - ۶۷۲ هجری قمری زندگی می کرد. وی به نام های مولانا یا مولوی و رومی شناخته می شود؛ سازمان جهانی یونسکو سال ۲۰۰۷ میلادی را به عنوان سال مولانا نام گذاری کرده است. مولانا از بزرگترین و معروفترین شاعران ایرانی است که در سراسر دنیا شهرت دارد. خانواده مولانا به دعوت پادشاه سلجوقی به قونیه مهاجرت کردند و زندگی وی پر از فراز و نشیب بود که در کتاب های هزار صفحه ای نیز نمی توان به طور کامل توضیح داد.

تاریخچه موزه مولانا

همانطور که در بخش آشنایی با مولانا گفتیم، خانواده مولانا توسط خاندان سلطنتی سلجوقی به قونیه دعوت شدند و به این شهر مهاجرت کردند. پس از سال ها زندگی زیر سایه خاندان سلطنتی در سال ۱۲۳۱ میلادی باغ گل رز قونیه به خانواده مولانا هدیه داده شد تا پیکر پدر مولانا در آن دفن شود و این کار آغازی برای ساخت موزه مولانا بود.

آرام آرام و با مرگ مولانا و دیگر اعضای خانواده اش این باغ به یک گور خانوادگی تبدیل شد، جانشین و شاگرد مولانا که حسام الدین چلبی (Hüsamettin Çelebi) نام داشت به خاندان سلطنتی کمک کرد که پس از مرگ مولانا یعنی در سال ۱۲۷۴ روی مزارش مقبره ای بسازند. لازم است ذکر کنیم که گنبد مخروطی در سال ۱۸۵۴ میلادی با سفال تزیین شد.

بارها و بارها قسمت های مختلفی به بنای موزه مولانا اضافه شد و در سال ۱۹۵۴ هم به صورت رسمی به دراویش اجازه داده شد که در موزه مولانا به رقص و ساز و آواز بپردازند، همین موضوع باعث جاری شدن سیل سالانه گردشگران به سوی قونیه شد. البته برپایی رسم های صوفی گرایانه در این موزه همیشه مخالفان زیادی داشته است؛ اما معتقدان به این آداب آن را رقصی مذهبی و راهی برای رسیدن به خدا می دانند و به دلیل نقش مهم این مراسم در صنعت گردشگری هنوز درویش ها اجازه برپایی مراسم شان را در این مکان دارند.

معماری آرامگاه مولانا

در کتب تاریخی چنین آمده که اولین معمار هنرمند بارگاه حضرت مولانا، مردی ایرانی از دیار تبریز، با نام بدر الدین تبریزی بود. معماری خاص این بنا با گنبد فیروزه ای هرمی شکل و زیبا نیز، از این مرد هنرمند آذری به یادگار مانده که امروزه به عنوان نماد و وجه تسمیه مقبره مولانا از آن یاد می شود. گنبد سبز یا قبّة الخضرا که به زبان ترکی به آن کابای هدرا (Kubbe-i Hadra) می گویند، نامی است که مزار و موزه جناب مولوی را با آن می شناسند. اولین معمار آرامگاه مولانا، مردی ایرانی با نام بدرالدین تبریزی بود.

این گنبد زیبا و منحصربه فرد با ۲۵ متر ارتفاع، از قسمت پایین استوانه ای شکل و در قسمت بالا مخروطی کثیرالاضلاع را تشکیل می دهد و بر فراز آن میله و هلال ماه طلایی نصب کرده اند. این گنبد بی شباهت به کلاه صوفیان نیست و معمار شیعی مذهب آن، دوازده ترک به تعداد دوازده امام شیعیان برای گنبد در نظر گرفت. دو مناره سمت چپ گنبد، به مسجد سلیمیه تعلق داشته و مناره سمت راست هم مربوط به مسجد مولانا است. قبور مولانا و پسرش سلطان ولد هم درست زیر گنبد قرار دارد. به طور کلی، معماری بنای موزه و آرامگاه مولانا، از ترکیب سه سبک معماری اسلامی، سلجوقی و عثمانی تبعیت می کند.

قسمت های مختلف موزه مولانا

این مکان تاریخی و فرهنگی دارای بخش های مختلفی است در ادامه به توضیح مختصری از هرکدام می پردازیم:

• اتاق آرامگاه: دقیقا زیر گنبد فیروزه ای رنگ پیکر مولانا دفن شده است. تمام قسمت های این اتاق با حکاکی روی سنگ، خوش نویسی، نقاشی و منبت کاری تزیین شده است و در همه قسمت های این اتاق آیه های قرآن به شکل زیبایی خوش نویسی شده اند.
• محل برگزاری مراسم: در سه بخش Mevlana Museum مراسم عرفانی برگزار می شود؛ مطبخ، مسجد کوچک و محوطه سنگ فرش شده. یکی از مهم ترین مراسم رقص سماع، هال یا شمانه است. این جشن ها با رقص و موسیقی همراه هستند و از آلات موسیقی مانند ویولون، دف، سنج کوچک، دایره زنگی، گیتار، درام، فلوت و... استفاده می کنند. مسجد این مجموعه نیز بسیار دیدنی است و از تزییناتی مانند فرش های باشکوه، لوسترهای دیدنی و ... استفاده شده است. در دور تا دور این مسجد ویترین هایی از جنس شیشه قرار داده شده است که در داخل آنها قرآن های ارزشمندی به نمایش گذاشته شده اند.
• مطبخ: در موزه مولانا مکانی به نام مطبخ یا آشپزخانه برای آموزش مراسم و عقاید مختلف صوفیانه است. این قسمت در سمت جنوب غربی بنا واقع شده است و مجسمه هایی با لباس های سنتی ترکی و صوفی در مطبخ قرار داده شده اند تا بازدیدکنندگان با آداب صوفی آشنا شوند. مراسم رقص سماع نیز در همین قسمت برگزار می شود.
• اتاق تلاوت : تلاوت با اینکه کلمه ای عربی و به معنای خواندن با صوت و آوایی زیباست، در طی سال ها انواع کاربری گوناگونی داشته است. در زمان های گذشته در این اتاق به تلاوت قرآن می پرداختند، اما امروزه کتب نفیس و تاریخی به نمایش گذاشته شده است.
• سنگ قبر مولانا: در موزه مولانا ۱۰ قبر وجود دارد. بر روی قبر مولانا پارچه طلاکوب و زرین کشیده شده است و همچنین جمله زیبای قبر ما را روی زمین مشخص نکنید، مقبره ما داخل قلب های روشن است، بر روی سنگ قبر نوشته شده است.
• سلول دراویش: ۱۷ سلول در موزه مولانا با گنبدهای کوچک وجود دارد و محلی برای تزکیه نفس مریدان است. البته امروزه این اتاق ها کاربری دیگری دارند؛ ۴ سلول در سمت راست این مجموعه به عنوان باجه فروش بلیت و بخش اداری استفاده می شود و دو اتاق دیگر نیز محل نگهداری کتاب های نفیس هستند. بقیه اتاق ها نیز محلی برای فروش صنایع دستی، فرش و اشیا تبدیل شده است.

نحوه دسترسی به آرامگاه مولانا

برای دسترسی به آرامگاه مولانا راه های مختلف دارید برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی می توانید از تمامی خیابان های اصلی قونیه دسترسی داشته باشید و در هر نقطه از شهر می توانید توسط اتوبوس به مزار مولانا برسید، هزینه اتوبوس نیز به صورت دیجیتالی اخذ می شود. ترم یا متروهای روگذر نیز دارای ایستگاه های زیادی در قونیه هستند که شما را سریع تر از اتوبوس به موزه می رساند.
در ابتدا توجه داشته باشید که باید بدون کفش به همه اتاق ها وارد شوید، می توانید کفش های تان را در کیسه های پلاستیکی قرار داده و به همراه خود به داخل ببرید. در این موزه عکاسی بدون فلش مجاز است. در زمان برگزاری رقص سماع ورود به مجموعه مولانا با پرداخت هزینه همراه است. بانوان نیز باید هنگام ورود به این موزه پوشش مناسبی داشته باشند.

آشنایی با آرامگاه تاریخی شیخ صفی الدین اردبیلی