ارتکاب به جرم جاسوسی چیست و قانون چه مجازاتی را برای جاسوسان معین کرده است؟

جاسوسی

جاسوسی کار به دست آوردن اطلاعات طبقه بندی شده بدون اجازه و اطلاع صاحب آن است. جاسوسی معمولاً جرمی سازمان یافته و در عین حال فراملی است چراکه در آن اطلاعات حیاتی یک کشور از طریق یک نظام سازمان یافته و منابع انسانی، نه ابزاری مثل ماهواره های اطلاعاتی کشورها، در اختیار کشور یا کشورهای دیگر قرار می گیرد.

جاسوسی به عمل شخصی گفته می شود که با عناوین غیرواقعی و تقلب ، اقدام به کسب اطلاعات، نقشه ها یا مدارک و اسناد مخفی و محرمانه کرده و اسرار نظامی، اقتصادی و سیاسی را تسلیم کشور بیگانه کند. همچنین خیانت به کشور عبارت است از: سوءقصد علیه امنیت کشور به وسیله ایجاد ارتباط با کشور دیگری که دارای سلطه و استقلال است.

-گارو حقوقدان غربی جاسوسی را اینچنین تعریف میکند: جاسوسی عبارت است از جمع آوری و تملیک اطلاعات و تعلیمات اسناد قابل استفاده یک کشور خارجی بر ضد امنیت کشور خارجی دیگر. جاسوسی ممکن است که در سطح و اجتماعات کوچک تر نیز روی دهد. به عنوان مثال ممکن است بعضی از افراد اطلاعات خصوصی دیگران را بنا به انگیزه های مختلف جمع آوری کنند. هم چنین ممکن است بعضی از سایت ها یا نرم افزارها اطلاعات خصوصی افراد را جمع آوری کنند.

انگیزه های جاسوسی

منظور از انگیزه های جاسوسی، آن دسته از محرکهایی است که سازمانهای اطلاعاتی به کمک آنها، افراد موردنظر خود را به اقدام علیه سازمان، گروه یا کشور خود متمایل میکنند. معمولا افراد مایل نیستند که علیه سازمان یا جامع هایی که خود بخشی از آن هستند، اقدام کنند، ولی در شرایطی، این اقدام ناپسند که خیانت نامیده میشود، به سراغ افراد میآید.

انواع انگیزه های جاسوسی

سازمانهای اطلاعاتی و ضداطلاعات دنیا به طور کلی چهار انگیزه را برای ارتکاب به جاسوسی برمیشمارند که در زبان انگلیسی با سرواژه “MICE” (معادل: ۱-Money ۲-Ideology ۳- Coercion ۴- Egocentricity ) شناخته میشوند. این چهار انگیزه عبارتند از پول، ایدئولوژی، اجبار و اضطرار و خودپسندی.

• ایدئولوژیک: هیچ جاسوسی در مقایسه با عاملی که دارای انگیزه های عقیدتی باشد به طور بالقوه چندان سودمند نیست. ایدئولوژی و مکتب انگیزه ای الزام آور و دائمی بوده و به عنوان پایدارترین انگیزه تلقی می شود. جاسوسی که متأثر از انگیزه های مثبت ایدئولوژیکی است به دلیل پایبندی به موضوعی خاص همچون حزب یا خط سیاسی، مذهب، کیش و آیین معین حاصل می شود. البته مکاتب و ایدئولوژی ها جنبه منفی را نیز می توانند دارا باشند چه بسا مکاتب در مواردی خاص، سرمنشأ خیانت ها می شوند. جاسوس مکتبی تنها هنگامی که نظام عقیدتی خود را در آستانه فروپاشی ببیند در مورد خود و آنچه می کند و کسانی که برایشان کار می کنند، دچار تردید می شود.
• تطمیع: پول ابزار سودمند هر سازمان جاسوسی است و هرگاه مدبرانه از آن استفاده شود. چه بسا موجب خرید اطلاعاتی بسیار ارزشمند شود. گرچه اطمینان به جاسوسان حریص همواره از سوی سرویس ها مورد تردید است ولی پول به عنوان انگیزه مستقل و مکمل، مورد استفاده سرویس ها قرار گرفته و می گیرد.
• شیفتگی به فرهنگ بیگانه: دسته ای از افراد بدون بررسی و کورکورانه تحت تأثیر فرهنگ بیگانه قرار گرفته و هیچ هدفی جز پیاده کردن ارزش هایی که به صورت نظری یا شعار از سوی آن فرهنگ ها القا می شود، ندارند.
• عشقی، عاطفی: در برخی فرهنگ ها، زمان ها و موقعیت ها، عشق انحرافی، انگیزه ای بی همتا برای جاسوسی است و هرگاه از آن زیرکانه بهره گرفته شود دست کم به اندازه ترس مطلق، اثربخش و پرقدرت است اما تأثیر آن دوام بیشتری خواهد داشت. این انگیزه در افراد ساده لوح که اسیر عشق های واهی و خیالی شده اند و همچنین افرادی که فاقد تقید مذهبی هستند بسیار مؤثر است.
• شانتاژ: به بهره گیری از نقاط ضعف عامل در جهت اجبارش برای انجام فعالیت جاسوسی شانتاژ گویند. ترس، انگیزه پنهان افراد بسیاری است که به دیگر جاذبه های پرزرق و برق تن در نداده اند. ترس ابزار پرقدرت استخدام است به ویژه اگر با ظرافت و مدبرانه به کار گرفته شود. ترس اعم از نوع پیچیده یا آشکار آن یکی از قدیمی ترین شیوه های کار و به صرفه اقتصادی جهت جاسوسی است. در بسیاری از سرویس های جاسوسی، مهم ترین سلاح، ترس است. ترس ماهیت افراد را دگرگون کرده و وجدان را بی اثر می سازد. اصل بهره وری عملیاتی از ترس، در این واقعیت نهفته است که ترس از توان عامل جاسوس، برای عمل نمی کاهد و در برخی از شرایط حتی عملا موجب کارکرد بهتر نیز می شود.

انواع جاسوسی

۱- جاسوسی سیاسی : هدف جاسوسی سیاسی شناخت گروه ها و احزاب سیاسی و نیروهای مؤثر در کشور و فرقه های مذهبی و رهبران آنها، مبانی آنها و روابط اینگونه نهادها و ایجاد تفرقه بین آنها و فتنه انگیزی است. این نوع جاسوسی موفق شده و می شود تا امنیت کشوری را به طور جدی در معرض خطر قرار دهد که مصداق های آن در جهان کنونی کم نیست .

۲- جاسوسی اقتصادی : اطلاعات اقتصادی ، دشمن را بر حصر اقتصادی صحیح توانمند می کند که امروز به عنوان حربه ای از سوی استکبار مورد استفاده قرار می گیرد و به تعبیری می توان ادعا کرد که مبارزه با اینگونه جاسوسی در جهان امروز کم اهمیت تر از مبارزه علیه جاسوسی نظامی نیست .

۳- جاسوسی نظامی : هدف تجسس نظامی به دست آوردن اطلاعات و معلومات مربوط به نیروهای مسلح در زمان صلح و جنگ است . دشمن می کوشد اطلاعات دفاعی کشور را در معرض دستبرد قرار دهد و اطلاعاتی درباره انواع اسلحه ها و میزان آن و تعداد نیروهای مسلح و شکل سازمان بندی آن و… به دست آورد که این نوع از جاسوسی در قوانین اکثر کشورها مورد توجه قرار گرفته است .

۴- جاسوسی علمی و صنعتی : یکی از جنبه هایی که دشمن علیه امنیت کشور از آن استفاده می کند، اطلاع از مصنوعات علمی و اختراعات و ابتکارات نظامی و غیرنظامی است . حفظ این اطلاعات از دستبرد اجانب از وسایل مهم دفاع از کشور است زیرا دشمن با دستیابی به این قبیل اطلاعات آن را ضد کشور و مصلحت جامعه به کار می برد.

گاهی مواقع مطالعه سازمان های جاسوسی و اهتمام آنان در تجسس در اختراعات مخصوص و اختراعات در صنعت نظامی تعجب برانگیز است . جاسوسی صنعتی حتی فراتر از دولت ها و گاه میان رقبای تجاری نیز مرسوم است.

ابزار جاسوسی در ایران

– دکمه جاسوسی این وسیله یک دکمه معمولی لباس است، که در آن دوربینی مخفی جاسازی شده و روی پیراهن نصب می شود. همانطور که انتظار می رود، این وسیله که به سختی با چشم قابل مشاهده و تشخیص است، قابلیت فیلمبرداری، عکسبرداری و ضبط صدا را دارد.

– عینک جاسوسی این ابزار نیز در نمونه های ساده و اسپرت در فضای مجازی موجود است و دوربین جاسازی شده در آن، بسته به مدلی که انتخاب می شود قابلیت فیلم برداری، عکس برداری و ضبط صدا را دارد .

– ساعت مچی جاسوسی ابزار دیگری که این روزها به شکل گسترده در سایت های اینترنتی تبلیغ می شود، یک ساعت مجهز به دوربین و میکروفن است که قابلیت ضبط تصویر و صدا را دارد.

-خودکار جاسوسی در این خودکار دوربینی کوچک جاسازی شده که با دکمه روی سر خودکار کنترل می شود و امکان فیلم برداری و عکاسی را فراهم می سازد.

– جاسوییچی جاسوسی همانند دیگر وسایل این جاسوییچی نیز با داشتن یک دوربین کوچک اقدام به تصویربرداری و عکاسی می کند. از دیگر نمونه های وسایل جاسوسی موجود در بازار می توان به انواع دوربین های ریز که به بندانگشتی شهره اند، ساعت های رومیزی جاسوس، آینه های ماشین مجهز به دوربین، انواع دستگاه های شنود، دستگاه های ضبط صدا و تصویر، به هر حال از فلسفه ساخت این ابزار نیز انتظار می رود، تشخیص این ابزار از نوع عادی و غیرجاسوسی آنها تقریبا برای بسیاری غیرممکن است و هیچ گونه جلب توجهی نمی کند.

نمونه های وسایل جاسوسی که قبلا استفاده میشده و اکنون درموزه نگهداری میشود:

رژ لب مرگبار، ‏ لباس عکاس،‏ ‏دوربین، تصویر برداری از اسناد،‏ ‪کفش جاسوس، ‏ ماشین تایپ رمزنگار، ‏ دیسک رمزنگار ،‏ ‏چتر بلغاری، کبوترهای جاسوس، ‏ درخت جاسوس، ‏ پیام رسان کثیف ‏ ‏

جاسوسی رایانه ای

قانون گذار در قانون مبارزه با جرائم رایانه ای در ماده ۳ و ماده ۴ اینگونه مینویسد که:

ماده۳:هر کس به طور غیرمجاز نسبت به داده های سری درحال انتقال یا ذخیره شده در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا حاملهای داده مرتکب اعمال زیر شود، به مجازاتهای مقرر محکوم خواهدشد:
الف) دسترسی به داده های مذکور یا تحصیل آنها یا شنود محتوای سری در حال انتقال، به حبس از یک تا سه سال یا جزای نقدی از بیست میلیون (۲۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال تا شصت میلیون (۶۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات.
ب) در دسترس قراردادن داده های مذکور برای اشخاص فاقد صلاحیت، به حبس از دو تا ده سال.
ج) افشاء یا در دسترس قرار دادن داده های مذکور برای دولت، سازمان، شرکت یا گروه بیگانه یا عاملان آنها، به حبس از پنج تا پانزده سال.
تبصره۱ـ داده های سری داده هایی است که افشای آنها به امنیت کشور یا منافع ملی لطمه می زند.
تبصره۲ـ آئین نامه نحوه تعیین و تشخیص داده های سری و نحوه طبقه بندی و حفاظت آنها ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط وزارت اطلاعات با همکاری وزارتخانه های دادگستری، کشور، ارتباطات و فناوری اطلاعات و دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهدرسید.
ماده۴: هرکس به قصد دسترسی به داده های سری موضوع ماده (۳) این قانون، تدابیر امنیتی سامانه های رایانه ای یا مخابراتی را نقض کند، به حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از ده میلیون (۱۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهدشد.
ماده۵: چنانچه مأموران دولتی که مسؤول حفظ داده های سری مقرر در ماده (۳) این قانون یا سامانه های مربوط هستند و به آنها آموزش لازم داده شده است یا داده ها یا سامانه های مذکور در اختیار آنها قرار گرفته است بر اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی یا عدم رعایت تدابیر امنیتی موجب دسترسی اشخاص فاقد صلاحیت به داده ها، حاملهای داده یا سامانه های مذکور شوند، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات و انفصال از خدمت از شش ماه تا دو سال محکوم خواهندشد.

وظایف پلیس امنیت اخلاقی چیست و کدهای تخلف آن چه می باشد؟

مصادیق جاسوسی در قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح

• جاسوسی نظامیان مربوط به عملیات نظامی یا راجع به مؤسسات دفاعی کشور
• جاسوسی نظامیان در تحصیل اسناد و عدم موفقیت در ارائه به دشمن
• تسلیم اسرار نظامی یا سیاسی یا اقتصادی یا … توسط نظامیان به دشمنان داخلی یا خارجی کشور
• ورود نظامیان به اماکن و محل نگهداری اسناد برای تحصیل آنها به نفع دشمن (شروع به جاسوسی)
• ورود بیگانه به اماکن نظامی به قصد جاسوسی (شروع به جاسوسی)
• ارتکاب جاسوسی توسط نظامیان از طریق تسلیم اسناد طبقه بندی شده به افراد فاقد صلاحیت
• جاسوسی از طریق افشای غیر عمدی اسناد طبقه بندی شده از ناحیه نظامیان

مصادیق جاسوسی

• مطلع کردن اشخاص فاقد صلاحیت از اسرار
• ورود به اماکن ممنوعه جهت کسب اطلاعات
• نکته : طبق بندهای «د» و «ه» ماده 24 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح: هر نظامی که برای به دست آوردن اطلاعات طبقه بندی شده به نفع دشمن و یا بیگانه به محل نگهداری اسناد یا اطلاعات داخل شود، چنانچه به موجب قوانین دیگر مستوجب مجازات شدیدتری نباشد، به حبس از دو تا ده سال محکوم می گردد. هر نظامی که عالما و عامدا فقط به صورت غیر مجاز به محل مذکور وارد شود به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می شود.
• جمع آوری اطلاعات

ماده 505 قانون مجازات اسلامی هر کس با هدف بر هم زدن امنیت کشور به هر وسیله اطلاعات طبقه بندی شده را با پوشش مسئولین نظام یا مامورین دولت یا به نحو دیگر جمع آوری کند چنانچه بخواهد آن را در اختیار دیگران قرار دهد و موفق به انجام آن شود به حبس از دو تا ده سال و در غیر اینصورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم می شود.

مطابق بند الف ماده 24 قانون مجازات اسلامی هر نظامی که اسناد یا اطلاعات یا اشیا دارای ارزش اطلاعات را در اختیار دشمن و یا بیگانه قرار دهد و این اکر برای عملیات نظامی یا نسبت به امنیت تاسیسات، استحکامات، پایگاهها، کارخانجات، انیاری های دائمی یا موقتی تسلیحاتی، توقفگاههای موقت، ساختمانهای نظامی، کشتی ها، هواپیماها یا وسائل نقلیه زمینی نظامی یا امنیت تاسیسات دفاعی کشور مضر باشد به مجازات محارب محکوم خواهد شد.

مطابق بند ب ماده 24 قانون مجازات اسلامی هر نظامی که اسناد یا اطلاعات برای دشمن یا بیگانه تحصیل کرده و به هر دلیلی موفق به تسلیم آن نشود به حبس از سه تا پانزده سال محکوم می گردد.

• بی مبالاتی در حفظ اطلاعات طبقه بندی شده

چنانچه مامورین دولتی که مسئول امور حفاظتی و اطلاعاتی طبقه بندی شده می باشند و به آنها آموزش لازم داده شده است در اثر بی مبالاتی و عدم رعایت اصول حفاظتی توسط دشمنان تخلیه اطلاعاتی شوند به یک تا شش ماه حبس محکوم می شود.

• ماده 27 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح

هر نظامی که براثر بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا سهل انگاری یا عدم رعایت نظامات دولتی موجب افشای اطلاعات و تصمیمات یا از بین رفتن اسناد و مدارک مذکور در ماده 26 این قانون شود، با توجه به طبقه بندی اسناد افشاءشده، به ترتتیب ذیل محکوم می شود:

الف- چنانچه اسناد، مذاکرات، اطلاعات یا تصمیمات عنوان به کلی سری داشته باشد، به حبس از شش ماه تا دو سال.

ب- چنانچه اسناد، مذارکرات، اطلاعات ی تصمیمات عنوان سری داشته باشد، به حس از سه ماه تا یکسال.

ج- چنانچه اسناد، مذاکرات، اطلاعات یا تمیمات عنوان خیلی محرمانه داشته باشد، به حبس از دو ماه تا شش ماه.

• اختفای جاسوسان یا معرفی جاسوس به کشورهای بیگانه

مطابق ماده 510 قانون مجازات اسلامی : هر کس به قصد بر هم زدن امنیت ملی یا کمک به دشمن، جاسوسانی را که مامور تفتیش یا وارد کردند هر گونه لطم به کشور بوده اند شناخته و مخفی نماید یا سبب اخفای آنها بشود به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می شود.

تبصره : هر کس بدون آنکه جاسوسی کند و یا جاسوسان را مخفی نماید، افرادی را به هر نحو شناسایی و جذب نموده و جهت جاسوسی علیه امنیت کشور به دولت خصم یا کشورهای بیگانه معرفی نماید به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می شود.

• جاسوسی به نفع دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگر

مطابق ماده 502 قانون مجازات اسلامی : هر کس به نفع یک دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگر در قلمرو ایران مرتکب یکی از جرائم جاسوسی شود، به نحوی که به امنیت ملی صدمه وارد نماید، به یک تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد.

• تحریک

هر کس نیروهای رزمنده یا اشخاصی را که به نحوی در خدمت نیروهای مسلح هستند تحریک موثر به عصیان، فرار، تسلیم یا عدم اجرای وظایف نظامی کند در صورتی که قصد براندازی حکومت یا شکست نیروهای خودی در مقابل دشمن را داشته باشد محارب محسوب می شود والا چنانچه اقدامات وی موثر واقع شود ب حبس از دو تا ده سال و در غیر این صورت به شش ماه تا سه سال محکوم می شود.

• تهدید به بمب گذاری وسایل نقلیه

هرکس به قصد بر هم زدن امنیت کشور و تشویش اذهان عمومی تهدید به بمب گاری هواپیما، کشتی و وسایل نقلی عمومی نماید یا ادعا نماید که وسایل مزبور بمب گذاری شده است، علاوه بر جبران خسارت وارده به دولت و اشخاص، به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می گردد.

• همکاری با دول خارجی متخاصم

هر کس یا گروهی با دول خارجی متخاصم به هر نحو علیه جمهوری ایلامی ایران همکاری نماید، در صورتی که محارب شناخته نشود، به یک تا ده سال حبس محکوم می گردد.

مجازات جاسوسی در قانون مجازات اسلامی

طبق ماده ماده 501 قانون مجازات اسلامی: هر کس نقشه ها یا اسرار یا اسناد و تصمیمات راجع به سیاست داخلی یا خارجی کشور را عالما و عامدا در اختیار افرادی که صلاحیت دسترسی به آنها را ندارند قرار دهد یا از مفاد آن مطلع کند به نحوی که متضمن نوعی جاسوسی باشد، نظر به کیفیات و مراتب جرم به یک تا ده سال حبس محکوم می شود.

ماده 502 قانون مجازات اسلامی: هر کس به نفع یک دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگر در قلمرو ایران مرتکب یکی از جرایم جاسوسی شود بنحوی که به امنیت ملی صدمه وارد نماید به یک تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد.

ماده 503 قانون مجازات اسلامی: هر کس به قصد سرقت یا نقشه برداری یا کسب اطلاع از اسرار سیاسی یا نظامی یا امنیتی به مواضع مربوطه داخل شود و همچنین اشخاصی که بدون اجازه مامورین یا مقامات ذیصلاح در حال نقشه برداری یا گرفتن فیلم یا عکسبرداری از استحکامات نظامی یا اماکن ممنوعه دستگیر شوند به شش ماه تا سه سال حبس محکوم می شوند.

ماده 505 قانون مجازات اسلامی: هر کس با هدف بر هم زدن امنیت کشور به هر وسیله اطلاعات طبقه بندی شده را با پوشش مسوولین نظام یا مامورین دولت یا به نحو دیگر جمع آوری کند چنانچه بخواهد آن را در اختیار دیگران قرار دهد و موفق به انجام آن شود به حبس از دو تا ده سال و در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم می شود.

ماده 508 قانون مجازات اسلامی: هر کس یا گروهی با دول خارجی متخاصم بهر نحو علیه جمهوری اسلامی ایران همکاری نماید، در صورتیکه محارب شناخته نشود به یک تا ده سال حبس محکوم می گردد.

ماده 509 قانون مجازات اسلامی: هر کس در زمان جنگ مرتکب یکی از جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی موضوع این فصل شود به مجازات اشد همان جرم محکوم می گردد.

مجازات اخفای جاسوس

ماده 510 قانون مجازات اسلامی: هر کس به قصد بر هم زدن امنیت ملی یا کمک به دشمن، جاسوسانی را که مامور تفتیش یا وارد کردن هر گونه لطمه به کشور بوده اند شناخته و مخفی نماید یا سبب اخفای آنها بشود به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می شود.

تبصره - هر کس بدون آنکه جاسوسی کند و یا جاسوسان را مخفی نماید، افرادی را به هر نحو شناسائی و جذب نموده و جهت جاسوسی علیه امنیت کشور به دولت خصم یا کشورهای بیگانه معرفی نماید به شش ماه تا دو سال حبس محکوم میشود.

جرم تبلیغ علیه نظام و مجازات آن