1. آمادگی لازم نداشتن
اولین اشتباه بزرگی که معمولاً افرادی که می خواهند سخنرانی کنند و یا در جمعی صحبت کنند مرتکب می شوند، این است که اصلاً از قبل تمرین نکرده اند و آمادگی خوبی ندارند. طبیعی است که زمانی که تمرینی در کار نباشد و هیچ پیش زمینه ای نسبت به ارائه خود نداشته باشید، قطعاً نتیجه و خروجی خوبی هم دریافت نخواهید کرد. این کار دقیقاً مانند این است که پرینتر را به کامپیوتر وصل نکنید و هیچ ورودی به آن ندهید، اما انتظار داشته باشید که پرینتر به شما یک برگه چاپ شده تحویل دهد! همین قدر بی معنی و عجیب! پس حتماً قبل از سخنرانی خود چندین و چند بار تمرین کنید و به این بهانه ها که :”می دونم می خوام چی بگم، حرفامو حفظم دیگه، خودم بلدم چی کار کنم و…” از تمرین غافل نشوید. حتماً لازم نیست جلو چند نفر ارائه بدهید؛ رو به روی آیینه بایستید و شروع کنید به انجام دادن سخنرانی خود.
2.طولانی معرفی کردن
از رایج ترین اشتباهات مربوط به شروع سخنرانی ، توصیف رزومه و معارفه طولانی مدت است. زیرا اگر معرفی خود را در ابتدای سخنرانی به صورت طولانی بیان کنید ، حتی اگر رزومه کاملی داشته باشید، در ذهن مخاطب مورد تشویق قرار نمی گیرید بلکه به فردی مغرور و از خود راضی تبدیل می شود. حتی امکان باقی ماندن اطلاعاتی که در مورد خودتان به مخاطبان داده اید هم خیلی کمتر است و شاید حتی این امکان وجود نداشته باشد. کار معرفی خود را در طول سخنرانی به صورت داستان های شخصی بیان کنید. یعنی مستقیما خودتان را معرفی نکنید و در قسمتی از سخنرانی که نیاز به یک مثال داشتید، مثال ها را از کار و زندگی خودتان بگویید. با این روش در ذهن مخاطبان تاثیرگذاری و ماندگاری بیشتری خواهید داشت.
3. استفاده زیاد از ااا و اوم
استفاده مکرر از تکیه کلام ها، به شدت ارزش و اعتبار گوینده را کاهش می دهد (لطفاً این موضوع را کاملاً جدی بگیرید!). مسئله اصلی اینجاست که ما اغلب اوقات متوجه این موضوع نمی شویم، چون آن قدر در زمان صحبت کردن تکرار شده که بلافاصله توسط فیلترهای ذهن خودآگاه نادیده گرفته می شود و به آن توجه نمی کنیم. فقط کافی است یک بار صدای ضبط شده یک فرد را برایش پخش کنید، آن وقت است که از تعداد استفاده این اضافات کلامی متحیر و شگفت زده می شود و انگشت به دهان رو به سقف اتاق می ماند!
4. بی برنامه بودن هنگام سخنرانی
منظورم از برنامه داشتن این است که دقیقاً بدانید در هر زمان از سخنرانی خود می خواهید چه کاری انجام دهید. مثلاً اگر قرار است 3 ساعت سخنرانی کنید، بدانید دقیقاً در هر ساعت چه نکاتی را می خواهید بگویید؟ چقدر زمان استراحت به حاضرین می دهید؟ در چه زمانی چه شوخی انجام می دهید؟ و… متأسفانه اکثر سخنرانان ما این برنامه را ندارند و همین امر، موجب می شود سخنرانی آن ها خوب از آب در نیاید. شک نکنید تا زمانی که برای هر کاری برنامه مشخصی نداشته باشید و کارهای دقیق خود را نشناسید، هیچ اتفاق خوبی برایتان نخواهد افتاد و به نتیجه دلخواه خود نخواهید رسید.
5. منفی نگری
یکی از اشتباهات خطرناک در فن بیان که ما در طول سخن گفتن با دیگران تجربه می کنیم منفی بافی است! منفی بافی نه تنها در فن بیان بلکه در طول سخنرانی می تواند وجهه شما را خراب کند. برای این که انسان مثبتی در نگاه اطرافیان باشید اولا نسبت به همه چیز با خوش بینی عمل کنید و از به کار بردن حروف منفی ساز بپرهیزید. فردی که منفی باف باشد نمی تواند فن بیان خوبی داشته باشد و دیگران را تحت تاثیر خود قرار دهد.
6. نداشتن شناخت کافی از مخاطبان
یکی از اشتباهات رایج در سخنرانی، شناخت کافی نداشتن از مخاطبین است. این ناآگاهی باعث می شود نتوانید به درستی سخنرانی خود را مدیریت کنید. شما قصد دارید که با سخنان خود روی مخاطبان تاثیر بگذارید، از این رو باید از سلایق و علایق آنها مطلع باشید، آنها را بشناسید و با طرز تفکر و طیف آنها آشنا باشید. برای مثال برای سخنرانی مطلوب در جمع افراد فرهنگی باید با روحیات آنها آشنا بوده و از به کار بردن کلمات و مطالب خاصی که مورد پسند این قشر نیست و شوخی های نامتعارف خودداری کنید.
7. مشخص بودن اضطراب و ترس از سخنرانی
شایع ترین ترس در میان تمام مردم جهان، ترس از سخنرانی است؛ به صورتی که 75 درصد مردم دنیا از سخنرانی و صحبت کردن در جمع واهمه دارند! شاید برایتان جالب باشد که بدانید حتی بزرگ ترین سخنرانان دنیا هم با این ترس دست و پنجه نرم می کنند و نمی توانند بدون استرس به سراغ صحبت کردن بروند. پس اگر شما هم این ترس را دارید کاملاً طبیعی است و نباید خود را سرزنش کنید. قطعاً خیلی از شما هم در ابتدای سخنرانی ترس زیادی دارید و حتی ممکن است صدایتان بلرزد، دست هایتان عرق کند، میزان تپش قلبتان افزایش پیدا کند و…؛ اما چیزی که غیر طبیعی است و می تواند سخنرانی شما را به کلی نابود کند این است که ترستان را علنی کنید. مثلاً آب دهانتان را زیاد قورت دهید، دست و پایتان بلرزد، خودتان بگویید که من استرس دارم و یا همان طور که گفتم صدایتان بلرزد. پس قطعاً برای جلوگیری از مشکلات هیچ راهی نیست جز غلبه بر ترس از سخنرانی.
8. تعصب بیش از حد
تعصب روی یک مسئله خاص موجب بسته شدن چشمان شما به روی حقیقت می شود. اگر قرار باشد نسبت به یک مسئله خاص بیش از حد واکنش نشان دهید نمی تواند شنونده خوبی باشید. حال آن که یکی از شروط فن بیان همیشه خوب شنیدن و دوری از پرگویی می باشد. از تعصب بپرهیزید و تنها زمانی سعی کنید فن بیان را به خوبی یاد بگیرید که بی تعصب و کاملا متعادل بتوانید برخورد کنید.
9. غرور و تکبر
برخی مواقع سخنران آن قدر اعتمادبه نفس کاذب دارد که دائماً از خودش حرف می زند نه از موضوع سخنرانی. تکبر و غرور چندان به مذاق مخاطب خوش نمی آید. خودشیفته نشان دادن خود، نه تنها باعث اعتمادبه نفس زیاد نخواهد شد بلکه ممکن است حضار را دچار نوعی گارد در مقابل شما کند. سخنرانی همیشه در مورد حضار و برای انتقال پیامی به آنها باید انجام شود. تخطی از این امر موجب شکست سخنرانی شما خواهد شد.
10. ریتم خسته کننده داشتن
مطالبی را که قصد بیان کردن آنها را دارید را در هنگام تمرین های خود بررسی کنید و دقیقا بدانید که چه وقت باید بلندی صدای خود را تغییر دهید. اگر در شروع سخنرانی خود به طور یکنواخت صحبت کنید و از اوج و فرود صدای خود بهره نبرید ، ممکن است که توجه مخاطبان را از دست بدهید. به عبارتی جلسه سخنرانی شما مثل خوابگاه برای مخاطبانتان می شود.
11.عدم آشنایی با محل سخنرانی و تجهیزات
اگر از مکان سخنرانی و تجهیزات و لوازم آن آگاهی نداشته باشید ممکن است هنگام سخنرانی دچار مشکلاتی شوید. برای مثال احتمال دارد هنگام ارائه سخنان خود لبتاپ و یا تجهیزات نورپردازی و … دچار مشکل شوند، در این صورت تمام زحمت های شما برای سخنرانی از بین می روند.بهتر است قبل از ارائه سخنرانی خود، در محل مورد نظر حاضر شده و آنجا را از همه جهات بررسی کنید. حتی می توانید یک سخنرانی تمرینی نیز انجام دهید تا در صورت بروز مشکلات از وجود آنها مطلع شده و برطرف کنید.
12. عدم برقراری نگاه چشمی سخنران با مخاطبان
سعی کنید در سخنرانی هم عادل باشید! برخی از افراد در سخنوری و فن بیان خود، تنها به یک یا دو نفر از افراد نگاه می کنند. این موضوع سبب احساس ناخوشایند در سایر مخاطبان حاضر در جمع می شود. گذشته از این احساس، دیگران چندان تمایلی به تحلیل گفته های شما پیدا نمی کنند. اگر یک سخنران با همه افراد تماس چشمی برقرار نکند، دامنه مخاطبانش کمتر می شود. هر چقدر دامنه مخاطبین کمتر باشد، قدرت جذب نیز کمتر خواهد شد. گذشته از این موضوع، چشم ها توانایی انتقال احساسات را نیز ایفا می کنند. دفعه بعدی که قصد سخنوری داشتید، سعی کنید به تمام مخاطبان نگاه کنید. هر از چند گاهی سر خود را در سالن بچرخانید و به توازن و مساوات به تمام مخاطبان خود دقت کنید.
13. تند یا کند صحبت کردن
سرعت بالا در بیان کلمات و جملات در میزان توجه و فهم مخاطبان مشکل ایجاد می کند. زیرا در هنگامی که هنوز مخاطب در حال درک و فهم یک جمله است، شما جمله بعدی را بیان کرده اید. برای تاثیر بیشتر نیاز داریم که در حین سخنرانی از مکث ، شمرده شمرده بیان کردن و سکوت هم استفاده کنیم. البته باید سطح مخاطبان و سطح جمله ای که در حال استفاده از آن هستید را هم در نظر بگیرید و بر حسب آن سرعت خود را کنترل کنید.
14. استفاده از اصطلاحات ناملموس و ناشناخته
برخی از افراد در سخنرانی های خود از کلمات ناملموسی استفاده می کنند که قطعاً برای مخاطبان زیاد جذاب نخواهد بود و اگر معنای آنها را متوجه نشوند خواهند گفت که شما سخنران خوبی نیستید و نتوانستید آنها را راضی کنید. مثلاً همین کلمه ناملموس! شاید اگر به جای آن می گفتیم “عجیب و ناشناخته” شما بهتر این مطلب را درک می کردید و می توانستید از آن استفاده کنید. پس تا می توانید از کلمات ساده و مخاطب پسند ساده کنید تا هم مخاطب مطلب را بهتر درک کند و هم احتمال تپق زدن شما کمتر باشد.
15. بیان شوخی های نامناسب
بکار بردن شوخی های لوس و نامناسب در کلام، یکی از رایج ترین اشتباهات فن بیان محسوب می شود. حد و مرز خود را در کلام و گفتار نگه دارید و شوخی را از حد نگذرانید. اگر چه طناز بودن به زیبایی کلام شما می افزاید و باعث می شود مخاطبان به کلام شما توجه بیشتری نشان دهند اما باید در نظر داشته باشید که شوخی با طنز تفاوت دارد و می تواند اعتبار و وجهه ی اجتماعی شما را به مخاطره بیندازد. در کلام روزمره و گفتگو هایتان تمسخر اقوام، ملیت و دین افراد را حذف کنید و سعی کنید موقر و معتبر سخن بگویید و اگر جایی لازم بود، طنز را چاشنی کلام خود کنید.
16.بیش از حد معذرت خواهی کردن
یکی از اشتباهات متداولی که اکثریت سخنرانان مرتکب ان می شوند عذرخواهی و متاسف بودن است. ممکن است همه ما در سخنرانی هایی شرکت داشته باشیم که در ان سخنران از ابتدای کار شروع به معذرت خواهی کردن می کند. برای مثال می گوید “عذرمیخواهم که وقت شما را می گیرم” شاید استفاده از این عبارات سخنران را بسیار فروتن و متواضع نشان دهد اما واقعیت این است که در ذهن مخاطبان این عبارات تداعی می شوند و ممکن است فکر کنند طی مدتی که در حال گوش دادن به سخنران هستند واقعا وقتشان در حال هدر رفتن است و حس بدی به انها دست بدهد. این کار کاملا اشتباه و غیر حرفه ای است. باعث می شود شنوندگان فکر کنند سخنران تسلط کامل به سخنرانی خود ندارد. به جای عذرخواهی کردن سعی کنید که اشتباهتان را جبران کنید.
17. گفتار خشک و رسمی
همان طور که شوخی های افراطی یکی از اشتباهات فن بیان هست، خشک و رسمی بودن هم باعث کسالت و خستگی مخاطبان می شود. یکی از ترفند های فن بیان، وجود گفتگویی صمیمی بین شما و مخاطبان تان است. اگر فکر می کنید با رسمی حرف زدن، خود را جدی تر نشان می دهید، ممکن است به این خصوصیت دست پیدا کنید اما از اصول و قواعد فن بیان فاصله گرفته اید.
18. استفاده بیش از حد از زبان بدن
استفاده از حرکات بدن به صورت افراطی باعث آزار دیدگان مخاطب خواهد شد. حرکت دادن زیادی یا سریع دست ها، باعث می شود حواس مخاطب پرت شود و ذهن او نیز آزرده شود. لازم است با استفاده از زبان بدن، حرکات دست و عضلات صورت، اشتیاق تان را به مخاطبان نشان دهید اما استفاده بیش از اندازه از حرکات بدن، باعث خواهد شد مخاطب دچار سردگمی و کسالت شود.
19. هدر دادن زمان سخنرانی و مدیریت نکردن زمان
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در سخنرانی حضور داشته باشید و خود سخنران بارها به استفاده بیش از حد از وقت خود اعتراف کرده باشد و با این حال از حرف زدن دست نکشیده باشد، در این موقع بدترین واکنش حضار ترک سالن بوده. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی زمان خود را به خوبی مدیریت کنید که از پرگویی های بی دلیل بپرهیزید و از وقت تعیین شده تجاوز نکنید.
20. بی دقتی در انتخاب موضوع
یکی از بزرگ ترین اشتباهات هر سخنران غیر حرفه ای در سخنرانی، انتخاب یک موضوع بدون در نظر گرفتن نیاز مخاطبان و ارائه آن است، شما می توانید با شناخت مخاطب تان و نیازهای او موضوع مناسب تری را انتخاب و توجه آنها را به خود جلب کنید.
آشنایی با فن بیان در احوالپرسی
