آداب و رسوم هرمزگانی ها در نوروز
مردم در روز عید در خانه بزرگ فامیل دور هم جمع می شوند و با به تن کردن جامه نو، خواندن آیاتی از قرآن مجید و دعای نوروزی درکنار سفره هفت سین و عیدی گرفتن کوچکتر ها از بزرگتر ها و دید و بازدید از اقوام، همسایه ها وآشنایان این عید را به همدیگر تبریک می گویند.
نوروز یکی از مهم ترین جشن ها و اعیاد کهن ایرانیان آریایی است، که مردم به دلیل آمدن سال نو به شادی و جشن می پردازند. تغییر رنگ طبیعت و شکفته شدن گل ها نوید بخش رقم خوردن برگی دیگر بر تاریخ سال های شمسی است.
نوروز ایامی است که علاوه بر برگزاری مراسم جشن و خواندن سرودهای محلی، دید و بازدیدهای فامیلی در این ایام موجب ایجاد وحدت و همدلی در بین خانواده می شود.
گفته های پیشنیان از پیدایش نوروز بر این حکایت دارد که روزی که “جم” در آن تاج را بر سر نهاده و مردم با تابش پرتوهای نوری که از تاج همه جا را فراگرفته شاد شدند، روز نو نام گرفته است. و از آنجایی که در زبان پهلوی پرتوهای نور(شعاع) “شید” نام دارد، که مردم با قرار دادن کلمات جم و شید در کنار هم این ایام به نوروز جمشیدی معروف شد. که ابهاماتی در رابطه با این نام گذاری در فارس نامه ی بلخی وجود دارد.
در تاریخ اسلامی نیز نوروز، روزی است که پیامبر (ص) خلافت را به امام علی (ع) سپرد، که مردم ایران این روز را با نوروز واقعی می دانند.
هرمزگان استانی است که مانند سایر نقاط کشور رسوم عیدانه آن از چهارشنبه پایان سال با شروع و با پایان تعطیلات در روز سیزده بدر و رفتن به مکان های تفریحی پایان می یابد.
مردم هرمزگان در گذشته با فرا رسیدن ایام نوروز با ” گلگ” (نوعی خاک سرخ) را بر شاخ گاو و گوسفندان و در منازل رنگین می کنند، چرا که مردم عقیده داشتند شاخ گاوماهی بر روی زمین قرار دارد و در روز آغازین نوروز گاو ماهی برای رفع خستگی سالیانه زمین را از یک شاخ خود بر دیگری جا به جا می کند.
بومیان هرمزگان
بومیان هرمزگانی از جمله قوم هایی هستند که هنوز هم سعی در حفظ فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود دارند. سنت هایی که با جان و دل به آن ها احترام می گذارند و در تلاش هستند در هر مراسمی تا جای ممکن آداب خاص آن ایام را به جا آورند. نوروز یکی از اعیادی است که همراه با مراسمات سنتی بومیان هرمزگانی در این منطقه سپری می شود.
آداب خاص هرمزگانی ها را باید در چند بخش از هم تفکیک کرد. پررنگ بودن سروده ها و آواز های محلی در هر یک از جشن های ایام نوروز یکی از آداب و رسوم خاص هرمزگانی ها است و خواندن این سروده ها را در همه مراسم های مربوط به عید نوروز بجا می آورند.
نوروزخوانی یکی از سروده ها است که بومیان علاقه بسیاری به خواندن آن دارند. حتی کودکان نیز در مراسم ۱۳ بدر با سردادن این آواز آخرین روز تعطیلات خود را می گذرانند. البته این آوازخوانی در مراسم چهارشنبه سوری نیز توسط کودکان خوانده می شود.
یکی دیگر از آداب و رسوم مردم هرمزگان توجه به زیارت اهل قبور در همه اعیاد از جمله عید نوروز است و اکثر بومیان در روز عید نوروز به قبرستان می روند و بر سر مزار عزیزانشان شروع به خواندن دعا می کنند و سال نو را به آنان تبریک می گویند. مورد بعدی مربوط به نوع خانه تکانی و پوشیدن لباس های نو است که در استان مرسوم است. خانه تکانی که در اسفندماه برگزار می شود به این صورت است که زنان خانواده فرش ها و حصیر های کهنه خانه را درون آب رودخانه یا دریا می اندازند و فرش ها و حصیر های نو را جایگزین آن ها می کنند. البته این روز ها کمتر شاهد برگزاری این مراسم هستیم.
رسم دیگر بومیان هرمزگان در زمان خانه تکانی، شکستن کوزه است آن هم پشت در خانه؛ چرا که اعتقاد دارند با شکستن کوزه، نحسی ها از بین می رود. دورانداختن لباس های کهنه در آب رودخانه یکی دیگر از رسوم بومیان است و عقیده دارند که حتما در ایام نوروز باید لباس های نو بر تن کنند.
سیزده به در
سیزده فروردین یا سیزده بدر نیز آخرین روز عید به شمار می رود و از مهمترین وجه اشتراک فرهنگی سرتاسر ایران زمین است، اما با تفاوتی اندک در هر شهر و روستا برگزار می شود.
هرمزگانی ها مانند مردم دیگر نقاط برای از بین بردن نحسی سیزده به خارج از شهر می روند و البته عده ای از مردم یک روز قبل خانه های خود را ترک کرده و به باغ ها، روستاها، قدمگاه ها و زیارت گاه های اطراف شهر می روند و بعد از خوردن ناهار به کنار ساحل، چشمه وقنات رفته و به آب تنی و بازی وتفریح می پردازند و سبزه ای که با خود بردند را گره می زنند تا گره از کارشان باز شود. (سیزده به در/ چارده به تو / درد وبلای ما توکوتو).
آری نوروز تنها یک روز نیست و درهرمزگان که به مهمان نوازی مشهورند، با وجود آب وهوای بهاری، داشتن نعمت دریا، سواحل و کوه های زیبا و بکر، جزایر ۱۴ گانه بویژه قشم، کیش وهرمز، آبشارها، جنگل های حرا وچندل، آثار باستانی و بقاع متبرکه این عید حال وهوای دیگری دارد و مردم به رسم دیرینه از اوایل اسفندماه به پیشواز این عید باستانی می روند.
آشنایی با آداب و رسوم نوروزی مردم ایران در شهرهای مختلف
