حدود ۶۰ کیلومتر که از رشت دور شویم، در ۳۵ کیلومتری شهرفومن به شهر پلکانی ماسوله می رسیم. برای فرار از شلوغی شهر و به در کردن خستگی، ماسوله بهترین انتخاب است؛ چون در دل کوچه های باریک و پله پله ی این شهر خبری از هیچ وسیله نقلیه ای نیست و هر صبح با صدای سکوت طبیعت و منظره مه گرفته و بوی نان محلی از خواب بیدار می شوید. ماسوله با داشتن خانه های زرد رنگ پلکانی در آغوش جنگل مه گرفته، به «زیباترین شهر پلکانی ایران» و «شهر تاریخی زنده» معروف است. برخی افراد معتقدند که نام ماسوله از نام کوه «ماه سالار» که در نزدیکی ماسوله قرار دارد، گرفته شده. روایت دیگری هم هست که کلمه ماسوله را ترکیبی از دو واژه «ماس» به معنای کوه و کلمه «اوله» به معنای بلند، می دانند و بر اساس این روایت ماسوله را «کوه بلند» ترجمه می کنند.
تاریخچه روستای ماسوله
قدمت روستای زیبای ماسوله به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش نسبت داده شده است، ولی عمر بناهایی که در حال حاضر در این روستا وجود دارد فراتر از دوره پهلوی، قاجار و زندیه نمی رود. ماسوله ای که امروزه به عنوان یک جاذبه گردشگری و توریستی می شناسیم، در زمان گذشته محل زندگی مردم بوده است. علت اصلی کوچ مردم به این روستا دقیقا مشخص نیست، اما روایت های مختلفی برای آن وجود دارد. برخی اعتقاد دارند در قرن سوم هجری قمری، عون بن محمد بن علی از چوپانی درخواست کرد که پس از مرگش او را در این منطقه دفن کنند. پس از این اتفاق چوپان ها دور مزار او جمع شدند و کم کم شروع به ساخت بنا در این منطقه کردند و کهنه ماسوله شکل گرفت. برخی دیگر معتقدند که زلزله شدیدی که در سال ۸۹۰ هجری قمری اتفاق افتاده باعث کوچ مردم به این منطقه شده است. همه گیری بیماری طاعون نیز احتمال دیگری برای ساکن شدن مردم در منطقه ماسوله است.
فرهنگ مردم ماسوله
مردم ماسوله اکثرا به زبان تالشی صحبت می کنند، البته به نقل خودشان این زبان “موسلی” نام دارد که بسیار شبیه به زبان تالشی است. مردم ماسوله مانند دیگر مردم گیلان بسیار مهربان و مهمان نواز هستند و سنت در بین آن ها جایگاه ویژه ای دارد. لباس های رنگارنگ زیبای محلی گیلانی در تن بسیاری از زنان ماسوله دیده می شود. آیین محرم و صفر در این مکان بسیار پرشور و دیدنی برگزار می شود که سالانه باعث جذب مسافران زیادی به ماسوله می شود. پخت غذاهای خوشمزه محلی و خوش عطر میان زنان ماسوله رایج است. مردم محلی ماسوله علاقه زیادی به پخت غذاهای محلی، ساخت صنایع دستی سنتی و عروسک سازی دارند، به طوری که اگر به این منطقه سفر کنید، هنر دست آن ها را در مغازه ها مشاهده می کنید.
آداب و رسوم خاص مردم ماسوله
مردم ماسوله هم مثل سایر ساکنان این سرزمین به آداب و رسوم خاصی پایبند هستند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم و سپس در مطالبی جداگانه به طور مفصل به آنها خواهیم پرداخت:
- آیین عروس گوله در روزهای پیش از نوروز: عروس گوله، نام مراسمی سنتی است که برای استقبال از نوروز اجرا می شود و در طی آن یک گروه نمایشی به راه می افتد و خبر آمدن فصل بهار را می دهد. زمان برگزاری نمایش متفاوت است و به طور تقریبی از حدود نیمه دوم اسفند ماه بین یک هفته تا یک ماه به طول می انجامد. گروه نمایش، پس از غروب آفتاب، به راه می افتند و از خانه ای به خانه دیگر می روند تا در حیاط و فضای باز جلوی هر خانه، برنامه خود را اجرا کنند و از صاحب خانه هدایایی مثل برنج، تخم مرغ، شیرینی و گاهی هم پول بگیرند.
- آیین علم بندان در محرم: با فرا رسیدن غروب ششم ماه محرم، مردم ماسوله خود را برای اجرای مراسم تاریخی - مذهبی علم بندی آماده می کنند تا این آیین را که قدمتی حدود هشت قرن دارد، به بهترین شکل ممکن، برپا دارند. در ابتدا عزاداران بر روی بام ها و حیاط مساجد محله ها سنج ها و شیپورها را به صدا در می آورند تا محله ها و عزاداران چهار دسته شهر را از آغاز مراسم باخبر سازند. همزمان با این نواها، همه مردم گرد هم می آیند و دسته های عزاداری یکی پس از دیگری در کوچه های شه سینه زنی می کنند. دسته ها به نوبت و یکی پس از دیگری وارد صحن امامزاده عون بن علی می شوند و علم های مساجد از قدیمی ترین علمدار و بزرگ شهر تحویل می گیرند. آنچه که باعث تمایز علم های ماسوله می شود، شکل عمودی میل علم است.
سخن آخر
ماسوله را می توان نگین گیلان دانست. با سفر به ماسوله و قدم زدن در لابه لای این شهر پلکانی حال و هوای خاص و متفاوتی را تجربه خواهید کرد. علاوه بر خانه های پلکانی و بازار جذاب ماسوله و آبشارها و همه جاذبه هایی که در این نوشتار به آن اشاره کردیم، باید از مردم مهمان نواز ماسوله هم حرف زد. مردم خوش اخلاق و مهربانی که همیشه پذیرای گردشگران این شهر بودند و با روی خوش از آن ها پذیرایی کردند و بعضی از آن ها هم خانه های سنتی خود را برای اقامت در اختیار مهمانان قرار می دهند.
آشنایی با آداب و رسوم مردم جیبوتی
