آشنایی با آداب و رسوم مردم ترکمنستان در نوروز

نوروز در ترکمنستان آداب و تشریفات خاصی دارد که برگزاری جشن ها و کنسرت رسمی در تالار اصلی شهر عشق آباد و برگزاری جشن های رسمی در تمام استان ها و شهرها و حتی روستاها یکی از آن هاست و علاوه بر جشن هایی که در دانشگاه ها، مدارس و حتی مهد کودک ها برگزار می شود، حضور مردم در پارک استقلال ترکمنستان بسیار چشمگیر است.

بطوری که گروه های مردم و دانش آموزان به صورت گروه های شادی بخش و هنرآفرین در پارک حاضر می شوند و بعضی از آنان لباس هایی در بردارند که روزگار گذشته و چگونگی مراسم نوروز را در آن ایام به یاد می آورد از جمله پیران سرخ پوشی که نوید بخش فرا رسیدن نوروزند و هنرمندانی که با لباس های زرین خود نمایشگر مجالس امرا و حکام در مراسم نوروزی و سلام عید هستند.

ترکمن ها پس از استقلال ترکمنستان هر سال آداب و رسوم نوروز را باشکوه تر از سال های قبل برگزار می کنند و هم اکنون همه شهرها و روستاهای ترکمنستان آذین بندی شده است.

رسانه های ترکمنستان در این روزها به استقبال عید نوروز رفته و برنامه های شاد و هنری پخش می کنند و محتوای موسیقی ترکمن ها در این ایام نیز اشعار خوانندگان ترکمنی درباره رویش مجدد گیاهان، زنده شدن طبیعت و گل و گیاه است.

دید و بازدید مردم بخصوص به دیدار بزرگترها رفتن از آداب و رسوم ترکمن ها است و این امر به گونه گسترده در این ایام انجام می شود.

همچنین برپایی جشن عروسی از دیگر رسوم این روزهاست که نوعروس های زیادی در این ایام به خانه بخت می روند.

مسابقات اسب دوانی و اجرای نمایشنامه ها براساس کتب تاریخی ترکمن ها از جمله برنامه های دیگر ویژه ایام نوروز در اقصی نقاط ترکمنستان است.

ترکمن ها در این ایام، غذاهای محلی خاصی همچون «نوروز کچه»، «نوروز بامه» و سمنو طبخ و آن را بین مردم توزیع می کنند.

آیین های عمومی نوروزی در ترکمنستان به طور معمول در میادین اصلی شهرها و روستاها برگزار می شود و مردان و زنان جوان ترکمن نیز در روزهای جشن، بازی ها و سرگرمی های ویژه ای از جمله سوارکاری، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، مسابقه خروس جنگی، شاخ زنی قوچ ها و بازی شطرنج برگزار می کنند.

جمعیت زیادی از مردم در هنگام برگزاری این بازی ها و سرگرمی ها در محل جمع شده و با تشویق های گرم و هیجان انگیز خود رونق خاصی به این مسابقات می دهند.

فارس زبان ها، بلوچ ها و کرد زبان های ترکمنستان نیز در این ایام آداب و رسوم خاص خود را انجام می دهند که ترکمن ها علاقه زیادی به آداب و رسوم ایشان نشان می دهند.

آنان سفره های هفت سین گسترده ای پهن می کنند که همه اقشار مردم ترکمنستان بخصوص ترکمن ها، روس ها، تاتارها، ازبک ها و ارمنی ها را به خود جلب می کند.

طبق تقویم ملی ترکمنستان جشن عید نوروز در روزهای 21 و 22 مارس به مدت دو روز برگزار شده و این روزها در این کشور روز تعطیل رسمی است.

همچنین در این روزها، آئین های مردمی نوروز که با پشتیبانی دولت ترکمنستان برگزار می‏شوند مشتاقان بسیاری دارد.

آیین های شاد جشن نوروز در ترکمنستان با افروختن آتش نوروز در منطقه خوش آب و هوای « آنو» در 20 کیلومتری عشق ‏آباد هر سال در 20 الی 21 مارس برگزار می‏ شود که تمامی هزینه های این مراسم را دولت این کشور پرداخت می کند.

«نوروز کجه»، «نوروز یارمه»، «بش بارماق»، «باورسک»، «چوربا» (شوربا) و آش با گوشت و شیر از غذاهای دیگری است که مردم در این روز به پختن و خوردن آن مشغول می شوند.

تاب بازی، اسب دوانی، کشتی، شطرنج و مهره بازی و همچنین برگزاری مسابقه خروس جنگی، شاخ زنی میش ها از جمله بازی ها و ورزش هایی است که این روز مردم را به خود مشغول می دارد.

یکی از بازی هایی که در نوروز ترکمنستان دختران را به خود مشغول می کند، بازی منجق آتدی است که نه فقط یک بازی که یک نوع فالگیری محسوب می شود.

روش این سرگرمی بدین گونه است که دختران دور هم جمع می شوند و یکی از ایشان کاسه ای را در دست می گیرد و آن را نزد دخترها می برد سپس هر دختر در دل نیتی می کند و یک منجوق را که نشانه ای دارد مشخص می کند که منجوق متعلق به اوست و در کاسه می اندازد آنگاه یکی از دختران یا زنان به ترتیب یک بیت از شعر بلند منجوق آتدی را می خواند و سپس فردی که کاسه را در دست دارد، بدون آنکه نگاه کند یکی از منجوق ها را از کاسه بیرون می آورد آن منجق متعلق به هر کسی که باشد، بیتی که در آن نوبت خوانده شده مربوط به اوست یعنی وی مطابق بیت خوانده شده خواسته و نیت خودش را تفسیر می کند.

مسابقات ورزشی ویژه ایام نوروز

آیین های عمومی نوروزی در ترکمنستان معمولاً در میادین اصلی شهرها و روستاها برگزار می شود و مردان و زنان جوان ترکمن نیز در روزهای جشن، بازی ها و سرگرمی های ویژه ای از جمله سوارکاری، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، برپایی جنگ خروس، شاخ زنی قوچ ها و بازی شطرنج برگزار می کنند.

به هنگام انجام این بازی ها و سرگرمی ها، ترکمن ها زیادی در محل جمع می شوند و با تشویق های پی در پی به این مسابقات رونق خاصی می دهند. پوشیدن لباس نو، دید و بازدید و پریدن از روی آتش از دیگر رسوم ترکمن ها در ایام عید نوروز است.

در موقعیت فعلی که کشور ترکمنستان در صدد احیای دوباره آداب و رسوم قدیمی می باشد، برگزاری عید نوروز به عنوان جشن ملی در این کشور نشان از توجه مقامات ترکمنستان به این امر دارد.

در بین ترکمن ها ضرب ا لمثل معروفی هست که می گوید: «ییلینگ گله نی نوروزدان بللی» یعنی «نوروز فرا رسیدن سال نو را نوید می دهد»
استفاده عامه مردم ترکمن از این ضرب المثل ، حاکی از اهمیت والای عید نوروز آن کشور است . عید نوروز جشن کشاورزانی که آذوقه مردم را تأمین می کنند نیز محسوب می شود، به همین دلیل کشاورزان دامنه های کوه «کوپت داغ » و همچنین کناره های آمو دریا آن را با عظمت خاصی جشن می گرفته اند، البته این تأثیر به مناطق دامداری نیز رسیده است .

سروده های نوروزی

از جمله ترانه های نوروزی ترانه سنتی «شادیوانه» است که گروه هایی از جوانان در این ایام دور هم جمع می شوند و اشعار آن را به طور دسته جمعی می خوانند و بدین طریق اعلام می کنند نوروز فرا رسیده است، ترجمه فارسی برخی ابیات این سرود به شرح ذیل است:

«مختوم قلی» می گوید: ( ترجمه فارسی)
نوروز که فرا می رسد، جهان رنگین می شود
ابرها می غرند و کوهساران در مه غرق می شوند
بی جان ها می گریند و زندگی پدیدار می شود
زمین جامه سبزه به تن می پوشد و آب های روان جاری می شون
زمین گنجینه های پنهان خود را آشکار می کند
و زبان گنجشک ها در منقارش به آواز در می آید
بلبلی ندا می دهد، تمام جهان آباد است
غرور حاکم مشو که جهان خراب می شود
عاشقان خدا همواره زنده اند
آنکه عاشق نباشد در عذاب قیامت گرفتار می شود
تا بهارست سبزه زار و فراوانی هست
و تا خشم هست قیامت هست، دنیا جایگاه تلاش است

«شیدایی» شاعر دیگر ترکمن می گوید: ( ترجمه فارسی)

نوروز فرا رسید و جهان گلستان شد
گل ها شکفتند و عندلیبان نغمه سر دادند
سرخوش و شاد باش که هنگام شادی است
روز سیر و گشت و در سبزه زاران است
لاله ها شکفتند، صحرا و باغ و بستان شد
نوروز با کرشمه آمد و طبیعت و گلزار شد
رنگ سفید و قرمز و الوان طبیعت را فرا گرفت
از رحمت خداوندی طبیعت سبزه و لاله زار شد

ترجمه فارسی چند بیت از «ملانف» شاعر مشهور ترکمن پایان بخش این نوشته خواهد بود:
شاه و پری و به سیر و سیاحت رفتند، چمن ریحان است امروز
طوطی ها نغمه آواز سر دادند و بلبلان زبان در آوردند امروز
تفاوتی نیست بین شاه و گدا برای همه یکسان است امروز
برده ها را بند گشودند، همه جا در امان است امروز

آشنایی با آداب و رسوم مردم نیکشهر در ماه مبارک رمضان