نقاره زنی در کشور ما سابقه دیرینه دارد و در شادی و عزا در میان مردم رایج بوده است اما در اصفهان آیین نقاره زنی در هنگام ماه رمضان نواخته می شود اما در مشهد مقدس و در حرم امام رضا نیز نقاره می نوازند با ما در ادامه مطلب همراه شوید تا با این آئین زیبا آشنا شوید .
آیین نقاره زنی در ماه مبارک رمضان در اصفهان در میدان نقش جهان در طبقه دوم قیصریه سالها پیش بخصوص در هنگام افطار ونیز در موقع سحر انجام می شده است . تا مردم در محله های اطراف از خواب بیدار شوند و برای خوردن سحری آماده باشند.
در شهر کاشان نیز در هنگام سحر برای بیدار کردن مردم دو ساعت قبل از اذان صبح نقاره می نواختند. نقاره طبل ودهل بود که در گلدسته ای در وسط شهر کاشان نواخته می شد .نقاره آخرین زمانی نواخته می شد که باید اذان صبح گفته می شد ومردم می فهمیدند که باید دست از خوردن بکشند . در کاشان سحر خوانی ومناجات هم در سحر های ماه رمضان مرسوم بوده است .
تاریخچه نقاره زنی
نقاره زنی در حرم امام رضا به سال های دوری بر می گردد و اصلا مشخص نیست که دقیقا از چه زمانی این آیین و رسم، پایه گذاری شد. در اسناد و مدارکی که موجود است، در این رابطه اصلا صحبتی نشده است و هیچ سندی وجود ندارد که در مورد زمان آغاز این رسم، سخنی گفته باشد.
مدارک در دسترس تنها به یک موضوع اشاره کرده اند و آن هم این است که در قرن دهم، نواختن نقاره مرسوم بوده است و چیزی بیش از این ذکر نشده است.
نویسنده کتاب مهمان نامه بخارا از سلطان ماوراء النهر که محمد شیبانی که مشهد و طوس را به مالکیت خود در آورده بود، داستانی را نقل کرده است. سلطان محمد شیبانی، ظاهرا زمانی قصد داشته، به زیارت امام رضا علیه السلام برود و به همین سبب با جمعی از خدم و حشم خود رهسپار می شود.
قرار بر آن بوده است که زمانی که محمد شیبانی به حرم امام رضا می رسد، نقاره زنی شروع شود و کسانی که متصدی این امر بودند، در محلی بالای بارگاه امام، بایستند و نفیر نوازی کنند. اما هنگامی که این فرد به حرم می رسد، دستور می دهد که به جای نفیر نوازی، فقیر نوازی کنند. زمانی که این فرد به درگاه حرم رسید، از مرکب خود پیاده شد، مناسک زیارت و سایر آداب را ادا کرده و بعد از آن از حرم بیرون رفت.
علت ذکر این داستان اشاره به تاریخچه نقاره زنی حرم امام رضا است. این داستان گویای آن است که در قرون نهم و دهم، نقاره زنی وجود داشته و چیزی نیست که به تازگی مرسوم شده باشد. در ضمن نکته دیگری که می توان از این نقل متوجه شد آن است که جایگاه نقاره زنان از همان گذشته، جایی در بلندی بوده است.
اگر به تاریخ و وقایعی که در گذشته اتفاق افتاده است، علاقه مند باشید، حتما اطلاع دارید که در گذشته کوبیدن بر طبل و شیپور و نقاره در دربار پادشاهان یک امر عادی و طبیعی بوده است. در ایران نیز این ماجرا تا زمان حکومت قاجاریه وجود داشته است. اما اینکه نقاره زنی در حرم امام رضا دقیقا از چه تاریخی و توسط چه کسی بنیاد نهاده شد، اصلا مشخص نیست و کسی از آن اطلاع دقیقی ندارد.
درباره آیین نقاره زنی در حرم امام رضا (ع) بیشتر بدانید
حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد هر سال میلیون ها نفر زائر را می پذیرد. در کنار ضریح زیبای مقبره، جزئیات معماری ایرانی ـ اسلامی و ویژگی هایی دیگر که تنها به این حرم تعلق دارند، بر شکوه و جذبه ی آن می افزایند. جمعیت گوناگون و رنگارنگ حرم از زائر و خادم و پیر و جوان و کودک و… همه و همه حرم را علاوه بر مکانی مقدس و زیارتی در مشهد تبدیل به جایی تماشایی و دیدنی می کنند.
با این که فضای فیزیکی حرم و صحن ها گسترش زیادی پیدا کرده اما در گوشه گوشه ی حرم چیزهایی می بینی که سال های سال است تکان نخورده اند و هر کدام قصه ی خود را دارند.
مثل نقاره خانه ی حرم که سالیان سال است در شادی و عزا، نقاره زن ها در نقاره هایشان می دمند و زوار را به خبری بشارت می دهند؛ تولد معصوم، شهادت معصوم، شفا گرفتنِ دخیل بسته ای و در شدن توپ سال نو. نقاره خانه ی حرم امام رضا (ع) در گذشته حکم رسانه ی حرم بوده است.
محل نقاره زنی
افرادی که وظیفه نقاره زنی حرم امام رضا را بر عهده دارند، معمولا بر روی یک بلندی قرار گرفته و بر طبل ها و شیپور ها می دمند. در حرم امام رضا نیز این محل بر بالای صحن انقلاب قرار دارد و به همین علت، صدای آن از فاصله های دور نیز شنیده می شود. ضمنا، هر کس در هر قسمتی از حرم که باشد، به راحتی می تواند آن ها را مشاهده کند.
ابزار و وسایل نقاره زنی
در نقاره خانه چهار نوع طبل و کرنا و متعلقات وجود دارد. دیواره ی طبل ها از مس و چدن ساخته است که رویشان پوست دباغی شده کشیده اند. کرناها سازهایی بادی هستند که بین صد تا صدوبیست سانتی متر طول دارند و از جنس مس یا برنج اند و با کُرم آب کاری شده اند. همه ی این سازها در خود مشهد ساخته می شوند.
طبل های نقاره خانه از لحاظ اندازه نیز به چهار دسته تقسیم می شوند: سرچاشنی، گاه برگاه (گورگه، گورگ)، تخم مرغی و ساده (میانه). طبل سر چاشنی طبلی کوچک است با صدای زیر که طبل اصلیِ نقاره زنی است.
طبل های دیگر که مسی و بزرگ و متوسط اند، صدای بم دارند، هماهنگ با طبل سر چاشنی و یکی در میان و هم نوا با کرنا و گاه به عنوان کوس شادیانه همراهی می کنند و ذکر خاصی هم ندارند.
آشنایی با آیین کهن نخل گردانی تاسوعا و عاشورا در ابیانه نطنز
