آشنایی با عوامل داشتن مرگ آسان

چه عواملی باعث آسان شدن مرگ میشود؟

بعضی از واقعیت ها در هنگام حیات، بر انسان پوشیده است و لحظه مرگ، بر او آشکار می شود؛ زیرا در آن زمان که آدمی از مرز دنیا می گذرد، فرشته مرگ را می بیند و در آستانه جهان غیب قرار می گیرد. در چنین حالتی است که رابطه ی وی با اطرافیان و اطرافیانش با او قطع می شود؛ نه محتضر می تواند مشاهدات خود را برای آنان بگوید و آنچه بر وی می گذرد، توضیح دهد و نه اطرافیان قادرند به اطلاعات و مشاهدات محتضر پی ببرند و از چگونگی حالش آگاهی یابند.

در روایات اهل بیت (ع) هم به عواملی اشاره شده که باعث آسان شدن مرگ، راحت از دنیا رفتن و سختی نکشیدن فرد می شود و هم عواملی که باعث می شود فرد با سلامت از دنیا برود.

اعتقادات صحیح

تردیدی نیست که اگر من ایمان به خدا و آخرت داشته باشم و سیم اتصال من به خدا وصل باشد، زمانی که می خواهند من را به سمت خدا منتقل کنند، وحشت نمی کنم. چرا که من را به سمت دشمن نمی برند، بلکه به سمت دوست می برند. خود این ایمان، انسان را در لحظه ی آخر راحت می کند.

در روایت زیبایی است که حضرت عزرائیل(ع) بر ابراهیم خلیل الله وارد شد. حضرت ابراهیم(ع) وقتی او را دید پرسید:آیا تو الان من را دعوت می کنی که به اختیار آن طرف بیایم، یا زمان اختیار گذشته و خواهی نخواهی باید بروم؟ حضرت عزرائیل(ع) گفتند نه به اختیار خود شما است که بیایید یا نیایید.

حضرت ابراهیم چیزی گفت که حضرت عزرائیل را به فکر وادار کرد: خدا دوست و خلیل من است، آیا دیده ای که یک دوستی مرگ را به دوست خود هدیه بدهد؟ حضرت عزرائیل درمانده شد. از خداوند متعال خطاب به حضرت عزرائیل رسید که به او بگو آیا دیده ای که دوستی از دیدار دوست خود بدش بیاید. تو به طرف دوست خود می آیی و دوست مشتاق دیدن دوست است.

محبت و ولایت اهل بیت (ع)

مهمترین و مؤثرترین وسیله برای راحت جان دادن، محبت امیرالمؤمنین علی (ع) است.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند:« أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ عَلِیّاً هَوَّنَ اللَّهُ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ جَعَلَ قَبْرَهُ رَوْضَةً مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ »؛ آگاه باشید هر کس علی (ع) را دوست بدارد، خداوند سکرات مرگ را بر او سبک گرداند و قبرش را باغی از باغ های بهشت گرداند.

صله ی رحم مخصوصا با پدر و مادر

امام صادق (ع) در روایتی فرمودند:«هرکس می خواهد خداوند بر او سکرات مرگ را آسان کند، صله ارحام و خویشان انجام دهد و به پدر و مادر خود نیکی و احسان نماید؛ پس هرگاه چنین کند، خداوند بر او دشواری های مرگ را آسان کند و هرگز در حیاتش به او فقر نرسد.»

خواندن دعای عدیله

مؤمنین حداقل یک بار در عمر خود این دعای عدیله را بخوانند، اعتقادات خود را صادقانه، نزد خدا به امانت بسپارند. چون در آخر دعای عدیله داریم که خدایا تو بهترین امانت دار هستی. این اعتقادات خود را پیش تو امانت می گذارم تا هنگام مرگ که زمانی است که انسان خیلی چیزها را از یاد می برد به من باز گردان.

خواندن سوره زلزال

امام صادق (ع) فرمود: هرگز از خواندن سوره إِذا زُلْزِلَت خسته نشويد كه آثار فراوان دارد، از جمله در هنگام مرگ، فرشته ای حاضر می شود و به ملك الموت سفارش می كند كه با اين ولی خدا مدارا كن؛ زيرا او زياد اين سوره را تلاوت می كرد. ملك الموت می گويد: پروردگارم به من سفارش كرده كه در اختيار اين بنده مؤمن باشم و تا او راضی نشود روحش را نمی گيرم. در آن هنگام پرده ها از جلوی چشمش كنار می رود و او جايگاه خود را در بهشت می بيند و راضی به جان سپردن می شود. ملك الموت به آسان ترين شكل، جان او را می گيرد و ملائكه روحش را تا بهشت همراهی می كنند.

اهميت دادن به نماز

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: هركس مواظب نمازش باشد و به نمازش در اول وقت اهميت بيشتر دهد، در وقت مرگ، ملك الموت شهادتين ـ أَشْهَدُ أَنْ لا اِلهَ اِلَّا اللهُ وَ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ ـ را به او تلقين مي كند و سبب مي شود كه ملك الموت در آن لحظه ابليس را از وسوسه كردن او دور سازد.

از امام صادق (ع) نقل شده است كه ميت را هنگام احتضارش، به جايگاهی كه نماز می خوانده است، ببريد؛ كه سبب می شود جان دادن بر او آسان شود.

نداشتن تعلقات دنیوی

برای کسی که در طول زندگی خود به مادیات و امکانات دنیایی تعلق دارد، طبعا در زمان مرگ هم تعلقات دنیوی گریبانش را خواهد گرفت و جان دادن را برای او سخت خواهد کرد. حضرت علی (ع) در مورد سکرات مرگ اهل دنیا می فرماید: «سکرات مرگ، توام با حسرت از دست دادن آنچه داشتند بر آنها هجوم مى آورد، اعضاى بدنشان سست گشته، و رنگ از رخسارشان مى پرد، در این مى اندیشد که عمرش را در چه راه فانى کرده؟ و روزگارش را در چه راهى سپرى نموده است؟ به یاد ثروت هائى مى افتد که در تهیه آن چشم بر هم گذارده، و از حلال و حرام و مشکوک جمع آورى نموده، و تبعات و مسئولیت گردآورى آن را بر دوش مى کشد.»

ممکن است کسانی مؤمن باشند و محبت اهلبیت را نیز داشته باشند و احترام به والدین و اهتمام به صله ارحام را هم در کارنامه زندگی خود داشته باشند؛ اما نسبت به دنیا و مادیات هم گرایش داشته و جدا شدن از دنیا برایشان سخت باشد، خداوند این افراد را در حال سکرات موت و جان دادن، یاری داده و با فرستادن دو گُل معطر از بهشت به نام مسخیه و منسیه، او را نسبت به مال دنیا و شئون دیگر دنیا بی اعتنا می کند. برخی از روایات دیگر دلالت دارد که اگر مؤمنی به سختی جان دهد، به دلیل گناهان آن مؤمن است و خداوند سختی جان دادن او را کفاره گناهان او قرار می دهد تا بی گناه وارد آن دنیا شود.

کمک به نیازمندان

کمک به نیازمندان و رفع نیازهای آنها یکی دیگر از مواردی است که سکرات موت را آسان می کند.

رو به قبله کردن

در حدیث معتبری آمده است که اگر قبض روح بر میت دشوار باشد، او را به مکانی که در آن نماز می گزارد، ببرند و او را در جایگاه نمازش بگذارند، تا قبض روح بر او آسان شود.

تسبیحات حضرت زهرا (س)

همچنین یکی دیگر از چیزهایی که برای مرگ راحت، خیلی توصیه شده است، تسبیحات حضرت زهرا (س) بعد از نمازهای واجب است. من تقاضا می کنم که این گنج است و آن را از دست ندهید. امام باقر (ع) فرمودند: اگر هدیه ای بالاتر از تسبیحات زهرا (س) بود پیامبر آن هدیه را به حضرت زهرا می داد. امام صادق (ع) فرمودند: ما به بچه های خود همانطور که نماز را توصیه می کنیم این تسبیحات را هم توصیه می کنیم. و بعد فرمود اگر کسی مداومت داشته باشد به خواندن تسبیحات حضرت زهرا (س) بعد از هر نماز سختی های مرگ بر او آسان می شود.

آداب و وظایف انسان در کنار شخص محتضر

شخص محتضر ظرف چند لحظه که انتقال روح او انجام می ‏شود، پرده از جلوي ديدگانش كنار رفته، از عالم ديگر شاهد مناظر مطبوع و يا رنج آور اين دنيا مي شود. در کنار شخص محتضر میتوانیم آدابی را رعایت کنیم.

تلقین شهادتین

شخصی که در حال احتضار است به قدری سرگردان می شود که شاید نام خود را نیز به خاطر نداشته باشد. در روایات متعدد نیز نقل شده است که شهادتین را به آرامی به او تلقین کنید تا بگوید:«لااله الا الله، محمدا رسول الله، علیا ولی الله»

پیامبر اکرم(ص) فرمود: این کار را بکنید و حرف های پراکنده دیگر نزنید و سپس فرمود:اگر به این صورت تلقین کنید آن کسی که بر زبان او این کلمات باشد و با اینها از دنیا برود داخل بهشت می شود. البته ایمان و اعتقاد لبی باعث می شود که فرد در حال مرگ این کلمات را بر زبان جاری کند.

در حدیث صحیح از امام باقر(علیه السلام) نقل شده است:

هرگاه کسی را در وقت جان دادن، مشاهده کردید، این کلمات فَرَج را به او تلقین کنید:

لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ الْحَلیمُ الْکَریمُ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ الْعَلِیُّ الْعَظیمُ،

معبودی نیست جز خدای بردبار کریم معبودی نیست جز خدای والای بزرگ

سُبْحانَ اللهِ رَبِّ السَّمواتِ السَّبْعِ، وَرَبِّ الاَْرَضینَ السَّبْعِ، وَ ما فیهِنَّ وَ ما بَیْنَهُنَّ

منزّه است خدا پروردگار آسمانهای هفتگانه و زمین های هفتگانه و آنچه در آنها و مابین آنهاست

وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ، وَالْحَمْدُ للهِِ رَبِّ الْعالَمینَ.

و پروردگار عرش بزرگ و ستایش خاص خدا پروردگار جهانیان است

خواندن قرآن کریم

قرائت سوره هایی همچون یاسین و صافات و کلمات فرج می تواند این لحظه سخت را برای انسان آسان کند. در حالت احتضار خویشان و فرزندان نباید فرد را تنها بگذارند، نزد او باشند و دعا و قرآن بخوانند. خواند سوره هایی مانند سوره یس، سوره الصّافات، سوره واقعه، سوره ق، سوره نازعات و کلمات فرج برای راحت و سریع جان دادن محتضر مفید است.

رو به قبله کردن

یکی از وظایف واجب انسان این است فرد در حال احتضار را رو به قبله کند. به طوری فرد را به پشت بخوابانید که کف پاهای او به سمت قبله باشد. البته ممکن است در بعضی مکانها مانند بیمارستان این شرایط فراهم نشود، باید حتی الامکان و تا جایی که به این شکل شبیه تر است او را قرار داد. اگر هم نشد دیگر وظیفه ای بر عهده انسان نمی باشد.

در روایتی از پیامبر اکرم(ص) فلسفه ی این کار گفته شده است. ایشان فرمود اگر کسی را اینگونه رو به قبله کنید، دائم تا زمان قبض روحش، خداوند و ملائکه، با رحمت خود به او رو می کنند.

در حدیث معتبری آمده است که اگر بر میّت قبض روح دشوار باشد، او را به مکانی که در آن نماز می گزارد، ببرند و او را در جایگاه نمازش بگذارند، تا قبض روح بر او آسان گردد.

دلیل سختی جان دادن و سکرات موت

همانطور که از احادیث مشخص می شود سختی جان دادن هر انسانی به میزان دلبستگی او به دنیا، تعلقات و اعمالش مربوط است. چرا که انسان در لحظه کوچ کردن از دنیا به عالم باقی، شرایط و اوضاع پس از مرگ خود را درک می کند، در حالی که باید از همه آنچه در دنیا به آن تعلق خاطر داشته جدا شود و نتیجه اعمال خود را دریافت کند؛ بنابراین هر اندازه فرد اعمال بهتری در دنیا انجام داده و دلبستگی کمتری به دنیا و مادیات آن داشته باشد، مرگ آسان تری خواهد داشت.

البته بسیاری از افراد، اعم از مؤمن و کافر، سکرات مرگ را تجربه می کند که این موضوع حکمت هایی دارد. چنانکه امام صادق (ع) در حدیثی اشاره کرده اند که مرگ برای انسان مؤمن آسان است، مگر اینکه به خاطر پاک کردن گناهانش، با سختی همراه می شود؛ همان طور که مرگ برای مردم کافر سخت و عذاب آور است مگر اینکه گاهی برای جبران اعمال خوبش در دنیا به آسانی انجام می شود.

از حالت سکرات مرگ در روایت های متعددی یاد شده است. برای مثال حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع) درباره این شرایط انسان فرموده اند: «سکرات مرگ، همراه با حسرت به انسان هجوم می آورد؛ حسرت آنچه از دست می دهد. اعضای بدن انسان سست می شود، رنگ از صورتش می پرد، به مرور مرگ در او نفوذ می کند، میان او و زبانش جدایی می افتد در حالی که او هنوز در بین اطرافیان است؛ با چشمش می بیند و با گوشش می شنود و عقل و هوشش درک می کند ولی نمی تواند سخنی به زبان بیاورد.»

آشنایی با احادیثی درباره اربعین