آشنایی با کاربرد مکث در سخنرانی

چهار دلیل مکث در فن بیان

اساتید فن بیان معتقدند در هنگام سخن گفتن، سکوت بین کلمات و جملات و ایجاد وقفه ای در این بین، از تکنیک های مهم فن بیان است که همه ی ما این سکوت را با نام «مکث» می شناسیم. این تکنیک فن بیان در عین سادگی، در مقام اجرا به تمرین بسیار نیاز دارد تا شما در این مورد به مهارت و تبحر لازم دست پیدا کنید. رعایت نکردن انواع مکث در هنگام صحبت کردن، باعث می شود که مخاطب منظور اصلی شما را درک نکند، چون تمامی جملات شما از اهمیت یکسانی برخوردار است و مخاطب شما متوجه نمی شود که پیام اصلی شما و لب لباب موضوعی که می خواهید به طرف مقابل منتقل کنید، چیست. مکث در بین کلمات و جملات باید به این چهار دلیل باشد:

۱- مکث فهمی

این سکوت پس از آنکه جمله و یا عبارت به پایان رسید اتفاق می افتد برای آنکه مخاطب به فهم کلام رسیده و سپس به ادامه ی سخن توجه کند. در مواردی که سخنران جمله ای بیان می کند که به لحاظ معنا و مفهوم سخت و دشوار است، اجرای سکوت مفهومی ضروری است تا به مخاطب فرصت و زمان لازم را بدهد که معنا و مفهوم جمله را دریابد و با سخنان سخنران همراه شود. از آنجا که معمولا چنین جملاتی، در درک و مفهوم کلی موضوع سخنرانی، بسیار کلیدی و مهم هست، رعایت نکردن مکث مفهومی سبب می شود رشته کلام از دست مخاطب خارج شود و مخاطب در هیاهوی کلمات و جملات سخنران گم شود.

۲- مکث نمایشی

این سکوت نیز پس از پایان عبارت به کار می رود ولی این بار نه برای آنکه مخاطب برسد به سخن و بفهمد که فهمیده است، برای آنکه سخن و مفهوم آن در ذهن مخاطب به نوعی خودی نشان بدهد و بیشتر مؤثر واقع شود.

۳- مکث تاکیدی

برای آن است که بر حرف زده شده تأکیدی اتفاق بیافتد و جدیت آن بر مخاطب بیشتر شود و عموماً این نوع سکوت نیز در پایان عبارت اتفاق می افتد. توضیح اینکه در مواردی که هدف و پیام سخنران و گوینده برای مخاطب اهمیت چندانی ندارد و سخنران می خواهد این موضوع را برای مخاطبش مهم کند استفاده از مکث تاکیدی و نمایشی ضرورت پیدا می کند. مثلا شما می خواهید در مورد محیط زیست و خطرات زیست بومی صحبت کنید و مخاطبان شما هنوز اهمیت و جدیت خطرات محیط زیست را درنیافتند، در چنین مواردی استفاده از مکث نمایشی و تاکیدی روی جملات مهم و پیام های شعاری سخنران می تواند موضوع را بیش از پیش در ذهن مخاطب مهم جلوه دهد.

۴- مکث تکمیلی

این سکوت بر خلاف انواع دیگر قبل از آنکه جمله و عبارت کامل شود به کار می رود و بعد از یک توقف لحظه ای عبارت کامل می شود تا قسمت کامل کننده ی جمله بهتر به نظر آید و مفهوم سخن بیشتر بر دل بنشیند. انواع سکوت همیشه در پایان جمله استفاده می شود به جز سکوت تکمیلی که که در وسط جمله مورد استفاده قرار می گیرد. هدف سخنران و گوینده در استفاده از سکوت تکمیلی، مهم جلوه دادن و نمایش جمله و یا کلمات قبل یا بعد از سکوت است که این امر بستگی به تاکید و اکسانی دارد که روی کلمه یا جمله مورد نظر می گذارد. به طور مثال در بیان ضرب المثل ها و یا ابیات و اشعار، استفاده از این نوع سکوت می تواند زیبایی بیان و جلوه و نمایش قسمت مورد نظر سخنران را در ذهن مخاطب چندین برابر کند. فرض کنیم شما بخواهید در بیان اهمیت کار و رنج و زحمت در به دست آوردن خواهش ها و امیال بشری صحبت کنید و مصرع معروف جناب شیخ اجل، سعدی شیرازی را که “نابرده رنج گنج میسر نمی شود” را بیان کنید، اگر این مصراع را دوقسمت در نظر بگیریم: نابرده رنج – گنج میسر نمی شود و سخنران بخواهد اهمیت کار را بیان کند می تواند با تاکید روی قسمت اول و سپس استفاده از یک مکث نمایشی قسمت دوم را بدون تاکید بیان کند و یا اگر سخنران بخواهد روی کلمه گنج و موضوع ثروت تاکید کند می تواند نابرده رنج را بدون تاکید بیان کند و با یک مکث تکمیلی، گنج میسر نمی شود را با تاکید و اکسان روی کلمه گنج بیان کند. به جز موارد چهارگانه ای که برای سکوت توضیح داده شد، در موارد دیگر سکوت ضرورتی ندارد و نه تنها کمکی به جذابیت و اثرگذاری سخنران نمی کند، که به وجهه و تسلط او به موضوع هم آسیب هم وارد می کند. چه بسیار سخنوران و گویندگانی که به دلیل سکوت ها و مکث های بی مورد و بی موقع، مخاطبان خود را از دست داده اند، در حالی که می توانستند با رعایت نکات فوق قدرت تاثیرگذاری خود را صدچندان کنند.

کاربرد مکث در فن بیان و سخنرانی

مکث در بین کلام می تواند تاثیر خوبی بر زیبایی کلام ما داشته باشد، البته بصورت صحیح. مکث می تواند کمک کند تا مخاطب درک بهتری از صحبت و مفهوم کلام ما داشته باشد و اگر بخوبی استفاده شود، تاثیر خیلی مطلوبی بر روی زیبایی سخنان ما هم میگذارد.

1. مکث می تواند سرعت حرف زدن را کاهش دهد

بسیاری از سخنرانان سعی میکنید در کمترین زمان بیشترین حرف های ممکن را بزنند. در نتیجه سرعت صحبت کردن آن ها بسیار سریع می شود. اگر جزو افرادی هستید که سریع صحبت میکنید, در پایان هر جمله مکث کنید و نفس بکشید. هر جا که احساس کردید نیاز دارید تا نفس بکشید مطمئن باشید که شنوندگان شما نیز همین حس را دارند. اگر دیدید با مکث کردن بین هر جمله ممکن است مخاطبین احساس کنند شما حرفی برای گفتن ندارید یا ممکن است بین صحبت هایتان وارد شوند بین هر پاراگراف از سخنرانیتان مکث کنید. البته ما بین آن هم میتوانید جایی برای مکث پیدا کنید.

2. مکث به ما فرصت فکر کردن می دهد

گاهی اوقات اتفاق می افتد چیزی که قرار بود در جمله بعدی بگوییم را فراموش کنیم. به جای وحشت زده شدن، سکوت کنید و سعی کنید افکار تان را جمع کنید. این مکث به شما برای یاداوری مطلب بعدی کمک می کند .در مورد اینکه مخاطبان فکر کنند شما مطالبتان را فراموش کرده اید نگران نباشید. اگر این صبر باعث شود شما ارائه تان را به نحو احسنت انجام دهید مخاطبین خیلی هم خوشحال می شوند که کمی مکث کردید !

3.مکث کردن خیلی بهتر از گفتن کلمه ” اِ ” است

وقتی به یک سخنرانی جالب گوش میدهیم , چیزی که همه ما را آزار می دهد وقتی است که سخنران از کلمات پر کننده مانند ” اِ “و “اووم” استفاده میکند. گاهی اوقات بکار بردن این کلمات نشانه ی استرس یا بی علاقگی سخنران است. سکوت یک پرکننده بسیار عالی است. بنابراین به جای استفاده از آن کلمات ” اذیت کن” از مکث استفاده کنید .

4.مکث می تواند به سخنرانی ما عمق، درام و بُعد اضافه کند

به آرامی و با مکث صحبت کنید تا مخاطبان تشنه ی شنیدن حرف هایتان شوند و با علاقه بیشتری به شما گوش دهند. زمانی که مکث کردید , با مخاطب تماس چشمی برقرار کنید. این کار اثر بیشتری روی درک مخاطب می گذارد. مکث و مدت زمان آن احساسات شما را از جمله غم، خشم، خوشحالی، و … به مخاطب منتقل می کند.

5. مکث به مخاطبان کمک می کند متوجه منظور شما شوند

اهمیت مکث هنگام حرف زدن مانند ویرگول و نقطه هنگام نوشتن است. مخاطبین متوجه می شوند کجا جمله تان تمام شد ,کجا جمله جدید شروع شد و غیره. در کل مخاطب راحت تر میتواند جملات شما را درک کند.

6. تأکید بیشتر روی یک مطلب

در بعضی از زمان ها، مکث باعث تأکید بیشتری بر روی یک مطلب می شود؛ چرا که شاید اگر آن مطلب را تند بیان کنید، کسی آن را خیلی مهم تصور نکند اما وقتی مکث می کنید، همان طور که گفتم توجه همه جلب می شود که سخنران چه چیزی می خواهد بگوید؟ خب طبیعتاً این اتفاق هم یعنی آن مطلب بسیار مهم است! پس سعی کنید اگر خواستید مطلب مهمی را بیان کنید، حتماً قبل از آن کمی مکث کنید و سپس به بیان آن بپردازید.

7.مکث به تفکیک جملات و موضوعات کمک می کند

یکی دیگر از کاربردهای مهم مکث کردن در سخنرانی ، تفکیک جملات و موضوعات از یکدیگر است. اگر تمامی مطالب خود را بدون مکث کردن به مخاطبان ارائه دهید، مسلماً تشخیص آن ها از یکدیگر بسیار سخت خواهد بود و شاید حتی مخاطب شما متوجه عوض شدن بحث نشود. پس برای این که این تغییر موضوع و جمله را به خوبی به مخاطب اطلاع دهید، می توانید از تکنیک مکث کردن استفاده کنید.

8. مکث باعث مشارکت مخاطبان می شود

یکی دیگر از کاربردهای مکث کردن، این است که موجب مشارکت مخاطبان در بحث می شود. به این ترتیب که سخنران جمله خود را نیمه تمام بیان می کند و کمی مکث می کند تا مخاطبان جمله او را کامل کنند. همچنین وقتی فردی سوالی می پرسد، سخنران می تواند با مکث خود کاری کند که سایر افراد حاضر در جمع به او پاسخ دهند و به این ترتیب مخاطبان هم در آن موضوع مشارکت می کنند.

9. مکث به نفس تازه کردن سخنران کمک می کند

طبیعتاً یک سخنران نمی تواند به راحتی در جمع نفس عمیق بکشد و نفس های خود را کنترل کند. مخصوصاً اگر ترس از سخنرانی هم داشته باشد و این ترس، میزان نفس کشیدن او را تحت تأثیر قرار داده باشد. در اینجا مکث کردن می تواند به داد سخنران برسد و او با لحظه ای درنگ کردن، می تواند نفس های خود را کنترل کرده و به روند طبیعی باز گردد.

ویژگی های مکث در فن بیان و سخنرانی

مکث کردن در سخنرانی، یکی از تکنیک هایی است که اگر آن را به خوبی بلد باشید، می توانید سخنرانی حرفه ای تر، منسجم تر و تأثیرگذار تری را انجام دهید و مطالب خود را بهتر به مخاطبانتان بفهمانید. برای این کار، تکنیک ها و نکاتی وجود دارد که شما باید با آنها آشنا شوید.

1. مکث باید موسیقایی باشد

به هر دلیل که مکث میکنید اولین نکته که باید بدانید این است که مکث شما مانند یک نت سکوت در موسیقی محسوب میشود. پس باید حواستان به زمان مکث و نسبتی که با تمپو یا سرعت حرف زدن شما دارد باشد. نباید مکث شما ریتم حرف زدن شما را بر هم بزند.

2. مکث باید منطبق با معنای جمله باشد

برخی از معانی هستند که باعث ایجاد مکث در بیان میشوند. مثلا معانی سنگین بعد از گفته شدن کمی مکث میطلبند تا درک شوند. یا برای مثال وقتی قرار است از شنیدن حرفی تعجب کنیم، پس بهتر است بعد از زده شدن آن حرف کمی هم سکوت بشود تا فرصت برای تعجب کردن باشد. یا اگر حرفی خنده دار زده میشود، بهتر است بعدش کمی سکوت بشود تا بقیه فرصت کنند بخندند.یا وقتی سوالی پرسیده میشود بهتر است بعد از آن سکوت شود تا فرصت پاسخ گویی یا فکر کردن به جواب باشد.

آشنایی با 20 اشتباه بزرگ در فن بیان