شب زنده داری چیست؟
کلمه ی «تهجّد» در لغت عرب، به معنای «در شب بیدار شدن» است؛ اما در فرهنگ قرآن و حدیث، شب زنده داری به منظور اقامه ی نماز شب و عبادت خدا را «تهجّد» می نامند. و از این رو به کسی که شبانگاه برای برپا داشتن نماز از خواب بر می خیزد، «متهجّد» گفته می شود.شب زنده داری به معنای بیدار ماندن در شب است و به مصادیق زیادی مانند خواندن نماز شب، د دعا و مناجات و غیره تعلق دارد.خداوند در قرآن چنان از شب زنده داران تعریف و تمجید بزرگوارانه می کند که هر انسان مسلمانی آرزو می کند که از آن گروه باشد. به عنوان مثال از شب زنده داران به عنوان اهل تقوا و احسان یاد می کند و می فرمایند: ﴿ إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ آخِذِینَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ کَانُوا قَبْلَ ذَلِکَ مُحْسِنِینَ کَانُوا قَلِیلاً مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ﴾« پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و چشمه ساران خواهند بود. دریافت می دارند چیزهائی را که پروردگارشان بدیشان مرحمت فرموده باشد. چرا که آنان پیش از آن (در سرای جهان) از زمره نیکوکاران بوده اند. آنان اندکی از شب می خفتند ».
انواع شب زنده داری
- بیداری شب به ذکر خدا
- بیداری شب به تلاوت قرآن
- بیداری شب به نماز شب
- بیداری شب به خدمت به خلق
- هر نوع شب بیداری در راه رضای خدا
- بیداری شب به تحصیل علم
- بیداری شب در اثر درد بیماری
ارزش و فضیلت شب زنده داری
ازآیات و روایات اسلامی برمی آیدکه درمیان عبادات مستحبّی،هیچ عبادتی به پای شب زنده داری نمی رسد و عبادت شبانه نزدیکترین راه رسیدن به مقام قرب الهی است. قرآن مجید، راز و نیاز شبانه را نشانه مؤمنان واقعی می داند و به توصیف حالت عاشقانه آنان پرداخته، میفرماید: «تَتَجَافی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقوُنَ. یعنی پهلوهایشان شبانه از بستر تهی می شود وبا بیم و امید، پروردگارشان را می خوانند و از آنچه روزی شان کردهایم می بخشند.
برکات تهجد و شب زنده داری
امام صادق(ع) می فرماید: «رسول اکرم(ص) به امیر مؤمنان (ع) فرمود: سفارش هایی به تو می کنم، آنها را حفظ کن! سپس گفت: خدایا او را یاری فرما! آنگاه فرمود:« بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب!» دراین حدیث رسول خدا (ص) بهترین و سودمندترین عمل را به بهترین انسان سفارش کرده و سه بار نیز برآن تأکید فرموده است. همچنین آن حضرت می فرماید:«شَرَفُ الرَّجُلِ قِیَامُهُ بِالَّلیْلِ وَ عِزُّهُ اسْتِغْنَائُهُ عَنِ النَّاس. یعنی شرف مرد به شب خیزی اوست وعزّتش در بی نیازی ازمردم نهفته است.همچنین آن حضرت، شب زنده داری را شرط ورود به جرگه پیروان خاص و شیعیان ویژه دانسته، می فرماید:
"لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُصَلِّ صَلاَةَ اللَّیْل"عبادات شبانه آثار ارزشمنددیگری نیز برای پرستشگر وجامعه درپی دارد؛ همانطور که درقرآن مجیدمی خوانیم: «فَلاَتَعْلَمُ نَفْسٌ مَا اُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ اَعْیُنٍ جَزَاءً بِمَا کَانوُا یَعْمَلوُنَ.یعنی هیچ کس نمی داند چه پاداش های مهمی -که مایه روشنی چشم هاست - برای آنها نهفته است وحضرت صادق(ع) درتفسیراین آیه می فرماید: «هیچ کار نیکویی نیست که بنده آن را به جای آورد جز آن که پاداشی در قرآن برایش بیان شده مگر نماز شب که خداوند به سبب عظمت آن، ثوابش را بیان نکرده است.
آداب و فواید شب زنده داری چیست؟
پرستش و نیایش، تار و پود شبخیزی را تشکیل می دهد واخلاص و قرب الی الله جهت گیری آن را تعیین می کند و هرکسی در هرموقعیتی می تواند به آن اقدام کند.
چنانکه متداول ترین نوع آن، نماز خواندن، ذکر و تسبیح، تلاوت قرآن،دعا و مناجات ومانندآن است. همچنین احسان وانفاق شبانه نگهبانی ازکیان اسلام و پاسداری ازمرزهای سرزمینهای اسلامی از زیباترین مصادیق شب خیزی است.
همه عبادات درقرآن دارای پاداش هستند مگرعبادت در شب که خداوند پاداش آن را بیان نفرموده است و هیچ کس جزخداوند برپاداش آن علم ندارد که این نشانگر اهمیت وارزش عبادت درشب است. برای حضور قلب بیشتر انسان واینکه وظایف سنگینی را که ازناحیه خداوند برعهده اش است، بهترانجام دهد،عبادت شبانه برای او قرارداده شد.
شب زنده داری دارای فواید وآثار بسیاری است که ازجمله آنها رسیدن به مقام محمود (شفاعت) است. علاوه بر آن موجب بخشیده شدن گناهان و جلب رزق و رفع مشکلات وگرفتاری دردنیا و روشن شدن قبر و مونس انسان درتاریکی قبردرعالم برزخ وآزادی ازآتش جهنم، عبوراز پل صراط، ورود به بهشت و برخورداری از درجات عالی بهشت می شود.
با توجه به اهمیتی که شب زنده داری دارد شایسته نیست که انسان ازآن غفلت ورزد وآن را ترک کند ولی اگر بنا به دلایلی امکان آن وجود ندارد که هرشب به عبادت شبانه بپردازد، حداقل شب های مهم و پر فضیلت را از دست ندهد.
شب هایی نظیر: شب جمعه که گناهان درآن بخشیده می شود، شب نیمه شعبان که برترین شب ها بعد از شب قدر است، شب قدرکه سرنوشت یک ساله انسان دراین شب تعیین می شود، شب عید فطر که این شب کمتر از شب قدر نیست و شب عید قربان که اگر کسی این شب را برای خشنودی خدا زنده بدارد در روزی که دل ها می میرند، دل او نمی میرد.
آشنایی با احادیثی درباره دختران
