آشنایی با ویسکوزیته روغن موتور

یکی از مهم ترین بخش های هر خودرو، موتور آن است. بی توجهی نسبت به موتور و رسیدگی نکردن به آن می تواند هزینه های بالایی را به شما تحمیل کند. یکی از راه های مراقبت از موتور خودرو استفاده از روغن موتور مناسب است.روغن موتورها ترکیبات پیچیده ای هستند که از روغن پایه و انواع افزودنی ها تشکیل شده اند. هر خودوریی برای اینکه بتواند عملکرد صحیحی داشته باشد، به روغن مناسب موتور نیاز دارد. در حقیقت، روغن موتور یک عنصر ضروری برای موتور خودرو می باشد. با افزایش سن موتور، اهمیت استفاده از روغن مرغوب، روزبه روز بیشتر احساس می شود.در حالت کلی می توان گفت، روغن موتورها که گاهی اوقات روانکار نیز نامیده می شوند، دسته ای از روغن ها هستند که برای کاهش اصطکاک، حرارت و سایش بین اجزای مکانیکی موتور که در تماس با یکدیگر هستند، استفاده می شوند.

داشتن موتوری سالم با عمری طولانی تر، مستلزم تغذیه موتور از یک روغن موتور مناسب است. عدم استفاده از روغن مناسب باعث می شود قطعات موتور خودرو خراب شده و در نهایت موتور، آسیب جدی ببیند. از آنجایی که تعویض قطعات موتور بسیار سخت بوده و هزینه های بسیار زیادی در پی دارد، بنابراین بهتر است از روغن موتور مناسب استفاده کنید تا دچار هزینه های اضافی و سرسام آور تعمیر و یا تعویض موتور خودرو نشوید.

ویسکوزیته روغن موتور یعنی چه؟

ویسکوزیته (viscosity) یا گرانروی، به غلیظ بودن یا رقیق بودن مایع گفته می شود. برای مثال، ویسکوزیته عسل بالا و ویسکوزیته آب آشامیدنی پایین است. برای اینکه موتور خودرو عملکرد بهتری داشته باشد، باید از روغن موتور با ویسکوزیته مناسب استفاده کنید. بر این اساس رتبه بندی SAE را داریم که از یک سری اعداد برای نشان دادن درجه ویسکوزیته استفاده می کند. در ادامه به توضیح این رتبه بندی می پردازیم.

رتبه بندی SAE و ویسکوزیته روغن موتور

SAE مخفف انجمن مهندسان خودرو (Society of Automotive Engineers) است. رتبه بندی SAE از اعداد ۰ تا ۶۰ برای تعیین درجه ویسکوزیته روغن موتور استفاده می کند. اعداد ۰ تا ۲۵ برای هوای سرد و زمستانی است و اعداد ۳۰ تا ۶۰ برای هوای گرم و تابستانی هستند. با توجه به این اعداد، روغن موتور را به دو نوع سینگل گرید و مولتی گرید تقسیم می کنند.

سینگل گرید

اگر کد مربوط به ویسکوزیته فقط یک عدد داشته باشد (مثلا SAE 30)، یعنی این روغن، درجه ویسکوزیته چهار فصل را ندارد و فقط در هوای سرد یا گرم آزمایش شده است. اگر از ۰ تا ۲۵ باشد فقط در هوای سرد و اگر از ۳۰ تا ۶۰ باشد، فقط در دمای جوش موتور یعنی ۱۰۰ سانتی گراد آزمایش شده است. روغن موتورهای سینگل گرید، فقط مخصوص یک شرایط آب وهوایی هستند (یا گرم یا سرد).

مولتی گرید

بیشتر روغن های امروزی مولتی گرید هستند و برای هر چهار فصل مناسب اند. این روغن موتورها را با یک سری افزودنی های پلیمری تولید می کنند که با استفاده از آن، مجبور نیستیم در زمستان از یک نوع روغن و در تابستان از نوع دیگری استفاده کنیم. در روغن موتورهای مولتی گرید، از دو عدد و یک حرف W که حرف اول Winter یعنی زمستان است استفاده می کنند (مانند W-305). عدد کنار W درجه ویسکوزیته روغن را در دماهای سرد نشان می دهد و عدد دوم نشان دهنده این است که اگر دمای موتور به بالاترین دما ۱۰۰ سانتی گراد (۲۱۲ درجه فارنهایت) برسد، درجه ویسکوزیته این روغن موتور از عدد مزبور بالاتر نخواهد رفت.

متداول ترین روغن موتور از نظر ویسکوزیته

معمول ترین نوع روغن موتور ۱۰W-40 است. استفاده از این روغن موتور در هوای گرم تابستان سبب می شود روغن به اجزای داخلی موتور در دمای بالا بچسبد و به این ترتیب از ساییدگی ناشی از تماس اجزای فلزی متحرک موتور به یکدیگر جلوگیری به عمل می آورد.برخی از انواع روغن موتور بر اساس ویسکوزیته عبارت اند:

0W-20، 0W-40، ۱۰W-30، ۱۰W-40، ۵W-30، ۲۰W-50.

هر یک از اینها با هم تفاوت هایی دارند. برای نمونه به تفاوت دو تا از رایج ترین انواع روغن موتور اشاره می کنیم.

تفاوت بین روغن موتور ۱۰W-40 و ۲۰W-50

روغن موتور ۱۰W-40 برای هوای سرد و روغن موتور ۲۰W-50 برای هوای گرم مناسب تر است. دلیلش این است که اولی رقیق تر است و سریع تر بین اجزای موتور جاری می شود، بنابراین در هوای سرد موتور را سریع تر روشن می کند. دومی غلیظ تر است و برای شرایط زمستانی چندان مناسب نیست.

استانداردهای روغن موتور

دو استاندارد مهم که روی بطری روغن موتور درج می شود، یکی شاخص API (موسسه نفت آمریکا) و دیگری ACEA (انجمن خودروسازان اروپا) است. همه روغن موتورهای باکیفیت باید این دو استاندارد را داشته باشند.

استاندارد API

این شاخص از دو حرف S برای بنزین و C برای دیزل استفاده می کند. البته بیشتر روغن های امروزی هر دو را با هم دارند. درکنار S، حروف الفبا از A تا N و درکنار C، حروف الفبا از A تا J را قرار می دهند. هرچه حروف الفبا بالاتر می رود کیفیت روغن موتور بهتر است. یعنی برای موتور بنزینی کیفیت روغن با شاخص SA کمتر از SN است و برای موتور دیزلی، کیفیت روغن با شاخص CA کمتر از CJ است.

استاندارد ACEA

این استاندارد، معادل اروپایی استاندارد API اما دقیق تر و سختگیرانه تر است. این استاندارد از A برای موتورهای بنزینی، از B برای موتورهای دیزلی و از C برای خودروهای سازگار با کاتالیست یا با SAPS (خاکسترسولفاته، فسفر و گوگرد) پایین استفاده می کند. بحث مربوط به استانداردها تخصصی تر است و در این مطلب نمی گنجد.

ویسکوزیته روغن در دماهای مختلف

احتمالا این سوال که محافظت از موتور در زمان استارت زدن مهمتر است یا در حین کارکردن عادی به ذهن شما هم خطور کرده است. خوشبختانه حتما لازم نیست که یکی از این دو گزینه را انتخاب کنید. برخی از روغن ها در دماهای مختلف، عکس العمل متفاوتی دارند. این نوع روغن ها در درجه ویسکوزیته دو عدد دارند. احتمالا تا به حال “۵W-30” یا “۱۰W-40” را در مورد استاندارد های روغن شنیده اید. این دو نمونه ای از روغن هایی هستند که عکس العمل آنها با دما تغییر می کند. به این روغنها Multi-Grade می گویند و به روغنهایی که فقط یک درجه ویسکوزیته دارند Single-Grade می گویند (مانندSAE 20 )

حال بیایید به عنوان مثال استاندارد “۵W-30” را دقیقتر مورد بررسی قرار دهیم. عددی که قبل از حرف لاتین W نوشته شده، بیان کننده عملکرد روغن در دمای پایین است (منظور همان لحظه استارت زدن است که موتور هنوز گرم نشده است). حرف W نیز مخفف Winter است که به فصل زمستان یا هوای سرد اشاره دارد. همانطور که می بینید در این نمونه عدد ۵ معرف درجه خیلی پایین ویسکوزیته W در این روغن است که باعث می شود روغن در زمان استارت زدن خیلی سریع در اجزای مختلف موتور به گردش درآید. در نتیجه موتور زمان کمتری بدون روغن کار می کند. بعد از این که موتور به دمای عادی رسید، روغن “۵W-30” غلیظ تر شده (ویسکوزیته آن از ۵ به ۳۰ می رسد) و خاصیت روان کنندگی بیشتری از خود نشان می دهد.

چگونه می توان از یک روغن دارای ویسکوزیته سنگین در دمای ۱۰۰ درجه سلسیوس، در هوای سرد استفاده نمود؟

اضافه نمودن ادتیوهای PPD باعث جلوگیری از انعقاد پارافین موجود در روغن های پایه نفتی در دماهای پایین می گردد.ادتیوهای PPD سیالیت روغن را در دماهای بسیار پایین و در مناطقی همچون قطب حفظ می کند. ما در هر حالتی ادتیوهای PPD را نمی توانیم به روغن اضافه نماییم بجز در دماهای خیلی پایین، که روغن موتور بطور کامل سیالیت خود را از دست داده باشد.

چرا ما نمی توانیم فقط هنگام استارت موتور خودرو از روغن موتور SAE 10 استفاده نماییم؟

دلیل ساده است: ویسکوزیته پایین روغن SAE 10 در ۱۰۰ درجه سلسیوس ناچاراً سایش فراوان را بدنبال خواهد داشت.بهمین جهت مناسبترین ویسکوزیته روغن جهت استفاده و محافظت از گرما و هنگام استارت زدن در سرما توسط سازندگان خودروها توصیه می گردد.بدیهی است که لایه نازک روغن موتور ۱۰W10 قدرت لازم جهت جلوگیری سایش موتور در دمای مورد نظر را مانند روغن های ۱۰W30 یا ۵W20 یا ۵W30 را نخواهد داشت. ادتیوهای VI جهت محافظت روغن از نازک( رقیق) شدن بیش از اندازه در درجه حرارت های بالا بکار گرفته می شوند.مکانیسم واقعی این سیستم کمی پیچیده می باشد. این ادتیوها در دماهای پایین ضمن حفظ ایفاء نقش رقیق کنندگی، سیالیت خوب روغن را نیز بعهده دارند.ادتیوهای VI در گرما مانع از رقیق شدن روغن می گردند و حافظ سیالیت روغن در دمای ۱۰۰ درجه سلسیوس می باشند.

مثلاً اگر شما در موتور خودروتان از روغن SAE 10 استفاده نمایید سیالیتش در سرما شبیه یک روغن ۱۰W می باشد.اما ویسکوزیته آن در دمای ۱۰۰ درجه سلسیوس شبیه ویسکوزیته روغن ۱۰W10 می باشد. بدیهی است که استفاده کردن از این نوع روغن هنگام استارت در هوای سرد خوب می باشد اما استفاده از آن بخصوص در آب و هوای گرمتر وحشتناک می باشد. اما با اضافه کردن ادتیوها، از رقیق شدن روغن در دماهای بالا جلوگیری می نماید.

آشنایی با سیستم تزریق آب به موتور خودرو