آشنایی با زیلو،تاریخچه و انواع آن

زیلو

نوعی زیرانداز و کف پوش است که به طور کامل از جنس نخ پنبه است و قدمتی ۵۰۰ تا ۷۰۰ ساله دارد. زیلو بافی هنر دستان توانمند و سخت کوش اهالی شهرهای کویری است، زیلو بیشتر در استان یزد به خصوص شهر میبد این استان بافته می شود. در حال حاضر بافت این زیرانداز زیبا در کاشان نیز انجام می شود. سبک بافت زیلو شبیه به حصیر بافی است به همین دلیل گفته می شود زیلوبافی هنر تکامل یافته حصیربافی است.

زیلو بیشتر در مناطق کویری کاربرد دارد چرا که به دلیل نوع ماده اولیه که نخ پنبه است در برابر شن های کویری مقاوم تر از فرش و قالی عمل می کند.

تنوع رنگی در زیلو بسیار کم است، نقش ها و طرح های به کار رفته در زیلوها بر گرفته از اشکال هندسی و بیشتر زاییده ذهن و خلاقیت بافنده زیلو است. سادگی در رنگ و طرح، دو رو بافته شدن از ویژگی و جذابیت های این دست بافته کویری به حساب می آید.

از زیلوهایی به رنگ سفید و آبی برای پوشش کفه اماکن مذهبی و متبرکه استفاده می شود و زیلوهایی که ترکیب و تنوع رنگی بیشتری دارند در فرش کردن خانه ها به کار می روند.

تاریخچه زیلوبافی

زیلو یکی از قدیمیترین محصولات دست بافته است که ازدیرباز در شهرستان میبد واقع در 50 کیلومتری یزد بافته می شده است. بنظر میرسد این صنعت در میان اعراب پیش ازاسلام نیز وجود داشته است.
شهرهای دیگری که زیلوبافی در آنها رواج داشته است عبارتند از: جهرم، سیستان، کاشان، اصفهان و مشهد. در این رابطه از محلی به نام "بشنیغان" در میبد نام برده شده است که گویا خاستگاه هنر زیلوبافی بوده است.
این دستبافته زیبا خاص مناطق حاشیه کویر میباشد و علاوه بر تطابق این فرش بانوع زندگی مردم منطقه و معتقدات مذهبی آنها، تاثیر معماری ،طبیعت و گویش مردم این ناحیه بر نقش ،رنگ و نام زیلوها انکارناپذیر است.
نوشتن تاریخ و سابقه زیلوبافی وعلل تکوین وپیدائی آن بسی دشوار است. برخی سابقه زیلوبافی در میبد را تا قرن هشتم به دوره مظفریان مسبوق می دانند و برخی دیگر سابقه وقدمت آن را کمتر از این تصور می کنند. ناصرخسرو قبادیانی در سفرنامه در ضمن توصیف وضعیت و موقعیت شهر تون (فردوس کنونی) مینویسد: "گفتند در این شهر چهارصد کارگاه بود که زیلو بافتندی ...".احتمالا قدیمی ترین سندی که از زیلو وزیلوبافی نام برده است ،همین سفرنامه ارزشمند است. نگارنده را گمان بر آن است که وجود راه مستقل میبد به خراسان و ارتباط وتبادل تجاری وفرهنگی مردم این خطه با اهل آن سامان سبب انتقال این صنعت از آنجا بدین جا شده است.

زیلوها از نظر کاربرد و رنگ به طور کلی به سه گروه تقسیم می شوند:

1. زیلوهایی که با رنگ آبی و سفید بافته می شود و مختص مساجد و اماکن متبرکه است.
2. زیلوهای «جوهری» که با رنگ آبی و گلی بافته می شود و برای مصارف خانگی کاربرد دارد. این نوع زیلو نسبتا ارزان قیمت بوده است.
3. زیلوهای «نفتال» که با رنگ سبز و گلی بافته می شود و مرغوب ترین نوع زیلوست.

هنرهای رشتی دورزی و چموش دوزی چیست؟