آشنایی با باغ موزه زندان قصر

باغ موزه قصر تهران یکی از مکان های دیدنی شهر تهران است که با پیشینه تاریخی غنی که دارد می تواند اطلاعات جامعی درباره دوران پهلوی را به بازدیدکنندگان الغا کند. در ادامه با معرفی باغ موزه قصر و بخش های دیدنی ان همراه باشید. باغ موزه قصر یکی از زیباترین مراکز فرهنگی، تاریخی کشور و از جاهای دیدنی تهران است. نکته مهم درباره این مکان تاریخی این است که ساختمان باغ موزه قصر، نخستین و تنها زندان پایتخت در دوره پهلوی بوده است.

چرا بازدید از موزه زندان قصر تهران پیشنهاد می شود؟

موزه زندان قصر جزو قدیمی ترین مکان های کشور و از جاهای دیدنی تهران بوده و اسناد و مدارک تاریخی بسیار مهمی در آن وجود دارد.نام زندان قصر به قدری در ایران مشهور است که می توان آن را در آثار هنرمندانی مثل بزرگ علوی و فرخی یزدی دید. زندان قصر محل حبس چهره های بسیار معروفی در تاریخ ایران بوده است. امروزه در این موزه می توان با هویت و مدارک مربوط به این زندانیان به خوبی آشنا شد.

تاریخچه موزه زندان قصر تهران

۱۱ آذر ۱۳۰۸ بود که زندان قصر به دستور رضا شاه افتتاح شد. این زندان که قبل از ساخت زندان اوین، تنها زندان شهر تهران بود، در محلی ساخته شده است که پیشتر قصر قاجار در آن قرار داشت. اتفاقا نام زندان قصر هم از این موضوع الهام گرفته است. زندان قصر که در تاریخ قبل از انقلاب به مکان بسیار مهمی برای حبس چهره های انقلابی تبدیل شده بود، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز همچنان به فعالیت خود ادامه داد و این بار زندانیان غیرسیاسی در آن نگه داشته شدند. این زندان در سال ۱۳۸۳ به علت قرار گرفتن در بافت قدیمی تهران و همچنین نزدیکی به شهر، تعطیل شد و از همان زمان کم کم کار تبدیل شدن زندان قصر به موزه آغاز گردید تا اینکه در سال ۱۳۹۱ موزه زندان قصر رسما افتتاح شد.

زندانیان معروف زندان قصر

در زندان قصر افراد مشهور زیادی زندانی شده اند که در این بین می توان به قوام السلطنه، صارم الدوله، صولت الدوله، عبدالحسین تیمورتاش، بزرگ علوی و علیمردان خان بختیاری، محمد فرخی یزدی و دکتر تقی ارانی زندانی اشاره کرد. بزرگ علوی نیز سرگذشت سال های اسارت خود و دیگر زندانیان را در کتابی به نام «۵۳ نفر» به رشته تحریر درآورده است.

در دوره پهلوی، چهره های اسلامی بسیاری نظیر آیت الله سید علی خامنه ای، آیت الله طالقانی، مهدوی کنی، محمدتقی شریعتی، اکبر هاشمی رفسنجانی، مرتضی مطهری و شهید باهنر در این مکان زندانی بودند. البته برخی از اخبار حاکی از این هستند که امام خمینی نیز چند روزی را در این زندان سپری کرده است. در دوران بعد از انقلاب اسلامی این مکان همچنان کاربرد قبلی (زندان) را داشت و امیر عباس هویدا یکی از زندانیان آن بود. بسیاری از زندانیان اعدامی رژیم پهلوی نیز در این مکان نگهداری می شدند.

سید فرهاد نامی ، یکی از مخالفان شاه، توانست بزرگ ترین و البته معروف ترین فرار را از این زندان در سال های پیش از انقلاب داشته باشد و در زمان محمدرضا شاه، اشرف دهقان نیز توانست از زندان مذکور فرار کند. مدتی پیش از انقلاب اسلامی نیز در های زندان قصر توسط زندانیان باز شدند و زندانیان بخشی از دیوار های آن را نیز تخریب کردند. دو آمریکایی متهم به اختلاس نیز در بین فراری های زندان قصر بودند که داستان فرارشان را نویسنده آمریکایی با نام کن فالت نوشته و البته فیلمی از روی این داستان با نام فرار عقاب ها ساخته شده است.

بخش های باغ موزه زندان قصر

زندان قصر شکلی دایره ای دارد و دارای سه طبقه است. بالکن های آن با نرده پوشانده شده و مکانی برای ورود هوا به داخل زندان بودند. همین موضوع عاملی می شد تا هوای داخل زندان در زمستان ها بسیار سرد و در تابستان ها بسیار گرم باشد. این مجموعه دارای چندین بخش است:

• موزه مارکوف: موزه مارکوف دارای فضاهای متنوعی نظیر مرکز اسناد، تصاویر و اشیاء تاریخی، نمایشگاه، گالری موسمی، کافه گالری و سالن اجتماعات چند منظوره است. از دیگر بخش های آن می توان به کتابفروشی دائمی (با مضامین تاریخ انقلاب و مبارزات سیاسی و کتب مرتبط با زندان) و زورخانه اشاره کرد.
• سالن فرخی یزدی: سالن آمفی تئاتر فرخی یزدی در ضلع غربی مجموعه قرار دارد و گنجایش آن از ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر قابل افزایش است. با برخورداری از سیستم های صوتی و تصویری، از این سالن برای برگزاری رویدادهایی مانند همایش، نمای نامه خوانی، اجرای زنده موسیقی، تئاتر و نمایش فیلم استفاده می شود.
• زندان سیاسی: زندان سیاسی مساحتی معادل پنج هزار متر مربع دارد و روایتگر تاریخ انقلاب و مبارزان انقلاب اسلامی است. بخش های گوناگون ساختمان شامل زندان ها، کتابخانه، مرکز مطالعات، موزه، حسینیه و هتل زندان می شود.
• برج های دیده بانی: برج های دیده بانی در گوشه های محوطه جای گرفته اند. برج جنوب شرقی محوطه دارای تلسکوپ و دوربین دوچشمی برای رصد نجومی و شهری است.
• نیایشگاه: نیایشگاه با بنایی تاریخی و کاشی کاری زیبا، در برهه ای از حیات خود به عنوان محل برگزاری دادگاه های اوایل انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفت.
• باغ ایرانی: باغ ایرانی با پنج هزار متر مربع پوشیده از گیاهان متنوع است که از جمله آن ها می توان به درختان نارون، كاج، انگور، چنار، توت، بيدمجنون، تبريزی و سروناز اشاره کرد. همچنین سروستانی در ضلع شرقی آن قرار دارد.

موزه اسناد در باغ موزه زندان قصر

دو دیوار نیم دایره ای که بر رویشان اسناد معتبر تاریخی با نظم و زیبایی در یک بند نصب شده اند در واقع همان موزه اسناد است. اسناد و دست نوشته ها با دستخط های قدیمی با مهرها و امضاهایی که زیرشان خورده همگی در این بند قابل مشاهده است. تمامی این اسناد قابل مطالعه می باشند. این اسناد زمانی یکی از سرنوشت سازترین اسناد موجود در زندان بوده اند که توسط اشخاص مختلف امضا شده اند.

امروز می دانیم که فقط نوشته ها سند نیستند نقشه ها، تصاویر، فیلم ها و صداها هم به عنوان سند در نظر گرفته می شوند. به عنوان مثال در یکی از بندها گوشی های تلفن قدیمی از سقف آویزان گردیده و از گوشی ها صدای مظفرالدین شاه شنیده می شود که فرمانی را قرائت می کند. در سلول های انتهایی زندان چند ماشین تحریر، مهر و جا قلمی دیده می شود که روزی متعلق به کارمندان این زندان بوده اند. در سلول بعدی پرچم کشور ایران در سال های مختلف به نمایش گذاشته شده است. در سلول دیگر اشیایی که توسط زندانیان ساخته شده اند و متعلق به صنایع دستی بنیاد تعاون زندانیان می باشد به چشم می خورد.
در هشتی سوم گالری هنر واقع شده است ولی فقط حاوی چند اثر می باشد و در آینده تکمیل خواهد شد. هشتی چهارم به سمت هواخوری می رود در این قسمت گالری تاریخ رادیو و ملک الشعرای بهار به معرض نمایش گذاشته شده است. در این گالری سیر تکاملی رادیو، از رادیو نفتی گرفته تا رادیوهای امروزی قابل مشاهده هستند. گالری ملک الشعرای بهار نیز شامل چند تابلو با طرح های گرافیکی مدرن است. هواخوری زندان در گذشته به صورت خاکی و خالی از هر گونه پوشش گیاهی بوده است اما امروزه با سنگفرش های زیبا، درختان بید مجنون و رزهای سفید در کنار تنه درختان چشم نوازی می کند. آب نمایی هم در مرکز حیاط ساخته شده است.

کافه باغ موزه قصر

کافه لقانطه از اولین کافه های مشهور تهران است که از سال 1285 در خیابان همایون کار خود را شروع کرد. بعدها با افزایش شهرت کافه، شعب دیگری از آن در خیابان های دیگر مانند بهارستان و نظامیه تأسیس شد. از سال 1396 کافه ای در باغ موزه قصر احداث شد که یادآور یکی از کافه های اولیه مدرن تهران است. در این کافه سعی شده تا به بهترین شکل فضای کافه لقانطه حفظ شود تا مراجعین بتوانند به بهترین شکل ممکن با فضای کافه ارتباط بگیرند.

آدرس و راه ها دسترسی به باغ موزه قصر

خوشبختانه باغ موزه قصر با قرارگیری در مرکز تهران راه های دسترسی بسیاری دارد. این مجموعه در انتهای خیابان شهید مطهری، خیابان شهدای ناجا، میدان پلیس قرار دارد.

• دسترسی با ماشین شخصی: اتوبان شهید صیاد شیرازی، خروجی پلیس-شریعتی، میدان پلیس باغ موزه قصر
• دسترسی با مترو: مترو شهید مفتح(خط یک/ تجریش کهریزک) انتهای خیابان مطهری، بعد از تقاطع دکتر شریعتی، باغ موزه قصر

دسترسی به باغ موزه قصر با اتوبوس

• پایانه امام خمینی، اتوبوس میدان معلم، ایستگاه روبه روی باغ موزه قصر
• پایانه میدان رسالت، اتوبوس پیچ شمیران، ایستگاه میدان پلیس، باغ موزه قصر
• پایانه میدان امام حسین(ع) اتوبوس شهید بهشتی ایستگاه تقاطع پلیس-شریعتی، خیابان پلیس، باغ موزه قصر
• پایانه اتوبوس پیچ شمیران، اتوبوس رسالت، ایستگاه تقاطع پلیس-شریعتی ، خیابان پلیس
• پایانه شهید بهشتی، اتوبوس میدان امام حسین، ایستگاه انتهای خیابان مطهری، تقاطع شریعتی، باغ موزه قصر

آشنایی با باغ موزه هنر ایرانی