پرسه در کوچه و پس کوچه های تهران و معماری اصیل خانه های قدیمی این شهر، ما را به عمارت عین الدوله رسانده است. عمارت عین الدوله مربوط به دوران قاجار می شود و شاهد وقایع تاریخی مهم و تأثیرگذاری در طول چند قرن اخیر بوده است. با ما در ادامه این مقاله همراه باشید تا در مورد عمارت عین الدوله از گذشته تاکنون، بیشتر بدانید.
بنا و باغ عین الدوله یک عمارت اعیانی اما درعین حال ساده و ییلاقی بوده که در دو طبقه ساخته شده است. در طبقه همکف عمارت یک شاه نشین بسیار زیبا با سقف آینه کاری شده وجود دارد. چهره گذشته محیط پیرامون این عمارت همواره سرسبز و پر از باغ بوده است به طوری که باغات تمامی منطقه اطراف عمارت را پوشش می دادند. قدمت این ساختمان به اواخر دوران قاجاریه باز می گردد. مالکیت این عمارت به یکی از افراد سرشناس و تاریخی انتصاب شده است که وزیر سه تن از پادشاهان دوران قاجاریه در دوره های مختلفی بوده است. این عمارت سال ها بعد از ساخت توسط خاندانی به نام هروی خریداری شد. این عمارت به مدت طولانی حتی تا چندین سال قبل هم در تملک خاندان هروی بود. آنها از این عمارت به عنوان یک مکان ییلاقی برای استراحت و تفریح استفاده می کردند.
این عمارت همواره به شکل امروزی نبوده و در بازه های زمانی مختلفی تغییر شکل هایی روی آن اعمال شده است. تغییرات این عمارت در چندین مرحله به انجام رسیده است. برای مثال بالکن طبقه دوم عمارت بعدها ساخته و به آن اضافه شده است. در مراحل بعدی بازسازی و تغییرات عمارت عین راه پله ها ساخت و تکمیل شدند. همچنین با توجه به خواسته صاحبان عمارت چندین اتاق جدید به آن اضافه شد تا این مکان محل مناسبی برای سکونت دائم و حتی موقت یک خانواده به طور اختصاصی مهیا شود.
عمارت عین الدوله، محل اقامت وزرای قاجار
این باغ و عمارت، محل اقامت ییلاقی «عین الدوله» وزیر سه دوره حساس تاریخی در دوره قاجار بود و تقریبا هم زمان با تغییر حکومت از قاجار به پهلوی، به محل سکونت دائم خانواده هروی «بصیرالدوله» تبدیل شد. این مکان شامل یک عمارت تشریفاتی، استخری بزرگ و باغ های بسیاری در اطراف بود.
بعدها این عمارت زیبا و تاریخی توسط بصیرالدوله هروی از عین الدوله خریداری شد. سپس این بنا به پسر ایشان، دکتر نصرت الله هروی به ارث رسید و توسط دختر ایشان خانم شیرین هروی به شهرداری تهران واگذار شد.
در پایان جنگ جهانی دوم و هنگام اجلاس سران سه کشور آمریکا، انگلیس و شوروی، این بنا محل اسکان استالین، چرچیل و روزولت بود. در واقع، در پاییز سال ۱۳۲۲ هجری شمسی مصادف با ۱۹۴۳ میلادی، کنفرانس تهران در میان بحبوبه جنگ جهانی دوم برگزار شد. سران سه کشور آمریکا، شوروی و انگلستان در تهران حضور یافتند تا درباره جهان در حین و بعد از جنگ جهانی صحبت کنند. کلید شکست نیروهای آلمان نازی به رهبری هیتلر در این کنفرانس زده شد. حال شما ایوان شمالی عمارت عین الدوله را تصور کنید که در آن فرانکلین روزولت، جوزف استالین و وینستون چرچیل نشسته اند و درباره طرح ها و نقشه های خود برای غلبه بر نیروهای متحدین و در راس آن ها آلمان نازی صحبت می کنند. شخصیت هایی تاریخی که از مهم ترین و تاثیرگذارترین سردرمداران دولت های بزرگ جهان بودند و حضورشان در ایران و اقامتشان در عمارت عین الدوله، باعث ارزش تاریخی مضاعف این عمارت شده است.
عمارت عین الدوله را چه کسی ساخت؟
باغ و عمارت عین الدوله در اواخر دوران قاجاریه و اوایل پهلوی اول، با مساحت ۱۱,۹۰۰ متر مربع و زیربنای ۸۰۰ متر مربع ساخته شد. در روزگاری که شهر تهران محدود به بخش مرکزی معروف به حصار ناصری بود، عبدالمجید میرزا معروف به عین الدوله، صدراعظم دوره مظفرالدین شاه، نوه فتحعلی شاه و از مخالفان سرسخت مشروطیت، عمارتی در شمال شرق تهران و خارج از حصار ناصری ساخت که امروزه بخشی از منطقه چهار شهرداری تهران به شمار می رود.
عمارت عین الدوله محل کنفرانس تهران
اگر شما به مطالعات در زمینه های تاریخی علاقه مند باشید، حتماً نامه عمارت عین الدوله برای شما آشنا خواهد بود. در میان تمام جاذبه های گردشگری یک بنا چه به لحاظ تاریخی و قدمت چه به لحاظ معماری و فضاسازی آن، گاهی یک رویداد تاریخی مهم می تواند یک بنا را برای همیشه در حافظه تاریخ ثبت کند. سرگذشت که در عمارت عین الدوله رقم خورد روایت از گذشته سخت این سرزمین دارد.
در عمارت عین الدوله بود که فرانکلین روزولت، ژوزف استالین و وینستون چرچیل باهم ملاقات کردند. این واقعه تاریخی مهم در سال ۱۹۴۳ میلادی اتفاق افتاد و این کنفرانس به کنفرانس تهران معروف شد و سرنوشت جنگ جهانی دوم را کاملاً تغییر داد.
در پاییز سال ۱۳۲۲ شمسی که جهانیان ازجمله ایرانیان در گیر و دار جنگ جهانی دوم بودند، فراهمایی تحت عنوان کنفرانس تهران تشکیل شد. روزهای ششم تا نهم آذرماه همان سال، کنفرانس تهران چهارمین کنفرانس بزرگ سران کشورهای آمریکا انگلیس و شوروی بود، به صورت کاملا سری برگزار شد که محوریت اصلی آن انجام توافقاتی برای سرانجام و چهره جهان پس از جنگ جهانی دوم بود. سران سه کشور آمریکا انگلیس و شوروی سابق طی درخواستی در این کنفرانس حضور پیدا کردند و پیرامون مسائل ایران و جهان پس از جنگ صحبت هایی صورت گرفت. آنچه به عنوان بیانیه پس از کنفرانس تهران منتشر کردند، این بود که متفقین و دولت ها ملزم شدند تا مواردی را تحت عنوان این بیانیه بپذیرند. موارد این بیانیه به شرح زیر بود:
- دولت ها باید استقلال و تمامیت ارضی ایران را به رسمیت می شناختند.
- تا پایان جنگ جهانی دوم نیروهای سه کشور موردبحث در ایران باقی خواهند ماند.
- تأمین تمامی ضررها و زیان های اقتصادی که طی این جنگ ها به ایران واردشده بود، توسط این سه کشور برعهده گرفته شد.
- نیروهای ایرانی حق تعرض و اعتراض و حتی محاکمه سربازان خارجی ساکن در داخل کشور را به هیچ عنوان نداشتند. این مورد در ادامه مسیر برای ملت ایران بسیار مشکل ساز شد و سختی های بسیاری را به مردم ایران تحمیل نمود.
عمارت عین الدوله در زمان معاصر
تا پیش از سال ۱۳۷۶ عمارت عین الدوله تحت مالکیت نوه بصیر الدوله قرار داشت. وارث بصیر الدوله، شیرین هروی فرزند دکتر نصرت هروی بود. پس از مرگ بصیر الدوله دیگر عمارت عین الدوله همانند روزهای اول خود نبود. به دلیل فرسودگی و قدمت بالای عمارت عین الدوله و انجام نشدن رسیدگی هایی لازمی که هر بَنای تاریخی نیاز داشت، عمارت عین الدوله به صورت مکانی متروک درآمده بود. خانم هروی که وارث این میراث باارزش بود سرانجام تصمیم گرفت باغ عمارت عین الدوله را به شهرداری تهران واگذار کند تا عموم مردم بتوانند از آن به عنوان اثر تاریخی بازدید کرده و از زیبایی های آن بهره مند شوند.
عمارت عین الدوله پس از شناسایی و انجام بررسی های لازم سرانجام در تاریخ چهارم تیرماه ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران با شماره ۲۰۴۲ به ثبت رسمی رسید. شهرداری تهران هم پس از انتقال مالکیت این عمارت در بهار سال ۱۳۸۶ هجری شمسی مصادف با جشن صدسالگی تأسیس شهرداری《بلدیه سابق》 پس از انجام بازسازی های تخصصی عمارت عین الدوله آن را افتتاح کرد و در دسترس همه ی مردم قرار داد.
عمارت عین الدوله و هنر مجسمه سازی
امروزه عمارت عین الدوله به مرکز فعالیت های مجسمه سازی شهر تهران تبدیل شده است و وظیفه و رسالت اصلی آن تأمین و تهیه مجسمه و آثار حجمی و هنری برای پایتخت است. به طوری که هر مجسمه ای که در سطح شهر تهران مشاهده می شود، در این مکان برای ساخت و پرداخت آن تصمیم گیری شده است.
در سال ۱۳۸۷ سازمان زیباسازی شهر تهران، فضای داخلی عمارت عین الدوله را با وسایل خاصی تجهیز نمود و در فضای خارجی آن بازسازی های لازم را انجام داد.
پس از اتمام مرمت و بازسازی عمارت، از این مکان برای فعالیت های خود، درزمینهٔ گسترش هنرهای شهری و فعالیت های هنری بهره برداری کرد.
هفتمین سمپوزیوم مجسمه سازی تهران که به تازگی خاتمه پیداکرده است در مکان عمارت عین الدوله برگزار شد. در این سمپوزیوم قرار شد تا آثار حجمی که در آن ساخته می شوند، به عنوان نمادهایی از هنر معاصر ایران، در قسمت های مختلف شهر به نمایش گذاشته شوند.
سمپوزیوم مجسمه سازی تهران دو هدف و محور اصلی را دنبال می کرد. اهداف این اتفاق فراهم ساختن شرایط مطلوب برای عینیت بخشیدن به ایده های هنری و هنرمندان ایرانی و بهره برداری حداکثری از این ایده ها برای تلطیف فضای شهری است که سالانه در حال برگزاری است. در سال ۱۳۹۵ در بخش اصلی این سمپوزیوم چهارده هنرمند خارجی و هشت هنرمند ایرانی شرکت کردند. از بهار سال ۱۳۹۰ به بعد هم آثار حجمی انتزاعی به معابر شهر تهران راه پیدا کرد و به شهر جلوه ویژه و متفاوت تری بخشید.
اصولاً مجسمه ها همانند روحی هستند که به کالبد بی جان شهرها جان می بخشند. حضور مجسمه ها در سطح شهر به عنوان اثر هنری می تواند در زیبایی محیط اطراف ما نقش بسزایی داشته باشند. این مجسمه ها با یادآوری نقش های هویتی و ایجاد خاطرات جمعی در میان مردم سطح کیفی فضا و محیط های شهری را افزایش می دهند. مجسمه ها جزو محدود المان های شهری هستند که وقتی یک گردشگر با آن مواجه می شود، در بازگشت از آن شهر برای مدت طولانی در خاطره اش باقی می ماند.
معماری عمارت عین الدوله
عرصه باغ 11900 مترمربع بوده که به شکل مستطیلی شمالی جنوبی تعیین شده است. باغ و عمارت عین الدوله دارای چهار در هست؛ دو ورودی اصلی در سمت شمال و جنوب و دو ورودی فرعی در دو جهت شرق و غرب. در شمالی، در اصلی و تشریفاتی مجموعه بشمار می رود. مساحت ساختمان 800 متر بوده که در دو طبقه بنا گردیده و هریک از طبقات، زیباتر از دیگری است. ساختمان اولیه، بنایی اعیانی ولی ساده و ییلاقی در دو طبقه بود. از زمان احداث بنا خبر دقیقی در دست نیست، اما احتمالا عمارت بین سالهای 1330-1310 قمری ساخته شده باشد.
در طبقه همکف، شاه نشین با سقف آینه کاری شده و تزئینات قرار داشت که دو طرف آن راهرو ایجاد شد. دسترسی به طبقه دوم از طریق راه پله ای بود که سمت شمال شرقی قرار داشت. بصیرالدوله در دوران اسکان در عمارت عین الدوله تهران چند مرتبه دست به تعمیرات و ساختمان زد. بار نخست، در سمت شمال شاه نشین با ایجاد سالنی، فضای ورودی ساختمان را تقویت کرد. بار دیگر، راه پله ساختمان را از شمال شرقی به میان ضلع غربی انتقال داد و با توسعه سالن ضلع شمالی، در طبقه همکف چند اتاق به صورت دو گوشواره قرینه ساخت که بعدها با زیباکاری داخلی، این اتاقها را هم بسیار زیبا و شگفت انگیز کرد.
در دوران آبادی در وسط باغ، استخر بزرگی با جزایر کوچک ساخته بودند. این جزایر با پلهای فلزی کوچکی به خشکی و به یکدیگر مرتبط شدند. در این بنا در جهت شمال به جنوب ورودی، یک کرسی به ارتفاع 1/5 متر قرار دارد و توسط ده پله به ایوانی وارد می شود که دور تا دور ساختمان می چرخد. بنا با نقاشی دیواری، گچبری، آینه کاری و قاب بندی تزئین شده است.
آدرس: پاسداران، میدان هروی، خیابان وفامنش، خیابان جمالی
ساعات بازدید عمارت عین الدوله تهران: همه روزه به جز تعطیلات رسمی، 8 صبح تا 16
نکات بازدید از عمارت عین الدوله
- بازدید از عمارت عین الدوله نیاز به پرداخت ورودی ندارد. هنگام ورود نیز فقط می توانید از محوطه آن دیدن کنید و امکان بازدید از داخل ساختمان میسر نیست.
- این عمارت در روزهای جمعه و تعطیلات بسته است.
- ساعت بازدید از عمارت عین الدوله از هشت تا ۱۶ است.
آشنایی با باغ ایرانی تهران
