شهر کاشان جاذبه های گردشگری فراوانی دارد و در این میان مسجد آقا بزرگ از معروف ترین آنها است. مسجد و مدرسه آقا بزرگ در دوران پادشاهی محمد شاه قاجار ساخته شده و از آثار برجسته مربوط به آن دوران است. این مسجد و مدرسه که در حال حاضر به عنوان حوزه علمیه طلاب استفاده می شود در خیابانی به همین نام قرار دارد.
چرا بازدید از مسجد آقا بزرگ کاشان؟
- مسجد آقابزرگ از آثار تاریخی شهر کاشان با زیبایی منحصربه فردی است.
- این مسجد مجموعه ای از تزیینات و عناصر معماری نفیس است.
- یکی از زیباترین و باشکوه ترین مساجد ایران در دوره قاجار به شمار می رود.
- در کنار بازدید از این مسجد می توانید به سراغ خانه های تاریخی شهر کاشان نیز بروید.
- مسجد آقابزرگ تنها مسجد 5 طبقه جهان است.
تاریخچه مسجد آقا بزرگ کاشان
قدمت مسجد مدرسه آقا بزرگ به دوران قاجار برمی گردد. ساخت این مسجد در دوره محمد شاه شروع شد و در زمان ناصرالدین شاه به پایان رسید. کتیبه های موجود در صفه شبستان، زیر گنبد شبستان، ازاره محراب و سردر ورودی مسجد این تاریخ را تأیید می کنند. ممکن است مسجد مدرسه آقا بزرگ روی آثار به جای مانده از زلزله سال ۱۱۹۲ هجری قمری بنا شده باشد. همچنین احتمالا شبستان شمالی مسجد روی بقایای خانقاه، مسجد، مقبره و مدرسه خواجه تاج الدین متعلق به اواسط سده ۹ قمری ساخته شده است.
در طول زمان تغییرات متعددی در مجموعه آقا بزرگ صورت گرفته است. در و پنجره های دو اطاق اطراف ایوان اصلی گنبدخانه و چهار اطاق بالاخانه سردر ورودی تغییر کردند. در و پنجره های ارسی بالارو تبدیل به درگاه هایی با دو نیم دایره شدند. حدفاصل گنبدخانه و شبستان غربی با سه هم بسته مشبک چوبی با ارسی های بالارو از هم جدا می شد. بعد از آن که موریانه چوب ها را از بین برد، به جای آن ها درهای فلزی کار گذاشتند و بعدها این درهای فلزی را به هم بسته های چوبی با درهای ارسی تبدیل کردند. در و پنجره های مشبک و بالارو حجره ها نیز به همین نحو از بین رفته بودند و مجدد به صورت قبل درآمده اند.
علت نامگذاری مسجد آقا بزرگ
مجتهد بزرگ کاشان، ملا محمد مهدی نراقی همزمان با تولد فرزند آخرش از دنیا می رود و بر اساس رسم آن زمان، نام وی را بر فرزندش می گذارند. پس از مدتی فرزند همانند پدر، مجتهد می شود؛ مردم کاشان برای جلوگیری از اشتباه به دلیل تشابه اسمی پدر را " آقابزرگ" و فرزند را " آقاکوچک" می خوانند. در سفر محمد شاه قاجار به اصفهان و اقامتش در کاشان، وی با علمای شهر از جمله با آقاکوچک دیدار می کند. شاه متوجه درجه علمی بالایی آقاکوچک می شود و پس از آن دستور می دهد که او را نیز آقابزرگ بخوانند. حاج محمد تقی خانبان، حاکم وقت شهر، مامور ساخت این مسجد و مدرسه شد و دخترش را نیز به عقد وی درآورد.
نقل است که در جلسه دیدار شاه و علما، شاه پس از پی بردن به مقام علمی ملامحمد مهدی از وی و دیگر علما خواست که هر آنچه می خواهند را بیان کنند. ملا محمد مهدی از شاه می خواهد پشه ها را از آن ها دور کند و شاه پاسخ می دهد که من از انجام این کار عاجزم؛ سپس از او خواسته شد که برای رعیت مسجدی بنا کند تا در آن نماز بخوانند.
معماری مسجد آقا بزرگ کاشان
بخش های مختلف مسجد آقا بزرگ کاشان
- پیر نشین: اولین قسمت مسجد و مدرسه آقا بزرگ، پیر نشین است. پیر نشین به سکوهایی که جلوی در قرار دارند، گفته می شود. کاربرد پیر نشین، استراحت میانسالان و رهگذرانی بوده است که از آنجا عبور می کرده اند.
- ورودی و سردر: استفاده از سردر در مساجد رایج نبوده ولی در مسجد آقا بزرگ کاشان استفاده شده و یکی از مهم ترین قسمت های بنا است. در بالای در کتیبه ای قرار دارد که قصیده ای بر روی آن حک شده است. در ورودی اصلی با کنده کاری، گره چینی و گل میخ تزئین شده است. ۶۶۶۶ میخ به نشان تعداد آیات قرآن، بر روی در زده شده است.
- هشتی: هشتی فضای سرپوشیده ای است که پس از ورودی مسجد قرار دارد. در دو سمت هشتی اتاق خادم قرار دارد. پس از هشتی، دو دالان مسقف قرار دارند که دسترسی به صحن و سرای مسجد و مدرسه آقا بزرگ را ممکن می سازند.
- مهتابی یا زمستانه نشین: اولین قسمت ورودی مسجد، مهتابی است. مهتابی یا زمستانه نشین محوطه ای باز است و در زمستان استفاده می شود. سنگ هایی از جنس مرمر در وسط زمستانه نشین قرار دارند که نور را از خود عبور می دهند و به این طریق نور طبقه پایینی را تامین می کنند.
- صحن مرکزی: صحن مرکزی مسجد آقا بزرگ از دو قسمت حیاط گودال باغچه و حیاط همکف تشکیل شده است.
- حیاط گودال باغچه، حیاط طبقه پایینی است و به مدرسه اختصاص دارد. این حیاط از حوضی در مرکز و ۴ باغچه در ۴ طرف آن تشکیل شده است. دورتادور این حیاط، حجره ها، شبستان و سرداب قرار دارند.
- حیاط همکف یا حیاط طبقه بالایی هم سطح معابر مسجد و مدرسه آقا بزرگ است. در ۴ گوشه این حیاط پله هایی برای رفت و آمد به طبقه پایین وجود دارد. این حیاط بیشتر شبیه یک مهتابی است.
- شبستان: مسجد آقا بزرگ دارای ۳ شبستان است. شبستان جبهه غربی، بعدا به بنا اضافه شده است و دارای ۲۰ ستون آزاد و ۳۰ چشمه طاق آجری است. شبستان زمستانی، در جبهه شمالی حیاط قرار دارد. این شبستان ستون هایی از آجر و سنگ دارد. روزنه هایی که در پوشش سنگی بنا وجود دارند، نور شبستان را تامین می کنند. شبستان سوم در جبهه جنوبی قرار دارد و به صورت نیم طبقه ای است. این شبستان به عنوان مسجد استفاده می شود و شکستگی های سقفش نور شبستان را تامین می کنند.
چطور به مسجد آقا بزرگ برویم؟
برای رفتن به این مسجد زیبا باید به استان اصفهان، کاشان ،خیابان فاضل نراقی، کوچه مسجد آقا بزرگ بروید تا مجموعه زیبای آقا بزرگ را ببینید. برای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی هم می توانید سوار اتوبوس هایی شوید که از میدان کمال الملک عبور کنید و با کمی پیاده روی از آن جا به مسجد آقا بزرگ برسید. شما بعد از نماز صبح تا قبل از نماز مغرب می توانید به بازدید این مسجد زیبا بروید. بازدید از این منطقه دیدنی کاشان هزینه ای ندارد.
آشنایی با مسجد جامع عتیق اصفهان
