معرفی کاخ صاحبقرانیه تهران

در این مطلب تصمیم داریم تا این بار در مورد تاریخچه کاخ صاحبقرانیه تهران صحبت کنیم، در دوران ناصرالدین قاجار، کاخ صاحبقرانیه تهران محل زندگی ناصرالدین شاه قاجار و همچنین محل کار محمدرضا پهلوی در دوران پهلوی بوده است. این کاخ جزء زیباترین کاخ های تهران می باشد و معماری بسیار زیبایی را به خود اختصاص داده است. در ادامه همراه ما باشید تا بیشتر با تاریخچه و سرگذشت این کاخ زیبا آشنا شوید.

تاریخچه کاخ صاحبقرانیه نیاوران تهران

کاخ صاحبقرانیه تهران ماجراهای فراوانی دارد و در طول سالیان حیاتش دست خوش تعییرات زیادی بوده است. دستور ساخت کاخ صاحبقرانیه تهران در سال 1267 توسط ناصر الدین شاه قاجار داده شد. قسمت هایی از این کاخ در زمان ناصرالدین شاه تکمیل شد و بخش هایی هم در دوره مظفرالدین شاه تکمیل و اضافه شد (مثل تالار آینه). کاخ صاحبقرانیه در زمان ناصرالدین شاه قاجار در دوطبقه بنا شد. فضاهایی که معمار این بنا (حاج علیخان حاجب الدوله) در طبقات کاخ تعریف و اجرا کرده بود، شامل: شاه نشین، کرسی خانه، حمام، تالار آینه، نزدیک به 50 خانه 4 خوابه و یک ایوان برای زنان حرمسرا ناصرالدین شاه بود. البته بعد از ناصرالدین شاه در زمان مظفرالدین شاه و احمدشاه قسمت هایی از حرم سرا تخریب شد و مساحت آن به نسبت کاهش یافت. بعد از آن در زمان روی کار آمدن رضاخان پهلوی برای مدتی کاخ صاحبقرانیه به دست فراموشی سپرده شد تا اینکه در سال 1318 به بهانه برپایی جشن عروسی محمدرضا شاه پهلوی با فوزیه، بازسازی شد. (ناگفته نماند که بخاطر شرایط جوی و... برگزاری جشن عروسی به مکان دیگری منتقل شد).

آخرین مرمت کاخ به دست هنرمندان و استادکاران ایرانی در سال 1347 شمسی اجرا شد. در طی این نوسازی و استحکام بخشی تمام گچ بری ها، آینه کاری ها، ارسی ها، درها، پنجره ها و تزیینات داخلی رنگ تازه ای گرفتند. باتوجه به اینکه کاخ صاحبقرانیه دیگر قرار نبود محل زندگی کسی باشد و برای بازدید در معرض دید عموم قرار گرفت، لازم بود که بخش های اداری و خدماتی هم به آن اضافه شود.

ریشه اسمی کاخ صاحبقرانیه

یکی از جالب ترین اطلاعاتی که درباره مکان های تاریخی و جاذبه های دیدنی وجود دارد، ریشه اسمی آن هاست. شاید برای شما هم سوال شده باشد که چرا کاخ ناصرالدین شاه به صاحبقرانیه معروف است؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که ناصرالدین شاه در پایان دوره 30 ساله حکومتی خود، خودش را «صاحب قرآن» نامید و به همین دلیل نام «صاحبقرانیه» را برای کاخ مجلل و باشکوهش برگزید!

دسترسی به کاخ صاحبقرانیه

برای دسترسی به کاخ صاحبقرانیه، می توانید از خط یک مترو تهران استفاده کرده و در ایستگاه تجریش پیاده شوید. همچنین می توانید با اتوبوس های تندرو (BRT) مسیر راه آهن-تجریش و سایر اتوبوس هایی که به میدان تجریش می روند، استفاده کنید. تاکسی هایی نیز در این مسیر تردد می کنند که با آن ها نیز می توانید خود را به میدان تجریش برسانید. از میدان تجریش با پنج دقیقه پیاده روی به میدان قدس بروید و از آنجا با تاکسی های نیاوران به کاخ نیاوران و این عمارت برسید. همچنین می توانید از اتوبوس های خط میدان تجریش-دارآباد و بلوار صبا ازگل و میدان رسالت-میدان قدس استفاده کنید و در میدان نیاوران پیاده شوید. دقت کنید که فقط اتوبوس هایی که از طرف میدان رسالت به میدان قدس می روند از میدان نیاوران می گذرند و در مسیر برگشت مسیر متفاوتی دارند.

برای دسترسی با وسیله نقلیه شخصی، به اتوبان صدر بروید و مسیر خود را از خرجی کامرانیه، به سمت نیاوران ادامه دهید تا به خیابان باهنر برسید. مسیر را تا میدان نیاوران در جهت شرق ادامه دهید. کاخ نیاوران در شمال این میدان در امتداد مسیر خیابان باهنر، واقع شده است. همچنین می توانید از طریق بزرگراه امام علی به مجموعه نیاوران دسترسی داشته باشید. در این مسیر در جهت جنوب به شمال بزرگراه امام علی به خروجی اتوبان ارتش (غرب) بپیچید تا به خیابان موحد دانش برسید. در انتهای این خیابان، به خیابان پاسداران وارد شوید و مسیر را در جهت شمال پیش بروید تا به میدان نیاوران برسید.

بخش های کاخ صاحبقرانیه

به طور کلی کاخ عظیم صاحبقرانیه از دو قسمت تشکیل می شد، کاخ بزرگ و اندرون و حرم سرا. کاخ بزرگ عبارت است از یک تالار آینه و چندین اطاق دو طبقه. حرم سرا نیز شامل چهل تا پنجاه ساختمان می شد که غیر از عمارت بزرگ، هر یک دارای چهار اتاق و یک ایوان و به اصطلاح هر دستگاه ویژه یک یا دو تن از زن های شاه بودند. حرم سرا به دستور رضا پهلوی تخریب شد.

کلیه مبلمان صاحبقرانیه به سفارش و دستور فرح دیبا از فرانسه خریداری شد. لوسترها ساخت کشور چکسلواکی و کارخانه ی باکارای فرانسه و ظرف ها ساخت کارخانه ی روزنتال آلمان است. در سرسرای غربی دو تابلوی بزرگ شاهزادگان قاجاری بر دیوارهای شمالی و جنوبی قرار گرفته اند و در سرسرای ضلع شرقی، مجسمه ونوس از سنگ مرمر، بازدیدکنندگان را بدرقه می کند.

عکسخانه

کاخ صاحبقرانیه دارای بخش هایی است که ما را به دوران مشروطیت و تاریخی می برد در اتاق اول عکس هایی از صاحبقرانیه ی زمان ناصرالدین شاه و در اتاق بعدی، فرمان مشروطیت (همان طور که ذکر شد اصل این فرمان در تاریخ ۱۴ جمادی الاخر ۱۳۲۴ هجری قمری در کاخ صاحبقرانیه امضاء شد)، اسناد این دوره و تصاویری از شخصیت های دوران مشروطیت دیده می شود.

تالار آینه یا همان تالار جهان نما در مجموعه کاخ صاحبقرانیه

تالار آینه که با نام تالار جهان نما نیز شناخته می شود یکی دیگر از بخش های مختلف مجموعه صاحبقرانیه می باشد که پس از اتاق مذاکرات نظامی قرار گرفته است. در این تاالار پنجره ای بزرگ وجود دارد که نمای آن به بخش جنوب تهران می باشد و پنجره ای دیگر وجود دارد که نمای آن به سمت شمال تهران و کوه البرز می باشد. دو درب بزرگ و زیبا که به منبت کاری مزین شده اند در دو سمت این تالار وجود دارند که به راهروهایی بزرگ راه دارند. تالار آینه را از آن جهت تالار جهان نما می نامند که در هر سوی آن در یا پنجره ای وجود دارد که باعث شده اند نورهای زیادی به فضای داخلی این بخش بتابند.

این تالار بخشی به نام شاه نشین دارد که میز کار محمدرضا پهلوی در آن قرار گرفته است. اسلحه های گرم و سردی روی دیوار بخش جنوبی شاه نشین این تالار جود دارند که از دوران زندیه و قاجاری به یادگار مانده اند. تعدادی گلدان زیبا نیز در این بخش دیده می شوند که از کارخانه هایی همچون سور فرانسه و میسن کشور آلمان خریداری شده اند. فرش هایی که روی کف تالار جهان نما پهن شده اند، تعدادی از فرش های ارزشمند هنرمندانی از شهرهای تبریز و کرمان می باشند. جالب است بدانید که در کاخ گلستان نیز که از یادگارهای دوران قاجار می باشد، بخشی به نام تالار آینه وجود دارد. اما تالار آینه کاخ صاحبقرانیه از شکوه و جلال بیشتری برخوردار است.

حوضخانه

طبقه زیرین کاخ صاحبقرانیه حوضخانه نام دارد. حوضخانه به لحاظ معماری و تزئیناتی چون گچبری ها، ارسی های فاخر و آثار موجود در آن، بعد از تالار جهان نما از زیباترین بخش های کاخ است. حوض، در وسط بنا قرار دارد و اطراف آن را مبلمان فراگرفته است. چند تابلوی نقاشی، از جمله تابلوی حوضخانه صاحبقرانیه اثر کمال الملک در این فضا به چشم می خورد. در ازاره دیوار شاه نشین شمالی، مجلس شیخ صنعان (روایت عطار) روی سنگ نقر شده است. در قسمت بار و چایخانه انواع وسایل پذیرایی و انبوه ظرف های شیشه ای و کریستال، ساخت کشورهای آلمان، روسیه، چکسلواکی، و ایران دیده می شود. سقف های چوبی منقوش این بخش، متعلق به قرن ۱۲ هجری قمری بوده و از شیراز آورده شده است.

بخش حمام و سرویس بهداشتی

بخش حمام و سرویس بهداشتی مجموعه در قسمت شمال شرقی تالار آینه قرار دارند که تمام شیرآلات آن برنزی بوده و حوله هایی سبز رنگ وجود دارند که از کشور فرانسه وارد شده اند و نشان پهلوی روی آن ها دیده می شود. از تزئینات این بخش می توان به دو گلدان فرانسوی و قالیچه بافت ساروق شهر فراهان اشاره کرد. همه اینها لوازم آنتیکی هستند که حتی در سرویس بهداشتی کاخ به چشم می خورد.

اتاق های کاخ صاحبقرانیه

از دیگر بخش های عمارت صاحبقرانیه می توان به اتاق های این کاخ اشاره نمود که شامل اتاق های مذاکرات خصوصی، استراحت های نیم روزی، انتظار سفرا، دندانپزشکی، هدایا و اتاق منشی می شوند. در این اتاق ها می توان آثاری همچون آثار اهدایی کشورهای مختلف و عکس هایی از سران کشورهای مختلف را مشاهده نمود. در ادامه با این اتاق های مجموعه آشنا می شویم.

• اتاق منشی در بخش جنوب غربی تالار آینه قرار دارد کهه از آن به عنوان محلی برای انجام امور دربار توسط هرمز قریب استفاده می شد. یک میز به همراه یک صندلی در اتاق منشی وجود دارد که از کشور فرانسه وارد شده و همچنین اشیائی بسیار ارزشمند نیز دیده می شوند.
• اتاقی با عنوان اتاق هدایا در بخش جنوب شرقی تالار آینه وجود دارد که در آن مجموعه ای از آثار اهدایی کشورهای مختلف در آن نگهداری می شود. آثار اهدایی که در این اتاق وجود دارند شامل آثار قلم زنی، صنایع دستی و سنتی ایران و قالیچه های ارزشمند می باشند.
• یکی از جالب توجه ترین بخش هایی که در عمارت صاحبقرانیه وجود دارد، اتاق دندانپزکشی می باشد که در بخش شمال غربی تالار آینه قرار گرفته است. این اتاق مخصوص دندانپزکشی شاه بوده که تمام امکانات و تجهیزات آن ار کشور آلمان وارد شده اند. اما در طول این مدت محمدرضا شاه تنها یک بار از آن استفاده کرده. محمدرضا شاه جهت کاهش در رفت و آمد در شهر این اتاق را برای خود در این مجموعه ساخت.
• در بخش ضلع جنوبی عمارت درب ورودی اتاق نشان ها و مدال ها وجود دارد که در آن مدال های خاندان پهلوی در آن دیده می شوند. در این اتاق نشان هایی همچون وحدت، ذوالفقار، هفت پیکر، پهلوی، عدالت، اقدس همایونی و… نگهداری می شوند. از دیگر اشیاء ارزشمند این بخش می توان به تپانچه سرپر کشور فرانسه، شمشیرهای مصرع اهدایی از کشورهای هندوستان، ژاپم، عمان و شهر اصفهان، یک گوی کریستالی به منظور جشن 2500 ساله اشاره نمود.
• اتاقی در بخش شمال شرقی عمارت صاحبقرانیه وجود دارد که از آن با نام اتاق استراحت نیمروزی محمدرضاشاه یاد می شود. در طراحی دکوراسیون این اتاق از رنگ سبز جهت آرامش بخشی استفاده شده است. کتاب ماموریت برای وطنم اثری از محمدرضا پهلوی در این اتاق وجود دارد که وی خاطرات خود را در آن به نوشته درآورده است و به عنوان مهمترین اثر این بخش شناخته می شود.
• اتاقی با عنوان اتاق انتظار سفرا در صلع جنوب شرقی کاخ صاحبقرانیه وجود دارد که سفیران کشورهای خارجی جهت ملاقات با محمدرضا شاه می بایست در آن منتظر می ماندند. عکس هایی روی میزی در این اتاق وجود دارد که در آن تمام سفیرانی که به این عمارت آمده اند و در آن به انتظار شاه نشسته اند دیده می شوند. از دیگر آثاری که در این اتاق وجود دارد می توان به تابلوی جشن های معجزه مسیح اثری از فانتین لاتور اشاره نمود.
• اتاق مذاکرات خصوصی در بخش ضلع جنوبی عمارت واقع شده ورودی آن از طریق اتاق نشان ها و مدال ها امکان پذیر می باشد. محمدرضا پهلوی از این اتاق برای مذاکران محرمانه و خصوصی و پذیرایی از میهمانان خود استفاده می کرد. نخستین چیزی که در این بخش به چشم می خورد کره جغرافیایی ای است که ابعاد نسبتا بزرگی دارد.

ساعات بازدید و بلیط کاخ صاحبقرانیه

ساعات بازدید مجموعه تاریخی نیاوران در بهار و تابستان ۹ تا ۱۹ و در پاییز و زمستان ۸ تا ۱۷ است. این مجموعه در روزهای رحلت امام خمینی (ره)، شهادت حضرت علی (ع)، تاسوعا و عاشورا ، رحلت رسول اکرم (ص) و شهادت امام جعفر صادق (ع) باز نیست. بهای بلیط ورودی به باغ در سال ۱۴۰۰، ۵۰۰۰ تومان برای گردشگران داخلی، ۱۰۰۰۰۰ تومان برای گردشگران خارجی است. متاسفانه بازدید از کاخ صاحبقرانیه در حال حاضر (بهار ۱۴۰۰) ممکن نیست. برای اطلاعات دقیق تر به سایت مجموعه تاریخی نیاوران مراجعه کنید.

آشنایی با موزه نقاشی پشت شیشه در تهران