امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) نقش غیرقابل انکاری در رشد چند سال اخیر دنیای ارزهای دیجیتال داشته اند. اگر سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ مساله روز این حوزه عرضه اولیه کوین های جدید (ICO) بود، در دو سال اخیر دیفای بدل به ترند روز شده است. در بطن دیفای، نقدینگی و تامین آن قرار دارد و اینکه چگونه می توان آن را به شیوه ای غیرحضانتی و غیرمتمرکز گرد آورد و به کار گرفت. اینجاست که نقش توکن نقدینگی (Liquidity Provider Token) پررنگ می شود. اما توکن نقدینگی یا به اختصار LP token چیست؟در ادامه این مطلب درباره اینکه توکن نقدینگی (LP token) چیست و چه کاربردهایی دارد بیشتر خواهیم گفت. با ما همراه باشید.
توکن نقدینگی یا LP Token چیست؟
ایده انقلابی نخست برای زدودن تمرکز از نهادهای مالی بر بستر بلاک چین، از صرافی ها شروع شد. صرافی یونی سواپ اگرچه اولین صرافی ارزهای دیجیتال نبود که با گذشتن از مدل دفتر سفارش (orderbook)، به مدل بازارساز خودکار (AMM) رو آورد (صرافی بنکور پیش تر این کار را انجام داده بود) لیکن اولین نهادی بود که موانع تمرکزگرایی و لیست شدن جفت ارزها را از سر راه برداشت و آن را در قالبی ساده و کاربرپسند ارائه داد.
طبق این مدل یا به تعبیری دقیق تر مدل بازارساز تابع ثابت (Constant Function Market Maker) رابطه بین تعداد دو دارایی دیجیتال با تابعی ثابت به نمایش در می آید. در این روش کاربران با در اختیار قرار دادن نقدینگی خود در استخرهای نقدینگی صرافی (به شکل غیرحضانتی)، کارایی سیستم را ممکن می سازند و در عوض از مشوق های مالی به شکل درصدی از تراکنش های انجام شده بهره مند می شوند.
توکن نقدینگی را می توان نوعی رسید تامین نقدینگی دانست. پس از تامین نقدینگی یک استخر، قرارداد هوشمند متولی با توجه به مقدار نقدینگی کاربر در قیاس با حجم نقدینگی استخر، به او تعدادی توکن نقدینگی می دهد که نشان دهنده سهم او از نقدینگی استخر است. برای خارج کردن نقدینگی و دریافت بخش یا تمام اصل سرمایه و پاداش حاصل، این عمل در جهت مخالف تکرار می شود؛ یعنی Lp token از کیف پول تامین کننده نقدینگی به قرارداد هوشمند ارسال شده و سرمایه و پاداش به آدرس وی واریز می گردد.
اغلب استخرهای نقدینگی به کاربران این امکان را می دهند که هر وقت خواستند توکن های نقدینگی خود را بدون هیچ گونه مداخله ای بازخرید نمایند. با وجود این، بسیاری از آنها در موارد بازخرید زودتر از موعد، از شما مبلغی را به عنوان جریمه دریافت می کنند.رابطه میان توکن LP و سهم نسبی از یک استخر نقدینگی در اکثر اوقات دست کم در دو مورد کاربرد دارد:
- به منظور تعیین سهم تأمین کننده نقدینگی از کارمزد تراکنش های انباشته شده در طی زمان تأمین نقدینگی.
- به منظور تعیین میزان نقدینگی که هنگام بازخرید توکن های ال پی از محل استخرهای نقدینگی به تأمین کنندگان بازگردانده می شود.
موارد استفاده دیگری نیز در پلتفرم های امروزی DeFi برای توکن نقدینگی در حال پدید آمدن است. این موارد عبارتند از:
- استیک کردن توکن های LP به منظور دریافت پاداش های بیشتر که به عنوان راهی برای ترغیب LP ها به قفل کردن نقدینگی خود در استخرها شناخته می شود. گاهی اوقات به این فرآیند، فارمینگ اطلاق می گردد.
- استفاده از ارزش توکن ال پی به عنوان فاکتور واجد شرایط بودن برای دسترسی به عرضه اولیه صرافی متمرکز (IDO). به عبارت دیگر، برای مشارکت در IDO های به خصوص، یک فرد باید مقدار مشخصی از توکن LP را در اختیار داشته باشد.
توکن نقدینگی یا LP Token چگونه کار می کند؟
نسخه V2 یونی سواپ از توکن های ERC-20 مبتنی بر اتریوم به عنوان توکن های نقدینگی استفاده می کند. این توکن های LP گواه مالکیت شما بر بخشی از استخر نقدینگی هستند و می توانید از این طریق هر وقت خواستید توکن های رمزارز خود را از استخر نقدینگی خارج کنید. کارمزدهای به دست آمده از تراکنش ها مستقیماً به استخر نقدینگی واریز می گردند؛ بنابراین هر چه استخر نقدینگی بزرگ تر شود، به همان تناسب توکن های شما نیز ظرفیت رشد خواهند داشت.
نسخه جدید V3 یونی سواپ در ماه می ۲۰۲۱ آغاز به کار کرده و از توکن های غیر قابل تعویض (NFT) به عنوان توکن LP استفاده می کند. البته این بدان معنا نیست که شما از آثار هنری یا کلکسیونی به عنوان نقدینگی استفاده می کنید؛ بلکه توکن های NFT ارزش مشخص و جداگانه ای برای خود دارند.
با توجه به ارزش جداگانه هر توکن NFT، یونی سواپ V3 به تأمین کنندگان نقدینگی اجازه می دهد که بازه قیمت دارایی های رمزارزی را که می خواهند برای آن نقدینگی فراهم آورند، انتخاب کنند. این بازه قیمت انتخابی با توکن NFT نمایش داده می شود که می توان از آن برای خارج کردن نقدینگی در زمان دلخواه خود استفاده کرد.پروتکل این مفهوم را تحت عنوان «سفارش محدود کسب سود» معرفی می کند. اگر قیمت رمزارز در خارج از بازه قیمتی که شما تعیین کرده اید قرار گیرد، قرارداد هوشمند شما را از استخر نقدینگی حذف می کند و رمزارزهایتان را در ازای توکن هایی که هنوز در بازه قیمت مد نظرتان قرار دارند به فروش می رساند.
برای مثال فرض کنید که می توانید برای استخر ETH/USDC در بازه مشخص ۱۵۰۰ دلار اتر تا ۲۰۰۰ دلار اتر نقدینگی تأمین نمایید. اگر ارزش توکن های اتر شما تا ۱۵۰۰ دلار سقوط کند، شما می توانید توکن های DAI را در ازای اتر به فروش برسانید و تمامی وجوه خود را به صورت توکن های اتر درآورید. همچنین می توانید بازه قیمت مدنظر خود برای تأمین نقدینگی را تغییر دهید و به این ترتیب نقدینگی خود را مطابق با شرایط بازار تنظیم کنید.
بازار ساز خودکار (AMM) چیست؟
بازارساز های خودکار (AMM) جایگزین نیاز به دفاتر ثبت به کار رفته در صرافی های متمرکز به شمار می آیند. صرافی هایی مانند کوین بیس و جمینی از سفارش های خرید و فروش سرمایه گذاران به منظور تأمین نقدینگی استفاده می کنند. علت آنکه چنین امری میسر شده، این است که صرافی های متمرکز درجه به خصوصی از نفوذ را بر وجوه سرمایه گذاران اعمال می کنند. در خصوص صرافی های غیر متمرکز (DEX)، قراردادهای هوشمند قیمت یک دارایی را از طریق تقسیم مقدار کل توکن های موجود در استخر نقدینگی بر یکدیگر محاسبه می کنند.با توجه به اینکه تعادل استخرهای نقدینگی بر حفظ نسبت ۵۰/۵۰ از دارایی های رمزارز بر مبنای ارزش آنها به دلار استوار است، می توان از فرمول X*Y=K برای ایجاد این تعادل استفاده کرد. در این فرمول X و Y نماینده ارزش رمزارزهای موجود در استخر به دلار هستند و K ارزش کل وجوه به کاررفته در استخر است.
برای مثال، فرض کنید ۷۹۱۸۰ توکن اتریوم و ۱۳۴۴۵۷۹۹۴ توکن USDC در استخر نقدینگی ETH-USDC وجود دارد. در این صورت، مقدار کل وجوه در این استخر معادل ۲۶۹۰۸۴۵۸۳ دلار خواهد بود.
با توجه به این اطلاعات، یونی سواپ می تواند قیمت فعلی هر دارایی را به دست آورد. برای این کار خودتان نیز می توانید ۱۳۴۴۵۷۹۹۴ را بر ۷۹۱۴۰ تقسیم کنید تا قیمت فعلی اتریوم در صرافی یونی سواپ که معادل ۱۳/۱۶۹۸ دلار است، به دست آید.
تامین کننده نقدینگی یا Liquidity Provider در حوزه دیفای کیست؟
فرض کنید در استخر نقدینگی ETH-DAI یک صرافی مقدار ۱۰,۰۰۰ دای و ۱۰ اتر موجود است (اعداد منطبق با واقعیت نیستند و تنها برای توضیح بهتر انتخاب شده اند). این نقدینگی توسط دو تامین کننده به نسبت برابر مهیا شده است و هر یک در ازای نقدینگی خود ۲۵ عدد توکن ETH-DAI LP دریافت کرده اند. حال فرض کنید تامین کننده نقدینگی دیگری می آید و به اندازه موجودی استخر (۱۰,۰۰۰ دای و ۱۰ اتر) به نقدینگی می افزاید. از آن جا که سهم او اکنون نیمی از موجودی جدید استخر است، این مساله باید در مقدار LP توکن او نیز لحاظ شود. بنابراین قرارداد هوشمند این استخر، ۵۰ توکن ETH-DAI LP جدید ایجاد (mint) کرده و به وی پرداخت می کند.
حال تعداد توکن های نقدینگی او (۵۰ عدد از ۱۰۰ عدد کلی) نمایانگر سهم وی از نقدینگی استخر خواهد بود. حال تصور کنید پس از مدتی، تامین کننده تمثیلی ما تصمیم می گیرد نقدینگی خود را از استخر برداشت کند. در طی این مدت تامین کننده جدیدی به استخر اضافه نشده، اما به دلیل افزوده شدن کارمزد انتقال پلتفرم به استخر، موجودی کمی افزایش پیدا کرده است. لیکوییدیتی پول (Liquidity Pool) حالا محتوی ۱۰,۵۰۰ دای و ۱۰.۵ اتر است. با توجه به اینکه تامین کننده نقدینگی همچنان مالک نیمی از نقدینگی استخر است، با تحویل ۵۰ توکن نقدینگی خود، نیمی از موجودی استخر را دریافت می کند که شامل سرمایه اولیه به علاوه سهمش از هزینه های تراکنش است. ۵۰ توکن نقدینگی تحویلی، توسط قرارداد هوشمند سوزانده می شود و تعداد کل توکن های نقدینگی در گردش به عدد ۵۰ کاهش پیدا می کند.
فارمینگ با توکن نقدینگی یا توکن LP
LP Token گواه مالکیت شما بر بخشی از استخر نقدینگی است که در آن دارایی های رمزارز خود را استیک می کنید. همچنین برای بازخرید دارایی های خود و سپس فروش این توکن ها، نیاز به ال پی خواهید داشت. اما تا وقتی که زمان این کار فرا برسد، می توانید از برخی توکن های LP جهت ییلد فارمینگ استفاده کنید.ییلد فارمینگ عبارت است از یک استراتژی سرمایه گذاری که در آن سرمایه گذاران به منظور دستیابی به بالاترین نرخ بهره ممکن، بین چندین استخر نقدینگی جابه جا می شوند. اغلب اوقات این کار از طریق لوریج موقعیت با دریافت وام در پلتفرم های DeFi مانند کامپاند (Compound) یا میکر دائو (MakerDao) امکان پذیر خواهد بود.
برخی پلتفرم ها به شما این امکان را می دهند که به منظور دریافت پاداش مضاعف در استخرهای نقدینگی مجزا، ال پی توکن های خود را استیک کنید. این پلتفرم ها اکثراً به عنوان پلتفرم های کوچک شناخته می شوند و شما در قبال آنها بایستی ریسک از دست دادن دارایی های خود را به دنبال از کار افتادن قراردادهای هوشمند به جان بخرید؛ بنابراین بسته به میزان تحمل ریسک خود، ممکن است بهتر باشد که دارایی های رمزارزی خود را تنها در یک استخر نقدینگی استیک کنید.
استخر نقدینگی چیست؟
استخرهای نقدینگی از قراردادهای هوشمند روی بلاک چین اتریوم به منظور تأمین نقدینگی برای صرافی های غیرمتمرکز استفاده می کنند. تأمین کنندگان نقدینگی می توانند از کیف پول اتریوم خود به منظور ارسال توکن ها به یک استخر نقدینگی که در آن وجوه سرمایه گذاران به عنوان نقدینگی در DEXها جمع آوری می شود، استفاده کنند.
یونی سواپ به ازای هر سواپ خود کارمزد ثابتی معادل ۳/۰ درصد دریافت می کند. این کارمزد تراکنش، متناسب با میزان مشارکت در استخر نقدینگی در میان سرمایه گذاران توزیع می شود. بسته به اینکه در چه استخری سرمایه گذاری کرده اید و نیز اینکه میزان تراکنش ها در یونی سواپ چقدر است، می توانید از ۲ تا ۵۰ درصد از بهره سالانه کارمزدهای LP را به دست آورید.
امنیت قراردادهای هوشمند
اگرچه قراردادهای هوشمند سابقه هک شدن در گذشته را دارند، اکثر این قراردادها امروزه امنیت بسیار بالایی را از خود نشان می دهند. یک راه خوب برای سنجش میزان امنیت یک قرارداد هوشمند، بررسی ارزش وجوه قفل شده در این قرارداد است.اساساً هکرها را می توان به عنوان جایزه بگیرهایی فرض کرد که وجوه قفل شده در قراردادهای هوشمند را به چشم «جایزه» می بینند. هر چه این جایزه بزرگ تر باشد، احتمال اینکه هکرها به سراغ هک کردن قرارداد هوشمند مورد نظر بروند کمتر خواهد بود.
اگر در یک قرارداد هوشمند، مقادیر قابل توجهی دارایی وجود داشته باشد، برای مثال بیش از یک میلیون دلار، می توان با اطمینان خوبی آن را ایمن در نظر آورد. علت این موضوع آن است که اگر یک هکر بتواند قرارداد را هک کند، قادر به دستیابی به تمامی وجوه ذخیره شده در آن خواهد بود.
موارد استفاده از توکن نقدینگی (LP Token)
همان طور که پیش تر توضیح دادیم، موارد استفاده متعددی برای توکن LP پیشنهاد شده است. در ادامه بار دیگر این موارد استفاده را با هم مورد بررسی قرار می دهیم.
گواه حق مالکیت در استخر نقدینگی
پیش تر گفتیم که نخستین کارکرد توکن ال پی، اثبات سهم شما از استخرهای نقدینگی است. به این ترتیب با در اختیار داشتن حق مالکیت در استخر نقدینگی می توانید از کارمزد تراکنش ها در شبکه دیفای بهره مند گردید. میزان این کارمزد تابعی از حجم معاملات و سهم نسبی شما از استخر خواهد بود. در محاسبه دریافتی های استخر نقدینگی توجه به خطر ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
ییلد فارمینگ یا کشت سود با ال پی توکن ها
ییلد فارمینگ مفهومی بود که پس از روی کار آمدن سوشی سواپ و حمله خون آشامی آن به پلتفرم قبلی یعنی یونی سواپ رونق پیدا کرد. اکنون در بسیاری از صرافی های بزرگ امکان دریافت پاداش مضاعف در قالب توکن های حاکمیتی SUSHI، CAKE و … برای تأمین کنندگان سرمایه فراهم آمده است.
سرمایه گذاری در سرویس هایی چون آلفا هومورا، آکروپولیس و بیفی فایننس با توکن ال پی
دقت داشته باشید که به دنبال ییلد فارمینگ ممکن است امکان تبدیل بهره ساده به بهره مرکب وجود نداشته باشد. در این شرایط سرویس های تجمع کننده/بهینه کننده سود مانند آلفا هومورا، آکروپولیس و بیفی فایننس روی کار می آیند که به طور خودکار و مطابق با شرایط هر پلتفرم (از قبیل کارمزد گس، توالی زمانی پرداخت سود و …) مجدداً سود به دست آمده از ییلد فارمینگ را به اصل موجودی می افزایند و به طور خودکار به بهینه سازی سود می پردازند.
استفاده از توکن LP به عنوان وثیقه برای پروتکل های دریافت وام
شما می توانید از توکن نقدینگی خود به عنوان وثیقه در پروتکل های وام دهی استفاده کنید و متناسب با میزان سرمایه خود وام بگیرید. سرویس های متعددی از قبیل Aave و Cream این کار را با توکن های یونی سواپ، پنکیک سواپ و بالانسر انجام می دهند.
سخن پایانی
در این مطلب در خصوص توکن نقدینگی یا توکن ال پی صحبت کردیم. تأمین کنندگان نقدینگی اغلب از دو راه می توانند کسب درآمد داشته باشد. نخست از طریق دریافت کارمزد تراکنش ها در پلتفرم DeFi ای که در آن نقدینگی واریز کرده اند. در این حالت کارمزد تراکنش ها متناسب با سهم این تأمین کنندگان از استخر نقدینگی در بین LP ها توزیع می گردد؛ بنابراین هر چه توکن های بیشتری را استیک کنید، درآمد بالاتری را از محل کارمزدها به دست خواهید آورد.
برخی از استخرها همچنین از پاداش استخرهای نقدینگی به عنوان عامل ایجاد انگیزه برای استیک کردن رمزارزها استفاده می کنند. این پاداش ها عمدتاً در قالب توکن های ERC-20 به کاررفته در پلتفرم پرداخت می شوند؛ بنابراین اگر توکن اتریومی که پروتکل از آن استفاده می کند روندی صعودی (Bullish) داشته باشد، این استخرها می توانند انتخاب مناسبی برای شما به حساب آیند. LP Token یا توکن LP به عنوان گواه مالکیت شما بر بخشی از استخر نقدینگی عمل می کند و انجام اقداماتی نظیر ییلد فارمینگ و دریافت وام از پلتفرم های مرتبط را برایتان میسر می سازد.
آشنایی با پرایوسی کوین ها و نحوه عملکرد آن ها
