آشنایی با جاذبه های منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ گاندو

منطقه حفاظت شده گاندو کجاست؟

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، محدوده شهرستان‌های چابهار و سرباز

منطقه حفاظت‌شده گاندو در انتهای گوشه جنوب شرقی کشور در استان سیستان و بلوچستان و در طول مرز ایران و پاکستان قرار دارد و محدوده آن در مسیر رودخانه سرباز و باهوکلات است و تا دریای عمان ادامه می‌یابد. این منطقه در محدوده شهرستان‌های چابهار، سرباز و بخش‌هایی از شهرستان نیکشهر واقع شده است.

تاریخچه منطقه حفاظت شده گاندو

در واقع منطقه حفاظت شده گاندو از جمله روستاهای با طبیعت جذاب و عالی در کنار رودخانه این آبادی و بر روی تپه ای قرار دارد که دارای ارتفاع 40 متر از سطح دریا است. هوای روستا در فصول بهار و پاییز آب و هوای معتدل و مناسبی دارد اما در تابستان شرایط جوی آن گرم است.

روستای باهوکلات ساخته شده از دو معماری جدید و سنتی است و اکثر خانه های داخل روستا یک طبقه هستند، مراسمات مذهبی در بین اهالی روستا از اهمیت ویژه ای برخوردار است و مردم این روستا بیشتر در مراسمات با لباس محلی حضور می یابند. روستا طبیعتی فوق العاده و عالی دارد که بسیار دیدنی است و می تواند توجه هر گردشگری را به خود جلب کند.

در این روستا پرندگانی از شبه قاره هند زندگی می کنند و از انواع موجودات مختلف می توان به راسو، سنجاب، ماهی گل خوار و هوبره و همچنین لاکپشت دریایی اشاره کرد. تمساح گاندو و اجداد آن تقریبا 225 تا 265 میلیون قبل زندگی می کرده اند، البته علاوه بر این که این تمساح در اطراف روستای باهوکلات و رودخانه آن قرار دارند در اطراف رودخانه کاجو واقع در شهرستان سرباز وجود داشته اند، نکته جالب درباره تمساح این است که 90 روستا در استان سیستان میزبان گاندو ها هستند.

معرفی منطقه حفاظت شده گاندو

گاندو یا باهوکلات طی مصوبه شماره 24 شورای عالی محیط زیست مورخ 1349/12/23 با مساحت 465,181 هکتار با نام منطقه حفاظت‌شده باهوکلات مورد حفاظت قرار گرفت و در سال 1361 به نام مهم‌ترین جانور بومی آن یعنی «گاندو» نام‌گذاری شد. گاندو نامی محلی برای تمساح مردابی یا تمساح پوزه کوتاه ایرانی است.

منطقه گاندو که از جاهای دیدنی سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود، از رودخانه‌ها و آبگیرهای محل زیست تمساح تالابی، اراضی ساحلی مجاور دریای عمان، ‌رویشگاه جنگل‌های حرا،‌ کوه‌ها و دشت باهوکلات تشکیل شده است. وجود جنگل‌های حرا و تالاب‌های موجود در خلیج گواتر نیز باعث ارزش‌ بین‌المللی این ناحیه شده‌اند.

رودخانه عامل اصلی زندگی جانداران مختلف، به‌ویژه تمساح پوزه کوتاه ایرانی در جنوب استان سیستان و بلوچستان است. آب‌های جنوب شهرستان ایرانشهر (شامل بخش‌های سرباز، بمپور و راسک) و شهرستان چابهار (شامل بخش دشتیاری و شهرستان قصرقند) وارد این رودخانه می‌شوند و در نهایت به دریای عمان می‌ریزند.

گاندو‌ چیست؟

اگر بخواهیم تمساح گاندو را برای شما معرفی کنیم باید بگوییم این حیوان به نوعی از خانواده کروکدیل های بومی کشورمان و پاکستان محسوب می شود، در دو کشور یکی از حیوانات و خزندگان بزرگ به شمار می آید که در طی 65 میلیون سال پیش تغییرات بسیار اندکی کرده است.

گاندو از جمله حیواناتی است که به نوعی طبیعی در کشورما زندگی می کند، همین خصوصیت تمساح سبب شده تا این حیوان در میان اهالی منطقه و همچنین گردشگران بسیار محبوب شود. گاندو را اهالی بلوچی به معنای راه رونده روی شکم می دانند و در اصل نام اصلی آن تمساح پوزه کوتاه مردابی است.

مکانی که این تمساح قرار دارد بیشتر رودخانه سرباز و همچنین دیگر محدوده های آبی شهرستان سراوان و چابهار است، البته اصلی ترین مکانی که گاندو در آن قرار دارد سیستان و بلوچستان است.

چابهار به دلیل وجود تمساح گاندو سالانه تعداد زیادی گردشگر را به این منطقه می آورد و هم زیستی مسالمت آمیزی با مردم این منطقه دارد، مردمان اهالی تمساح را نماد آبادانی و برکت می دانند و بر این باورند که مرگ یا هجرت انسان قحطی و بدشانسی را برای افراد به ارمغان می آورد، به همین علت افراد تمام تلاش خود را برای بقای این حیوان به کار می برند.

گاندو دارای چه مشخصات و ظاهری است؟

در اصل تمساح های گاندو از راسته کروکدیل ها هستند که تقریبا 225 تا 265 میلیون سال پیش می زیستند، گاندوها توله هایی دارند که تقریبا طول شان به 20 تا 25 سانتی متر و به رنگ زیتونی با نوارهای تیره بر روی دم شان هستند. تمساح گاندو پوزه ای پهن دارد و در فک بالایی آن 19 دندان و فک پایینی 15 دندان و همچنین پاهایی کوتاه دارد.

گاندوها حیواناتی گوشتخوار و از نوع شکارچی های قهار هستند حیواناتی که طعمه تمساح می شوند شامل پرندگان، ماهی ها و پستانداران و حتی برخی مواقع سگ ها هستند.بیشتر حیواناتی که در آب های محل زندگی گاندو وجود دارند این که خوراک تمساح ها شوند امکان پذیر است گونه هایی از ببر هندی بر سر شکار بارها با تمساح گاندو درگیر شده اند.

البته ناگفته نماند که تمساح های گاندو خاصیت انسان خوری ندارند و تنها در مواردی نادر به انسان ها حمله کرده اند. دندان های داخل دهان تمساح گاندو برای انجام جویدن مناسب نیست و قدرت زیادی برای جویدن ندارند.

تمساح تنها قادر به بلعیدن شکارهای کوچک است و اگر شکار بزرگی داشته باشد سعی می کند مدتی آن را زیر آب و یا این که آفتاب نگه می دارد تا گوشت آن اندکی شل شود و بعد از آن شکار را تکه تکه کرده و شروع به خوردن آن می کند، علی رغم دندان های ضعیفی که دارد شیره گوارشی آن اسید فراوان و بسیار قوی دارد که در عرض چند دقیقه می تواند غذا را هضم کند.

پوشش گیاهی و جانوری منطقه حفاظت شده گاندو

• گونه‌های جانوری: 28 گونه پستاندار متعلق به 6 راسته و پنج خانواده؛ 192 گونه پرنده متعلق به 52 خانواده و 123 جنس؛ 71 گونه خزنده متعلق به 42 جنس و 13 خانواده و چهار گونه از دوزیستان در منطقه حفاظت‌شده گاندو شناسایی شده‌اند. منطقه حفاظت‌شده گاندو به‌لطف رودخانه‌هایی همچون سرباز و باهوکلات تاکنون زیستگاه 12 گونه ماهی از 5 خانواده و 10 راسته بوده است. گونه شاخص جانوری این منطقه را می‌توان تمساح پوزه کوتاه ایرانی (گاندو) معرفی کرد. منطقه حفاظت‌شده گاندو زیستگاه خوبی برای پستاندارانی از قبیل جبیر، کفتار، شغال و سنجاب بلوچی است. همچنین آبزیان و دوزیستانی از جمله لاک‌پشت سبز دریایی، ماهی گل خورک و پرندگانی از قبیل دراج، شبگرد بلوچی، گنجشک بلوچی، شهد خور، عقاب دشتی و بسیاری از پرندگان خاص شبه‌قاره هند در این محدوده قابل‌مشاهده هستند.

• پوشش گیاهی: از نظر تنوع گیاهی، این منطقه از دامنه تا قله کوه مشتمل بر انواع درختان گرمسیری، استپ کوهپایه‌ای و گونه‌های گیاهی نواحی سردسیر است. از جمله این درختان می‌توان به بنه و بادام اشاره کرد. در این منطقه دره‌هایی وجود دارد که معمولا پوشیده از انواع درختان و درختچه‌‌ها هستند. در دشت‌های منطقه نیز گیاهانی مانند آکاسیا، کندر، کهور و استبرق رشد می‌کند.