کاخ چهل ستون اصفهان از بناهای تاریخی اصفهان است. کاخ چهل ستون که بالغ بر ۶۷۰۰۰ متر مربع مساحت دارد، در دوره شاه عباس یکم احداث آن آغاز شد و در وسط آن عمارتی ساخته شده بود. شاه عباس اول، کوشکی درمیان باغ بنا نهاد که این کوشک هسته اولیه کاخ را تشکیل داد که تالار میانی کاخ چهل ستون و غرفه های چهار گوشه آن را در بر می گرفت. در سلطنت شاه عباس دوم، ساختمان تکمیل شد و در ساختمان موجود مرکزی، تغییرات کلی داده شده است و تالار آینه، تالار ۲۰ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوانهای طرفین سالن پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام تزیینات نقاشی و آینه کاری و کاشی کاری دیوارها و سقف ها افزوده شده است در ابتدا به جای آینه نقاشی هایی وجود داشته ولی بعد از آتش گرفتن کاخ و به هنگام پاک سازی آن از دوده قسمتی از سقف ایوان را آینه هایی از نقره به جای جیوه استفاده کردند.
تالار مرکزی کاخ که اختصاص به میهمانان خارجی و شخصیت های کشورهای دیگر داشت حاوی نقاشی هایی است که وقایع تاریخی دوران های مختلف را بیان می دارند. این سالن با شکوه که بر گنبدی منقوش استوار است با لچکی های رنگارنگ و طرح های طلایی و شفاف از شاهکارهای هنری آن عصر محسوب می شوند.
چرا بازدید از چهل ستون پیشنهاد می شود؟
- کاخ چهل ستون یکی از ۹ باغ ایرانی است که در مجموع به عنوان یکی از ۲۳ اثر ثبت شده میراث جهانی ایران به نام باغ ایرانی به ثبت رسیده است.
- معماری بی نظیر چهلستون چشم هر بیننده ای را خیره می کند.
- از ویژگی های بارز کاخ چهلستون اصفهان، نقاشی ها و نقاشان آن است که بر شهرت و جذابیت بنا افزوده است.
- این کاخ از مشهورترین و محبوب ترین جاهای دیدنی اصفهان به شمار می آید.
علت نامگذاری عمارت چهل ستون
قبل از هرچیز اجازه بدهید که درباره نام این عمارت با شما صحبت کنیم. اگر تعداد ستون های کاخ را بشمارید، متوجه می شوید که فقط ۲۰ تاست. پس چرا این مجموعه به چهل ستون معروف است؟ واقعیت این است که تصویر این ستون ها در حوض بزرگ مقابل عمارت می افتد و انعکاس آن در آب، موجب می شود که جمع عکس ستون در کنار خود واقعی شان به ۴۰ ستون بدل شود. از این منظر باید گفت هرکس که این نام را برای عمارت چهل ستون اصفهان در نظر گرفته، بسیار خلاق بوده است.
البته دیدگاه دیگری هم در این باره وجود دارد. برخی می گویند که عدد ۴۰ در زبان فارسی نماد و نشانه ای از زیادی و وسعت است. به همین خاطر و به علت تعداد زیاد ستون به کاررفته در بنای کاخ، عدد ۴۰ را در کنار نامش استفاده کرده اند. گویا می خواسته اند نشان بدهند با مجموعه ای روبه رو هستیم که تعداد زیادی ستون دارد.
تاریخچه کاخ چهلستون اصفهان
زمان ساخت کاخ چهلستون به زمان شاه عباس اول معروف به عباس کبیر برمی گردد که اصفهان به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد. در آن زمان پروژه های عظیم متعددی در این شهر تاریخی اجرا شد. احداث بلوار بزرگ و عریض چهارباغ و باغ های ایرانی دوست داشتنی در اطراف آن یکی از این طرح ها بود. محوطه سرسبز چهلستون یکی از مهم ترین این باغ ها بوده و در واقع گذرگاه ارتباطی چهارباغ به میدان نقش جهان بوده است. در زمان شاه عباس کبیر، عمارت کوشکی در وسط این باغ ساخته شد تا از میهمانان خارجی و داخلی پذیرایی شود. این غرفه در واقع اولین شالوده کاخ بوده است، جایی که در برخی از کتب تاریخی اشاره شده که شاه عباس اول نوروز سال ۱۶۱۴ را در آن جشن گرفته است.
با روی کار آمدن شاه عباس دوم در اواسط قرن هفدهم، این کوشک ساده گسترش یافت و تالارهای متعددی مانند تالار ۱۸ ستونی، تالار آینه و اتاق های مجلل و بزرگ طبقه اول به بنای اصلی اضافه شد. عمارت جدید با انواع تزئینات ایرانی از جمله آینه کاری، مینیاتور، کاشی کاری و مقرنس تزیین شد و با برکت ترین بنای جهان لقب گرفت. استخر زیبایی در جلوی ساختمان ساخته شد که زیبایی آن را دو چندان کرد. ساخت کاخ چهل ستون در سال ۱۶۴۷ به پایان رسید و با حضور میهمانان خارجی و داخلی و شاه افتتاح شد. سپس به عنوان تالار پذیرایی برای پذیرایی از سفرا و مقامات خارجی خدمت کرد. به گفته برخی از مورخان، این عمارت در اثر آتش سوزی شدید ویران شده و برخی از قسمت های آن در اواخر عصر صفویه سوخته است.
معماری کاخ چهلستون
معماری این کاخ ترکیبی از هنر معماری چینی، ایرانی و فرنگی است. بنا مشتمل بر یک ایوان اصلی (بزرگ) به طول ۳۸ متر، عرض ۱۷ متر و ارتفاع ۱۴ متر است که آن را رو به شرق ساخته اند. ستون های این ایوان هشت ضلعی از جنس چوب چنار و کاج است. چهارستون وسط روی چهار شیرسنگی قرار دارد.
استخر کاخ علاوه بر زیبایی باعث لطافت هوا می شود. در چهار طرف اين استخر مجسمه هایی قرار دارند که مربوط به عمارت چهلستون نيستند و به هنگام تخريب قصر سرپوشيده به اين محل منتقل شده اند. به نوشته برخی از مورخان، اين عمارت در اواخر دوران صفوی دچار آتش سوزی مهيبی شد و قسمت هایی از آن در آتش سوخت. آثاری مانند سر در مسجد قطبیه و سردرهای زاویه درب كوشک و آثاری از مسجد درب جوباره و مسجد آقاسی نیز روی دیوارهای ضلع غربی و جنوبی باغ واقع شده اند.
ساختمان كاخ
ايوان کاخ چهلستون مرکب از دو بخش است؛ يک بخش که بر ۱۸ ستون چوبی و رفيع استوار است و چهارستون وسط که روی چهار شير سنگی قرار دارند. در گذشته از دهان اين چهار شير آب فواره می کرد و به حوض مرمری تالار می ریخت.
قسمت ديگر که کمی مرتفع تر است، سردر ورودی تالار را تشکيل می دهد و در بعضی منابع آن را تالار آیینه نامیده اند. اين قسمت بر دو ستون قرار دارد و سراسر آن مزين به آیینه کاری وسيع و پرکاری است که در آن آیینه های ريز و خوش نقش به صورت معرق در کنار آیینه های قدی و خشتی به کار رفته اند. سقف تالار از قاب های چوبی و به اشکال مختلف هندسی ساخته شده اند. تصوير قرينه حوض مرمرين وسط ايوان در تزیينات سقف مشاهده می شود. اين قرینه سازی شباهت بسياری با ايوان عالی قاپو دارد.
به طور کلی در عمارت تاريخی چهلستون نقوش ترکيبی ديوارها و سقف تالار که در قالب های زيبای لچک و ترنج قرارگرفته اند و خطوط اصلی تقسيمات بنا که ترکيب زيبايی از نقاشی و کاشی کاری و ساير تزیينات متعدد و متنوع هستند، اين اثر را به صورت يکی از بهترین نمونه های معماری دوران صفويه تبدیل کرده است. در حال حاضر، عمارت چهلستون به صورت باغ موزه ای فعالیت دارد که سالن مرکزی آن محل نمايش برخی از آثار هنری دوره های مختلف ايران است.
نقاشی های کاخ چهلستون
تالار مرکزی کاخ که به مهمانان خارجی و شخصیت های کشورهای ديگر اختصاص داشت، حاوی نقاشی هایی است که وقايع تاريخی دوره های مختلف را بيان می کنند. اين سالن باشکوه بر گنبدی منقوش استوار است و با لچکی های رنگارنگ و طرح های طلايی و شفاف، از شاهکارهای هنری آن عصر محسوب می شود.
نقاشی های موجود در تالار مرکزی کاخ که برخی از آن ها در عصر قاجار نقاشی شده اند، شرح پذيرایی شاه عباس اول و دوم و شاه طهماسب از امرای ترکستان و همايون هندی و نيز جنگ شاه اسماعيل اول با ازبکان است. دو تصوير ديگر که يکی رو به روی در ورودی تالار و ديگری مقابل آن است، جنگ چالدران در دوران شاه اسماعيل اول و جنگ کرنال در زمان نادر شاه افشار را به نمايش می گذارند.
اين دو تصوير در اوایل عصر قاجاريه نقاشی شده اند. در دو طرف تالار ستون دار، اتاق هایی است که در حال حاضر برای نمایشگاه های فصلی مورداستفاده قرار می گیرند. اين اتاق ها نيز شامل نقاشی هایی است که برخی از آن ها شاهکار مسلم نقاشی محسوب می شوند. بيشتر اين نقاشی ها در زمان حکومت ظل السلطان زير لایه ای از گچ پنهان شده بود که با کمک کارشناسان و متخصصان از زير گچ بيرون آمده و مرمت شده اند.
در دو طرف سالن مرکزی عمارت چهلستون، تصاويری از سفرا و اروپایی هایی نقاشی شده است که در آن روزگار در اصفهان بوده اند. اين تصاوير را دو نقاش هلندی با نام های آنژل و لوکار نقاشی کرده اند. همچنین تصویری از شاه عباس اول با تاج مخصوص و مینیاتورهای دیگری در اتاق گنجینه واقع شده است و تابلوهای بزرگ نقاشی از پادشاهان صفوی در تالار پادشاهی.
کاخ چهل ستون کجاست؟
کاخ چهلستون در شرق خیابان چهارباغ پایین، جنوب خیابان سپه و غرب میدان نقش جهان قرار دارد. برای دسترسی می توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید. ایستگاه متروی میدان امام حسین یا ایستگاه اتوبوس میدان امام حسین تا کاخ چهلستون فاصله زیادی ندارد و می توانید این مسیر را پیاده کنید. اگر با خودروی شخصی می روید، می توانید از پارکینگ های عمومی خیابان های اطراف استفاده کنید. همچنین اگر از سمت میدان نقش جهان قصد بازدید از کاخ را دارید، می توانید به راحتی با کمی پیاده روی به مقصد برسید. برای این منظور از خیابان سپه به سمت دروازه دولت حرکت کنید. در تقاطع خیابان استانداری به سمت چپ بپیچید. اندکی بعد کاخ موزه چهلستون را خواهید دید.
در مورد پل خواجو اصفهان چه می دانید؟
