آیا حسادت یک بیماری روانی محسوب میشود؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز و به نقل از بهداشت نیوز، حسادت احساسی است که هر فردی در زندگی اش آن را تجربه کرده و یا شاهد رفتار های حسادت آمیز افراد دیگر بوده است. به عنوان مثال حسادت در روابط زناشویی که گاهی اوقات یکی از همسران به دلیل ترسِ از دست دادن همسر، حسادت می کند.

یا در محیط کار فرد نگران از دست دادن موقعیت کاری اش است و به همکاران موفق در محیط کار حسادت می ورزد و برای خاموش کردن شعله حسادت خود دست به هر کاری می زند تا مانع رشد و پیشرفت کاری دیگران شود.

شاید این تعبیر که آدم حسود هم خود را می رنجاند و هم دیگران را یکی از دقیق ترین توصیف ها برای افراد حسود باشد. حسادت احساس پیچیده ای است که حاصل محصور شدن فرد در خشم، تحقیر شدن، ترس، ناتوانی، آشفتگی و پوچی است.

معمولا فرد حسود از درون از داشته ها و توانایی های دیگران رنج می برد. نقطه شروع حسادت از درون خانواده است. تفاوت ها و تبعیض هایی که والدین بین فرزندانشان قائل می شوند و یا فرزندشان را با کودکان دیگر مقایسه می کنند. درواقع ساز احساس پوچی و ناتوانی از دوران کودکی فرد نواخته می شود و از همان دوران ریشه حسادت در درون کودک جوانه می زند تا بزرگسالی که همچنان در جستجوی توجه و دیده شدن دوران کودکی خود است.

فرد حسود چیزی را که دیگران دارند می خواهد و آنچه را خود دارد، پوچ و بیهوده می بیند. حسادت تجربه دردناکی است که فرد مدام در حال سرکوبِ خواسته ها و نیاز های برآورده نشده اش است و گاهی سرکوب این نیاز ها تا جایی پیش می رود که فرد از درون تنها، سرشار از خشم و کینه نسبت به اطرافیان، دوستان، و حتی خواهر و برادرانش می شود.

آیا حسادت مشکل روحی است؟
حسادت مشکل نیست بلکه علامت و نشانه وجود مشکل است چرا که حسادت ریشه در احساسات دیگر دارد. علامتی که نشان می دهد فرد از احساس ناامنی، خشم و ترس رنج می برد و وقتی افراد دیگر را در فضایی امن می بیند، احساس ناامنی بیشتری می کند. افراد حسود معمولا احساساتی، چون ترس از دست دادن، اعتماد به نفس پایین، تنهایی، بدبینی و خشم را تجربه می کنند.

البته جنبه مثبتی از حسادت وجود دارد که به آن غبطه می گویند. برخلاف حسادت که فرد خشم و کینه نسبت به فرد مقابل دارد، در غبطه این احساس بد جایش را به نوعی انگیزه برای رقابت مثبت می دهد که به پیشرفت او می انجامد. به عنوان مثال اگر کسی ماشین مدل بالای دوستش را بیند، تلاش می کند تا موفق به خرید ماشینی شبیه آن برای خود شود تا اینکه آرزوی بدی برای دیگران کند.

تحقیقات انجام شده چه می گویند؟
نتایج مطالعات میدانی نیکلسون در سراسر دنیا (۲۰۱۳) نشان داد که مردان نسبت به خیانت های همسرشان بیشتر حسادت می کنند. اما زنان بیشتر به خیانت های احساسی و عاطفی همسرشان حسادت می کنند.

نتایج تحقیقی دیگر از مطالعات فرمپتون و همکارش (۲۰۱۷) که به منظور بررسی حسادت در بین چهار فرهنگ مختلف (ایرلند، تایلند، هند و آمریکا) انجام شد، نشان داده است که مردان در این چهار فرهنگ میزان حسادت بیشتری نسبت به فرهنگ های دیگر دارند.

دلیل اصلی افزایش میزان حسادت زنان این بود که مردان برای ابراز حسادت نسبت به عشق زنان و همسرشان در آن فرهنگ ها ترغیب شده و این بخشی از آن فرهنگ شده است. حتی در کمدی های عاشقانه مشاهده می شود که مردان نسبت به رقیبشان حسادت می کنند و زنان نیز این حسادت مردانه را ناشی از میزان توجه زیاد مردان نسبت به خود می دانند.

دلایل روانشناسانه حسادت
فروید (روانکاو) معتقد است، ریشه همه حسادت ها در عقده اُدیپِ حسادت به مادر نهفته است. دورانی که عشق و نفرت کودک نسبت به مادر حل نشده است و از او فردی با ویژگی هایی، چون دروغگو، وسواسی و حسود ساخته است. فروید همچنین معتقد است افراد حسود چند ویژگی مشترک دارند که شامل: غم و اندوه از دست دادن، خودشیفتگی، احساس دشمنی در برابر رقیب و انتقاد از خود است.

از دیدگاه فروید حسادت همیشه رفتاری کاملا منطقی نیست، بلکه گاهی می تواند حاصل پیش بینی و گاهی حاصل توهم فرد باشد. در برخی از موارد نیز ماهیتی رقابتی دارد. اما نکته مهم این است که معمولا برای حسادت کردن مولفه انگیزشی وجود دارد به عنوان مثال: علاقه به شریک زندگی، که فرد ترس از دست دادن شریک زندگی اش را دارد و برای جلب توجهش تلاش و یا از او انتقاد می کند.

تجارب کلینیکی روانشناسان
بر اساس تجارب کلینیکی در مراجعه با بیماران و مراجعینی که برای درمان مشکلات حاد و یا مزمن روحی و روانی مراجعه کردند، اغلب مشکلات آن ها ناشی از مشکلات دوران کودکی بوده است. مشکلاتی، چون تبعیض والدین بین دختر و پسر، بین فرزند با فرزندان دیگر، بی توجهی عاطفی، عدم دریافت محبت و عشق به خصوص از ناحیه مادر بوده است که به صورت بروز رفتار حسادت در برخورد با دیگران و با مشاهده هر چیزی که در زندگی کنونی آن ها گم شده، در جستجوی دریافت آن در زندگی و فرد دیگرند. این افراد، اغلب از احساس ناامنی، ترس و اضطراب رنج می برند.

چطور حسادت در سطح جامعه فراگیر و به چشم و هم چشمی بدل می شود؟
چشم و هم چشمی از جمله خصوصیاتی است که متاسفانه به عنوان یک ویژگی منفی در فرهنگ ایران جا افتاده است به نحوی که سبک زندگی افراد بیشتر بر اساس تقلید و چشم و هم چشمی به زندگی اطرافیان شکل می گیرد تا بر اساس نیاز ها و خواسته های واقعی افراد.

اما چه چیزی به افزایش چشم و هم چشمی و به اصطلاح عام «پز دادن» در بین افراد جامعه می انجامد؟
با توجه به نکات مطرح شده در نظریه فروید و تجربیات کلینیکی روانشناسان می توان دقیق تر به این سوال پاسخ داد. نتیجه چشم و هم چشمی، پُزدادن فرد به داشته های خود است و، چون این احساس، برخواسته از توان درونی و واقعی نیست، لذا در درون، این گونه افراد احساس پوچی و ناتوانی می کنند، اما این درون ناتوان را می خواهند با مثلا تغییر وسایل خانه، خرید اشیا جدید، تعویض زودبه زود دکور خانه، خرید لبا س های گرانقیمت پنهان کنند و بپوشانند و در واقع به سرکوبی سریع تر و راحت تر نیاز ها و خواسته های اصلی خود بپردازند.

مانند نیاز به امنیت، نیاز به محبت، نیاز به توجه و … در حالی که ترس، خشم و ناامنی در فرد، با چشم و هم چشمی نه تنها حل نمی شود بلکه بر آتش حسادت فرد از درون نفت بیشتری می افزاید. این گونه در عمل نه تنها فرد برطرف سازی نیاز های خود را چاره نمی کند که آن ها را موقتا با این گونه پزدادن ها سرکوب می کند.

حسادت و چشم و هم چشمی آثار روحی و روانی (عقده های روحی)، رفتاری (حسادت در محیط کار به قیمت آسیب زدن به فرد دیگر، دروغ، بدگویی، غیبت و تهمت…) و آثار اجتماعی (فرد نسبت به جامعه بدبین و همیشه شاکی است) را در فرد سبب می شود و اگر به درمان ریشه ای این مشکل نپردازد، امکان تبعات شدید تری و ابتلاء به بیماری هایی، چون وسواس و اضطراب و افسردگی را به دنبال خواهد داشت.