بررسی غیبت و بدگویی پشت سر دیگران از نظر روانشناسی 

حتما شما هم به نوعی شاهد غیبت کردن اطرافیان تان بوده اید و دیده اید که بسیاری از افراد پشت سر هم صحبت می کنند و خودتان هم همین کار را انجام داده اید. بعضی از افراد لابلای غیبت هایشان در مورد دیگران شایعه پراکنی هم می کنند اما به نظر شما چه چیزی باعث می شود که افراد پشت سر دیگران صحبت کنند؟ یعنی علت غیبت چیست؟

دلیل علمی، چرا برخی غیبت می کنند؟

بعضی از محققان بر این عقیده هستند که اجداد و نیاکان ما هم غیبت می کردند. در واقع افراد غیبت کردن را راهی برای برقراری ارتباطات می دانند. در واقع آن ها از این طریق سعی می کنند که تعامل اجتماعی داشته باشند و اطلاعاتی را با دیگران رد و بدل کنند.غیبت گاهی اوقات باعث می شود که افراد اطلاعات مهمی را به هم انتقال دهند و در یک شبکه اجتماعی بزرگ قرار بگیرند. در واقع آن ها زمانی که در این مباحث قرار نگیرند، نمی توانند حضور خود را در اجتماع پررنگ تر کنند. معمولا مردم بیش از هر اطلاعات دیگری لذت می برند که اطالاعاتی را در مورد دیگران به اشتراک بگذارند که نام آن هم چیزی نیست جز غیبت.

بعضی از محققان بر این عقیده هستند که غیبت باعث می شود تا افراد بررسی کنند که چه چیزی در جامعه پذیرفته شده است و چه چیزی پذیرفته شده نیست. به عنوان مثال زمانی که افراد در مورد خیانت یک فرد صحبت می کنند و الفاظ منفی به کار می برند، دیگران متوجه می شوند که مسئله خیانت تا چه حد می تواند در یک جامعه تابو باشد.

غیبت از لحاظ روانی چه دلایلی دارد؟

در مطالعه ای در سال 2015، دانشمندان تصویر مغز مردان و زنان را حین شنیدن غیبت های مثبت و منفی در مورد خودشان، بهترین دوست شان و سلبریتی ها را مورد مشاهده قرار دادند.نتایج نشان داد هنگامی که افراد غیبت منفی می شنوند، کورتکس پیشین مغزشان بیشتر فعالیت می کند که مربوط به توانایی ما در مورد رفتار های اجتماعی پیچیده و منفی است.در واقع دانشمندان و روانشناسان تمایل ما به غیبت کردن و غیبت شنیدن را این می دانند که ما دوست داریم در نظر دیگران خوب جلوه کنیم و از آن ها بازخورد های مثبت بگیریم و غیبت ما را به این مهم می رساند.

همچنین تحقیق نشان داد که قسمت پاداش دهی مغز حین شنیدن غیبت منفی در مورد سلبریتی ها فعال می شود و یک حس هیجان و سرگرمی را در افراد ایجاد می کند. آن ها همچنین با شنیدن غیبت مثبت در مورد خودشان و غیبت منفی در مورد دیگران احساس خوشحالی می کنند اما هرگز تمایلی به شنیدن غیبت های منفی در مورد خودشان ندارند که کاملا عقلانی و طبیعی است.

دلایل دیگر برای غیبت کردن

علاوه بر آنچه گفته شد، افراد به دلایلی که در ادامه خواهید خواند پشت سرهم حرف میزنند :

احساس برتری

همانطور که بالاتر هم اشاره کردیم انسان ها برای این که نشان دهند از دیگران برتری دارند، معمولا با غیبت خطا های افراد دیگر را یاداور می شوند و خودشان را از این اشتباهات مصون می دانند و همین باعث می شود که حس خوب برتر بودن نسبت به دیگران را در خودشان به وجود بیاورند.

از بین بردن کلافگی

زمانی که افراد نتوانند در کنار دیگران بحث های هیجان انگیز داشته باشند و ایده ها، اطلاعات و اگاهی خود را مورد بحث بگذارند، قطعا برای دوری از کلافگی و یک نواختی شروع به صحبت کردن پشت سر دیگران می کنند.

حسادت

گاهی اوقات افراد غیبت می کنند تا به دلیل حسادت شان به شهرت، استعداد، یا سبک زندگی دیگری آسیب وارد کنند.

قرار گرفتن در یک گروه

افراد گاهی اوقات روش غیبت را انتخاب می کنند تا بتوانند در جمع دیگران قرار بگیرند و حرفی برای گفتن داشته باشند. در واقع آن ها با غیبت کردن و همراهی کردن دیگران می خواهند از سمت آن ها پذیرفته شوند.

جلب توجه

بعضی از افراد شروع به صحبت کردن پشت سر دیگران می کنند تا در کوتاه مدت بتوانند در مرکز توجه قرار بگیرند. در واقع با غیبت و پخش کردن شایعه به دنبال جلب توجه هستند که البته این حس رضایت در آن ها کوتاه مدت است.

خارج شدن از استرس و ناراحتی

بعضی از افراد نیز برای این که سر خودشان را گرم کنند و مدت زمانی از دغدغه های خود آزاد و رها باشند، غیبت کردن را انتخاب می کنند.

چه کسانی غیبت می کنند؟

افرادی که عادت به غیبت کردن دارند و مرتب از دیگران بدگویی می کنند در علم روانشناسی خصوصیات شخصیتی خاصی دارند. تمام افرادی که از احساس حقارت درونی رنج می برند، سعی می کنند احساس خودشان را به دیگران نسبت دهند و آن را فرافکنی کنند. آنها دیگران را تخریب می کنند تا با این موازنه منفی حال خودشان را بهبود ببخشند و احساس حقارت خود را التیام دهند. آنها دیگران را هم پایین می آورند و تحقیر می کنند تا با برجسته کردن معایب و ضعف های معمولی آدم ها که در همه وجود دارد و طبیعی است، آنها را خوار و خفیف کنند. افرادی که زیاد غیبت می کنند و به این کار عادت دارند، علاوه بر احساس حقارت به شدت دچار اضطراب هستند. وقتی این اضطراب شدت پیدا می کند، این افراد مبتلا به یک سری اجبارهایی می شوند و برخی اعمال اجباری را انجام می دهند. این اعمال اجباری که همان «اعمال وسواسی» است و به طور وسواس گونه عمل می کند و خودش را در حوزه های مختلفی نشان می دهد.

کسانی که غیبت می­ کنند دچار وسواس فکری هستند!

باور اکثر مردم این است که اعمال وسواسی به وسواس در تمیزی و مثلا آبکشی محدود می شود، اما این طور نیست. ما وسواس های مختلفی داریم که در حوزه های مختلف عملکرد بروز پیدا می کند. مثل وسواس در کنترل کردن، وسواس در انجام مناسک، مراسم و وسواس های فکری که منجر به شروع افکار منفی و آزار دهنده ای می شود. این افکار می تواند خودش را در اشکال مختلفی، مثلاً در قالب گفت و گو های طولانی نشان دهد. پس یکی از علائم وسواس همین پرگویی و پر حرفی است . این عمل یک کار اجباری و وسواس گونه است. بنا براین برخی افراد بدگو، علاوه بر داشتن حقارت، استرس بالایی دارند و مبتلا به وسواس فکری هستند. آنها دائماً در مورد دیگران افکار منفی دارند و از آنها بدگویی می کنند. این وسواس فکری آنان را وادار می کند در قالب گفت و گو های طولانی، در مورد دیگران بدگویی و به اصطلاح غیبت آنها کنند. این افراد مبتلا به اجبار در بدگویی از دیگران هستند و غیبت کردن در آنها تبدیل به یک عمل وسواس گونه می شود. بدگویی هایی که ریشه اش در حقارت و اضطراب بالای این افراد است.

انجام عمل غیبت که در این افراد به صور ت اجباری بروز پیدا می کند موقتا باعث آرامش فرد می شود. اما رفته رفته سطح اضطراب او دوباره افزایش پیدا می کند و نیاز به تخلیه افکار منفی و وسواس­ گونه مجدداً بروز پیدا می کند.

جالب است که انجام عمل اجباری بدگویی از دیگران در افرادی که مبتلا به این نوع وسواس فکری هستند، معمولاً احساس عذاب وجدان را هم به همراه می آورد ، ولی آنها خودشان را مجبور می دانند به کارشان ادامه دهند! شخص وسواسی به مرحله ای می رسد که می گوید: دست خودم نیست.

چه کسی ضرر می کند؟

غیبت کردن های دائمی این افراد شخصیت آنها را در ذهن دیگران تخریب می کند و آنها را از این می ترساند که این فرد یک روز پشت سرشان بدگویی و شخصیت آنها را نزد دیگران خراب کند. این را باید به خاطر داشت که فرد با غیبت کردن، خودش را در نزد دیگران کوچک و خوار می کند، چون نشان می دهد او نمی تواند خوبی های بسیار زیاد دیگران را ببیند و بدی های کمی که در وجود آنها هست را بزرگ می کند و به دیگران می گوید. آدمی که همیشه بدی های دیگران را می بیند و خوبی های شان را فراموش می کند و بدی ها را نزد دیگران بازگو می کند، در نزد شنونده ها فرد حقیر و ضعیفی است. این حقارت باعث می شود فردی که بدگویی می کند توسط دیگران بایکوت شود و همیشه این ترس را در دیگران ایجاد می کند که ممکن است روزی آنها هم قربانی بدگویی های او شوند.

چگونه غیبت را درمان کنیم؟

این حقارت ها را می شود با مراجعه به یک مشاور یا روان­شناس درمان کرد و فرد را از طریق ایجاد نگرش های جدید در زندگی و شناسایی نقاط قوت به خودش امیدوار کرد. این امیدواری باعث می شود که او با خودش به صلح و آشتی برسد و به انسجام شخصیتی دست پیدا کند و دست از بدگویی از دیگران بردارد. چنین فردی دیگر تنها نمی ماند و می تواند ارتباطاتش را با دیگران حفظ کند و این برای همه لازم است. وقتی رفتار انسان برای دیگران آزار دهنده باشد باعث می شود تنها بماند و همین تنها ماندن موجب افسردگی و افت عملکردش می شود و به او آسیب می رساند. بنابراین لازم است هر فردی که مبتلا به یکی از رفتار های آسیب زننده اجتماعی مثل غیبت، تهمت، حسادت و... است که موجب آسیب رساندن به رابطه اش با دیگران می شود، در پی درمان این رفتار ها باشد و سعی کند آنها را رفع کند.