بازار قزوین یکی از جاهای دیدنی قزوین به شمار میرود که قدمت آن به دوران صفویه و قاجاریه میرسد. این بازار نهتنها معماری بینظیری دارد و از بخشهای مختلفی تشکیل میشود، بلکه انواع و اقسام کالا در آن به فروش میرسد که گزینههای خوبی برای سوغاتی هستند. مهمترین فضاهای بازار قزوین شامل مسجدالنبی، سرای سعدالسلطنه، سرای وزیر، سرای قیصریه، سرای حاج رضا، سرای رضوی، تیمچههای روباز و سر پوشیده میشود که قطعا ارزش یک بار بازدید را دارند. این بنای تاریخی در پنجم دیماه 1356 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مجموعه بازار قزوین یکی از مکانهای شهر قزوین است. پیشینه بازار در قزوین به یکهزار سال میرسد و با گذشت زمان این بازار تا دوره صفوی رشد میکند و در این دوره با انتخاب قزوین بهعنوان پایتخت ایران و پس از آن با ساخت طرحهای قابل توجهی در دورهٔ قاجار مانند کاروانسرای سعدالسلطنه در همجواری بازار به علت قرار گرفتن شهر قزوین در محور ارتباطی پایتخت بهغرب و شمال ایران ارزش فوقالعادهای بهآن داده میشود. ولی مجموعه بازار کنونی به دوره صفویه نسبت داده میشود و قسمت اعظم بناهای کنونی آن در دوران قاجار ساخته شدهاست. به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، «معماری بازار قزوین در زمان صفوی شکل گرفته و معماری بازارهای اصفهان، شیراز نیز به همان دوره برمیگردد، این بازار در طول 9 قرن یک جابجایی از جنوب به شمال داشته بطوری که در این جابجایی مسجد جامع کاملاً از بافت بازار جدا شدهاست و هماکنون ارتباطی بین بازار و مسجد جامع مشاهده نمیشود.»
در دوره صفویه محیط بازارها وسعت یافتهاند و هر بازار به صنفی خاص تعلق داشتهاست. در گذر هر کدام از این بازارها، مسجد، حمام، سراها، تیمچهها و قیصریههای وجود دارد که از این میان، تیمچهها مرکز تجارت و قیصریه محل صنعتگران بودهاست. بازار قیصریه قزوین با تاقهای آجری و ارتفاع بسیار زیاد، بخشهایی از بازار قزوین است که دارای چهار دروازه بوده و هنوز آثار آن به جای مانده است. درب شمالی به تیمچهٔ سرباز، درب جنوبی به تیمچهٔ سر پوشیده، درب شرقی به سرای وزیر و درب غربی به چهارسوق کوچکی متصل میشود.
بازار قزوین از یادگارهای دوره صفویه است که در دوره قاجار به رشد و توسعه خود ادامه داد و کاروانسراها، سراها و تیمچههایی به آن اضافه شد. در دوره صفویه و پس از انتخاب این شهر بهعنوان پایتخت، ساختوسازهای عظیمی در طی 50 سال در آن صورت گرفت. در همان زمان میدان بزرگی به نام بازار در قزوین ساخته شد که اکنون اثری از آن باقی نمانده است. جالب اینکه میدان نقش جهان اصفهان بر اساس الگوی میدان بازار ساخته شد. در این میدان اجزای مختلف بازار قزوین شکل گرفت. یکی از بخشهای مهم بازار در آن دوران کاروانسرای بزرگ عباسی بود که بعدها تخریب و جای خود را به مسجدالنبی داد. با ساخت این مسجد از اهمیت مسجد جامع کاسته و گذرگاههای جدیدی از مسجد النبی (مسجد جامع جدید) به بازار اضافه شد.
اوج شکوفایی بازار قزوین را میتوان دوره قاجار تا آغاز جنگ جهانی اول دانست. علت شهرت این بازار در آن دوران بهواسطه تجارتهای بینالمللی بود که بازار قزوین را به قلب اقتصادی در منطقه تبدیل کرد. در واقع، قزوین در مسیر جاده تهران به روسیه و اروپا قرار داشت و اهمیت زیادی در تجارت فرامرزی را پیدا کرده بود.
این بازار در طول چندین دهه حیات خود شاهد تغییرات زیادی بود؛ بهطوری که مسجد جامع قزوین کاملا از بافت بازار جدا شد و اکنون ارتباطی بین بازار و مسجد جامع وجود ندارد. بازار قزوین در تاریخ پنجم دیماه 1356 با شماره 1021 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بازار قزوین مجموعه زیبا و بزرگی است که با گذشت زمان، بخشهای مختلف آن کامل شد و بهشکل بازار توسعه یافته امروزی درآمد. این بازار اکنون مساحتی حدود 14 هکتار دارد و هر بخش از آن مختص به صنف خاصی است.
اگر بازارهای اصفهان و شیراز را دیده باشید، بازدید از بازار قزوین شما را به یاد معماری آن بازارها میاندازد. بیشتر تزیینات این بازار شامل آجرکاری و کاشیکاری میشود. بخشهایی از آن نیز دارای طاقهای آجری با ارتفاع بسیار زیاد است که همچنان سالم هستند؛ ولی قسمتهایی از بازار از ناملایمتهای روزگار در امان نمانده و معماریشان کمی تخریب شده است.
بازار قزوین مجموعه ای است که شامل راسته های مختلف، سراها، تیمچه ها، گرمابه ها، مسجد النبی و بخش های مختلف دیگری است که به هنگام عبور از بازارهای مختلف از کنار این بناها نیز می گذرید. در بازار قزوین هر بازاری به صنف خاصی تعلق داشت؛ از بزازها و نجارها گرفته تا خراط ها، عطارها، چیتگرها، پالان دوزها، پنبه فروش ها، زرگرها، کهنه فروش ها، مسگرها، آهنگرها که هنوز بعضی از آن ها را می توانید در بازار سرپوشیده قزوین ببینید.از معروف ترین و بزرگ ترین آن ها سرای سعدالسلطنه بگیرید تا سرای شاه، سرای وزیر، سرای حاج محمدباقر، سرای ضرابخانه، سرای نقدعلی و سراهای دیگر.
سرای سعدالسلطنه بازار قزوین: سرای سعدالسلطنه فضای بسیار بزرگی را در بازار قزوین به خود اختصاص داده است؛ مساحت 26 هزارمتری این سرا که محوطه تاریخی بزرگی را شامل می شود، خود مجموعه بزرگی است که شامل چهارسوق، کاروانسرا، بازار، چندین حمام، مسجد، چایخانه و بخش های دیگر است و ورودی اصلی آن از خیابان امام خمینی است. این سرا به عنوان کارونسرای سعدالسلطنه نیز شناخته می شود.
مسجد النبی: در بخش دیگری از بازار، یادگار دیگری از دوران قاجار آرمیده که مساحت 14 هزار متری و معماری منحصر به فردش ابهت خاصی به آن داده است. این مسجد دارای 3 ورودی است که ورودی ضلع شمالی، سردر مجلل و باشکوهی دارد. گفته می شود که این مسجد در دوران فتحعلی شاه ساخته شده است.
سرای رضوی: سرای رضوی که با نام های دیگری همچون سرای شاه یا کاروانسرای شاه شناخته می شود، در بخش دیگری از بازار قزوین واقع شده که قدمت آن به دوران صفویه برمی گردد. معماری 2 ایوان زیبا و چشم نواز این سرا از اصلی ترین جذابیت های آن است. سرای رضوی با سه ورودی به قیصریه، بازار وزیر و بازار بزازها وصل است.
سرای وزیر: نزدیک به چهار سوق بزرگ و رو به روی در شرقی قیصریه، بنای 2 طبقه ای می بینید که حیاط بزرگش با حجره های متعددی احاطه شده و طاق های جناغی این حجره ها و نقش و نگارها و کاشی کاری های زیبایشان، نگاهتان را به سمت خود جلب می کند، آنجا همان سرای وزیر است.
بازار قیصریه: در شمال مسجد النبی بازاری با چهار ورودی قرار دارد که زیباییاش را مدیون طاق های آجری زیبا و مرتفعشان است. این بازار، بازار قیصریه نام دارد که محل ارائه خدمات صنعتگران بوده و از بازارهای اصلی دوران صفوی به شمار می رود.
تیمچه سرباز: در شمال بازار قیصریه، تیمچه سرباز را می بینید که سر در زیبا و کاشی کاری های فوق العاده اش از همان دور توجه همه را جلب می کند. چیزی که باعث جذابیت این تیمچه شده، حجره های زیبای آن است که به تازگی در دست بازسازی بوده اند. درهای این حجره ها دارای ارسی چوبی و طاق نماهایشان با طرح های متنوعی مزین شدهاند.
بازارهای سنتی و رنگارنگ ایران که اگر ردشان را بگیریم به روزگاری می رسیم که در تجارت های بین المللی کشور نقش بزرگی داشته اند، امروزه چه از حیث معماری، چه هنر، فرهنگ یا تاریخ علاقهمندان و طرفداران زیادی پیدا کرده اند. بازار قزوین، شاهکاریست که از دوره های قبل و بعد از صفوی و قاجار زندگی در آن جریان داشته و دارد.
