بَجِستان ، مرکز شهرستان بجستان، در استان خراسان رضوی است. شهر بجستان، از سطح دریا ۱۲۶۵ متر ارتفاع دارد و در سال ۱۳۹۵، ۱۱٬۷۴۱ نفر جمعیت داشته است.انار، کلوچه و زعفران بجستان معروف است.نام بجستان در منابع مختلف با نگارش های مختلف نام
- «بُجِستان» Bojestan
- «بَجِسْتان» Bajestan
- «بوزستان» Buzestan
آمده است بجستان مانند سجستان که به گونه سگستان و سیستانن نیز آمده و به سگاها (سکاها) پیوند داشت از بغستان است این نام، با نام بیستون که اصل ان بغستان و بگستان بود یکی است «بَغِستان» یا «بگستان» به پرستشگاه گفته می شده و بجستان گویه دیگری از بگستان است که در پارسی پهلوی رواج داشت باور پاره ای که بُجستان، را «باجستان» می دانند یک برداشت عامیانه است و با زبانشناسی و تاریخ جور نیست و چون روستاهای آن تحت نفوذ اعیان و اشراف بوده است، آنان از توابع خود باج می گرفتند. در بین اهالی، مشهور است که در ازمنه قدیم، دریاچه ای ترشیز و بجستان وجود داشته که در حال حاضر از بین رفته و تبدیل به کویر نمک شده است. در دو طرف این دریاچه، دو محل باجگیرخانه وجود داشته، یکی به نام «بجستان» که اصل آن «باج ستان» بوده و دیگری در طرف کاشمر در راه سبزوار، مشهور به «باج وَر» که به معنی «باج بده» می باشد و اکنون هم دهنه بَجْوَرْد، در راه سبزوار و کاشمر، معروف است و در راه مزار دو کیلومتری جنوب بجستان، تپه خاکی است که آثار ساختمانی در آن می باشد و معروف به باجگیرخانه است.
موقعیت جغرافیایی شهر بجستان
شهر بجستان، در جنوب استان خراسان رضوی، در فاصله ۵۰ کیلومتری غرب گناباد و ۶۲ کیلومتری شمال فردوس و در کنار محور اصلی ارتباطی استان های جنوبی کشور به مشهد (جاده ۹۱ و بزرگراه AH-78) قرار گرفته است.
جمعیت شهر بجستان
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۱٬۷۴۱ نفر (در ۳٬۷۶۸ خانوار) بوده است.
پیشینه شهر بجستان
در تورفان چین کتیبه ای به زبان و خط پهلوی کشف شده، که از وجود شخصیتی تاریخی با نام «مهر» یاد کرده، و محل درگذشت او را بجستان آورده است.نخستین جغرافی دانی که از بجستان نام برده یاقوت حموی است. او در کتابش معجم البلدان بجستان را دهکده ای از قرای نیشابور دانسته است.حافظ ابرو بجستان را عنوان ناحیه ای «مختصر» مشتمل بر ۳ قریه بانامهای زین آباد، مارندز و یونسی؛ و ۲۰ مزرعه نام برده و آن را از نواحی هرات به شمار آورده است.ظاهراً لشکریان تیمور در مسیر حرکت به خراسان از بجستان گذشته اند. این شهر در عهد صفویه نیز در معرض تاخت و تاز ازبکان بود. بجستان در ۱۲۸۹ق /۱۸۷۲م قحطی شدیدی را به خود دید که باعث مرگ و میر و مهاجرت گروه هایی از این ناحیه گردید. بجستان در دوران قاجاریه از اهمیت و رونق بالایی برخوردار بوده و شبکه گسترده راه ها و رباطهای متعدد از جمله فخر آباد، قاسم آباد، زین آباد وجود راه فیض آباد به بجستان و فردوس دلایل رونق و داد و ستد در این ناحیه بوده است.
سوغات شهر بجستان
در میان سوغات سفر بجستان می توان ازیاقوت سرخ کویر یا همان انار بجستان نام برد که به بسیار ی از کشورهای شرق دور صادر می شود و کام هر رهگذری و مسافری را که به این شهر می گذارد شیرین می کند. انار بجستان از مرغوب ترین رقم های انار ایران می باشد که تیمور گورکانی در کتاب منم تیمور جهانگشای می گوید در قریه بجستان، اناری خوردم که هسته نداشت و در هیچ جا اناری به خوش طعمی آن نخوردم. از سوغات مشهور شهر بجستان می توان از کلوچه و حلوای این شهر نام برد که در بازاز شهرهای اطراف، جایگاه ویژهای دارد. از دیگر سوغات و محصولات این منطقه می توان زعفران، زیره، حنا، پسته و محصولات خشکباری اشاره کرد که می تواند بخش زیادی از سبد خرید مسافران را پر نماید.
جاذبه های گردشگری شهر بجستان
این شهرستان آب و هوایی مناسب، طبیعتی بسیار زیبا و کم یاب دارد و با داشتن جاذبه های گردشگری طبیعی گوناگون، همه ساله پذیرای گردشگرانی از سراسر استان و کشور می باشد.
پارک ملی بجستان
مجموعه پارک طبیعی و باغ زیبای پرندگان بجستان یکی از کم نظیرترین مجموعه های استان خراسان رضوی می باشد. این مجموعه شامل حیات وحش و نمایشگاه جلوه هایی از طبیعت و باغ پرندگان و سایت نگهداری آهو و جبیر می باشد. این پارک نسبتاً طبیعی چون نگینی زیبا در مرکز شهر بجستان است و دارای پرندگان زیبا و خوش الحانی همچون زاغی پا قرمز، طوطی های رنگارنگ، طاووس و … می باشد. این مجموعه همه روزه پذیرای علاقمندان به طبیعت و مسافرین نوروزی و گردشگرانی است که از این مسیر عبور می کنند.
مسجد جامع بجستان
مهمترین اثری که از قرن نهم هجری در شهرستان بجستان باقی مانده مسجد جامع بجستان است که در زمان شاهرخ تیموری به همت «محمدبن فخرالدین بن سیف الدین بن مقدم بجستانی» بنا شده و تاریخ اتمام آن بر اساس کتیبـه موجود در مسجد سال ۸۲۸ هجری می باشد .این مسجد که در کوچه طاهری قرار دارد در حال حاضر دارای دو ایوان بر دو سوی صحن مربع شکل آن می باشد و بر انتهای ایوان قبلی محرابی مقرنس کاری تعبیه شده و در سمت مغرب مسجد شبستانی است که سقف آن بر فراز ستون هایی استوار شده است. بر اساس کتیبه ای در ایوان شمالی در سال ۱۰۲۴ ه.ق این مسجد در زمان شاه عباس کبیر توسط حاج ناصرالدین محمدابن احمد مرمت شده است.این مسجد در حال حاضر از سوی معاونت میراث فرهنگی در حال بازسازی و مرمت است.
پل یونسی
پل یونسی مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان گن آباد، بخش بجستان، روستای یونسی واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۴۹۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.این پل بر روی رودخانه فصلی کالب شو در ۲۰۰ متری روستای یونسی از توابع بخش بجستان شهرستان گناباد ساخته شده و ظاهرا از آثار دوره صفویه است که در دوره های بعد تعمیراتی در آن صورت گرفته است. پل یونسی دارای ۹ دهانه به ابعاد مختلف است پایه های پل در جهت مخالف جریان آب به صورت مثلثی ساخته شده اند. بر بالای پایهها و حدفاصل چشمه های اصلی پل دهانه های کوچکتری جهت کاهش وزن پل صرفه جویی در مصالح و عبور دادن آبهای طغیانی تعبیه کرده اند مصالح پل آجر و ملات ساروج وگچ است. در نزدیکی پل بقایای آب انباری با پوشش گنبدی و مصالح آجرو ساروج وجود دارد و به نظر میرسد که پل و آب انبار مزبور در دوره صفویه در مسیر راه کاروان رو بوده است. پل یونسی در سالهای اخیر بازسازی شده است.
رباط زین آباد
رباط فخر آباد
كاروانسراي قاسم آباد
کویر بجستان
منطقه طبیعی کویر بجستان در شمال غربی شهرستان بجستان و در ۴ کیلومتری شمال روستاهای منصوری و زبیس آباد قرار دارد و یکی از کویرهای استان خراسان رضوی به شمار می رود. کویر بجستان (کویر سعدالدین) از سطح دریاهای آزاد ۸۰۳ متر ارتفاع دارد و با وسعت تقریبی ۸۰۰۰ هکتار متعلق به دوران سوم(کرتاسه) و چهارم(آئوسن) زمین شناسی است که با جهتی شمال شرقی ـ جنوب غربی در شمال غربی شهرستان بجستان واقع شده و به طور کلی اتفاقات زمین شناسی منطقه موجب پدید آمدن چشم اندازی زیبا از طبیعت بیابانی ـ کویری و رسوبات تبخیری نمکی شده است.این منطقه دشتی هموار است که در آن پستی و بلندی خاصی مشاهده نمی شود و از نظر اقلیمی در ناحیه گرم وخشک بیابانی قرار گرفته، تعداد ماه های خشک آن ۷ ماه و حدود ۹۵ روز در سال یخبندان است.هرچند که در این کفه نمکی امکان رشد گیاهان وجود ندارد، اما در حاشیه های این زیستگاه کویری گونه های گیاهی شورپسند از جمله سالسولا، سالیکورنیکم، گز، آتریپلکس رشد می کنند و همچنین گونه های مختلفی از پرندگان دیده می شوند.جلوه های زیبای بلورهای نمک در حال شکل گیری، تراکم ساختاری بلورهای نمک بر روی شن زارها، ایجاد چاله های نمکی و حوضچه های آب حاصل از تعریق خاک از دیگر ویژگی های منحصر به فرد این زیستگاه طبیعی است و آن را در کشور و منطقه به یک زیستگاه منحصر به فرد تبدیل کرده است. طبیعت زیبا و منحصر به فرد کفه نمکی بردسکن در ۸ دی ۱۳۹۰ به عنوان نخستین اثر طبیعی از استان خراسان رضوی در فهرست آثار طبیعی ایران با شماره ۱۵۷ به ثبت رسید.سطح کویر بجستان (کویر سعدالدین) در فصل زمستان و بهار از آب پوشیده شده و در ماههای تیر و مرداد بصورت قشر نمک کاملاً سفید است.درخشندگی سطح نمک به حدی است که بدون عینک دودی (و ترجیحاً عینک برف) نمی توان بیشتر از چند لحظه طاقت آورد! در اواخر فصل خشکی (حدود آذر ماه) سفیدی سطح نمک به دلیل نشستن گرد و غبار بر روی آن بتدریج به رنگ قهوهای روشن در می آید. بیشترین مقاومت قشر نمک در اواخر فصل خشکی است. ضخامت قشر نمک بین ۱ تا حدود ۱۰ سانتی متر متغیر است و زیر آن گِل خیس و بسیار چسبنده ای وجود دارد که جنس آن از همان خاکهای شط است. همانطور که گفته شد خاک شط که در ظاهر بسیار نرم و شبیه خاک های حاصل خیز شخم زده بنظر می رسد، در واقع از ترکیبی از ماسه و نمک و خاک می باشد و رشد گیاهان در آن بکلی غیر ممکن است. این خاک اگر مرطوب باشد بسیار چسبناک است و اگر خشک باشد نیز نرم است بنحوی که امکان گیر کردن خودرو در آن زیاد است.قسمت شط: در اوج خشکی سال ممکن است بتوان با تمهیداتی از آن گذشت (هرچند خطر گیر کردن هست) در زمان مرطوب بودنِ شط، گیر کردن خودرو قطعی است. قسمت نمکزار: در فصل زمستان و بهار پوشیده از آب است ونمی توان وارد آن شد. حتی در اوایل فصل خشکی (تیر و مرداد) نیز احتمال شکستن قشر نمک و گیر کردن خودرو هست. در اواخر فصل خشکی که استقامت قشر نمک زیاد می شود می توان با خودرو به قسمت های مختلف کویر رفت اما تا جایی که دیوارهی بین چند ضلعی های نمک اجازه بدهد. توضیح اینکه چندضلعی های نمک که قطر هر کدام حدود ۱ تا ۳ متر است بوسیله دیواره ای به ارتفاع چند سانتی متر از هم مجزا می شوند. از اجتماع تعداد زیادی از این چندضلعی ها، چندضلعی های بزرگتری تشکیل می شود. (هر یک به قطر۵۰ تا ۱۰۰ متر یا بیشتر). حد بین چند ضلعیهای بزرگ، ارتفاع بیشتری دارد و در قسمت سفید کویر این ارتفاع به حداکثر نیم متر می رسد که می توان با خودرو با احتیاط از آنها گذشت. اما هنگامی که به قسمت کویر سیاه می رسیم تراکم این برجستگی ها بشدت زیاد شده و ارتفاع آنها به یک متر نیز میرسد و با توجه به اینکه کاملاً سفت و سخت هستند، عبور اتومبیل و موتورسیکلت و حتی چهاپایان از این نواحی غیر ممکن می شود و فقط بصورت پیاده می توان به این نواحی رفت. بدترین قسمت کویر از نظر ناهمواری “کاسه” نام دارد.وجه تسمیه کویر سیاه: سیاه بودن قسمتهای مرکزی نمکزار در تصاویر ماهوارهای دیده میشود. (شکل …..) عملاً در داخل کویر نیز می توان این مناطق را تشخیص داد. علت تیره بودن این نواحی آنست که دیواره بین چند ضلعی های نمک به هم نزدیک شده و ارتفاع آنها افزوده می شود. علاوه برآن بر روی لبههای چند ضلعیها ماده کف آلود خشک شده ای دیده می شود که برنگ تیره است. در زمان خیس بودن، این ماده حالت شبیه چربی دارد (چربه کویر). چربه کویر بین گل زیرین و قشر نمک قرار دارد.
منطقه حفاظت شده افتخاری
غار بلور یونسی
و در پایان...
شهرستان بجستان در فاصله ۲۷۸ کیلومتری جنوب غربی مشهد با مساحتی بالغ بر ۳۷۰۰ کیلومتر مربع از نظر موقعیت در طول جغرافیایی ۴۳ درجه و ۳۱ دقیقه در ارتفاع ۱۲۵۰ متری از سطح دریا واقع گردیده است.این شهرستان از شمال به خلیل آباد و از جنوب به فردوس، از شرق به گناباد و از غرب به بشرویه منتهی می شود.بلندترین نقطهٔ آن در محدودهٔ روستای آهنگ (ارتفاعات سیاه کوه) بالغ بر ۲۴۴۰ متر و پست ترین نقطه در اطراف مرندیز و سر دق به ارتفاع ۸۳۶ متر از سطح دریا می باشد. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری بجستان دارای دو بخش مرکزی و یونسی و ۳ دهستان است. امیدواریم از خواندن این مطالب لذت ببرید با ساعد نیوز همراه باشید.
معرفی شهر زیبای سیمرغ(کیاکالا)
