فرهنگ و رسوم در شیراز به حدی مهم است که این شهر را مرکز فرهنگ ایران می نامند. شاعران برجسته ایرانی مانند حافظ و سعدی در شیراز زندگی کرده اند. در حال حاضر مقبره ی این دو شاعر یکی از مکان های توریستی در شیراز است. شاعران شیرازی دیگری مانند قاآنی شیرازی، اهلی شیرازی و وصال شیرازی را می توان نام برد. آثار تاریخی چون تخت جمشید خود گواه واقعی این تاریخ و قدمت بسیار آن است. شیرازی ها مردمانی بسیار ساده و صمیمی هستند و رابطه ی گرم و خوبی با دیگران برقرار می کنند. امیدواریم شما نیز سفر به این شهر زیبا را انتخاب کنید.
خصوصیات شیرازی ها
مردم شیراز به چه چیزی معروف هستند؟ مردم شیراز از گذشته به مهمان نوازی و خوشگذران بودن مشهور بودند. کمتر کسی خاطره تلخی از مهمان نوازی شیرازی ها دارد و هر کسی که یکبار هم به این شهر سفر کرده باشد مهمان نوازی خالص مردم شیراز را درک می کند. به طوری که حس غریبی در این شهر نخواهید داشت. از دیگر خصوصیات مردم شیراز خوش گذران بودن آن هاست. آن ها به معنای واقعی کلمه در لحظه حال زندگی می کنند و از کوچکترین فرصت ها برای دورهمی و بودن در طبیعت و خوشگذرانی استفاده می کنند. این ویژگی مردم شیراز باعث شده مردم این شهر سرزنده و شاداب باشند و این سرزندگی به مسافرانی که به این شهر سفر می کنند هم انتقال پیدا کند.
اعتقادات و باورهای مردم شیراز
شیرازی ها هم به مانند مردمان دیگر نقاط ایران، اعتقادات قدیمی و خاص خود را دارند و برای بسیاری از افراد، اطلاع از این اعتقادات، جذابیت های خود را دارد. مردمان این خطه از سرزمینمان اعتقادات خاصی دارند، برای مثال اعتقاد دارند که اگر آینه ی عروس بشکند، عروس خوشبخت نخواهد شد. یا یک اعتقاد جالب دیگر دارند که اگر عروس را عقد کنند اما مراسم عروسی برگزار نکنند، یکی از اقوام عروس و داماد خواهد مرد.
اقوام مردم شیراز
به طور کلی در استان فارس علاوه بر اقوام بزرگ فارس و لُر، دو قوم قشقایی و عرب هم حضور دارند.هر یک از این اقوام خوب به تنهایی از طایفه ها مختلفی تشکیل شده اند. مثل طایفه های چهارگانه لُرهای ممسنی یعنی، جاوی ، بَکِش، رستم و دشمن زیاری. همچنین قشقایی ها با شش طایفه بزرگ کشکولی، فارسیمدان، ششبلوکی، دره شوری ، خَلَج، عمله و طایفه های کوچکتر صفی خانی، رحیمی، گله زن، ایگدر، گهوا، کُرایی و بیات. ایلات خمسه با پنج طایفه اینانلو، بهارلو، عرب، باصری و نفر سه گروه دیگر هم در فارس حضور دارند که چند قرن قبل، از دو سمت شرق و غرب به استان فارس آمده و ساکن شدند. گروه اول کُرونیها هستند که ریشه ای کردی و لکی دارند و گفته می شود از سمت کرمانشاه و ایلام آمده اند و دیگری، کردشولی ها هستند که آن ها نیز از سمت غرب به فارس آمده اند گروه سوم که از جنوب شرق یعنی بلوچستان آمده اند، کُرُشها هستند.
برگزاری مراسمات در شیراز
مردم شهر شیراز و استان فارس، آداب و رسوم خاصی دارند، آداب و رسوم عید نوروز، عروسی بهارنارنج، آب مقدس حوض ماهی ها و غیره. آنچه که در این میان به وفور دیده می شود که قابل توصیف است، مراسم مهمی همچون عروسی هاست. برای مثال اگر دونفر باهم ازدواج کنند آداب و رسوم خاصی دارند، بدین صورت که برای مراسم خواستگاری ابتدا لازم است که مادر و خواهر داماد به خانه دختر موردنظر بروند. اگر خانواده ی دختر با این وصلت راضی باشند، علاوه بر چای برایشان شربت نیز می آورند و در غیر این صورت مخالفت خود را با چای نشان می دهند. یکی دیگر از مراسمی که پیش از عروسی در شیراز هنوز هم با وجود قدیمی بودن مرسوم است، مراسم رخت برون است که در آن دوستان عروس و داماد جمع شده و دوستان و خانواده داماد با خود پارچه و یک خیاط می آورند تا برای عروس لباس بدوزد. مادر داماد نیز هدیه ی مخصوصی به عروس خانم می دهد. مردم شیراز مراسم دیگری نیز دارند که به دست بوسون معروف است و رسم است که داماد پس از عقد با چند نفر از بزرگان به خانه عروس رفته و دست مادر زن خود را می بوسد و مادر زن نیز به او هدیه ای می دهد. این ها تنها شماری از آداب و رسوم جالب مردم شیراز است.
جشن ویژه درخت نارنج
مراسم عروسی درخت نارنج در حقیقت سنت اصیلی است که از گذشته در شهر شیراز اجرا می شده است. این مراسم ریشه از داستانی قدیمی است که با مدرنیته شدن شهرها هنوز هم مورد توجه بعضی ها قرار می گیرد. داستان عروسی درخت نارنج، روایتگر زنی است که می خواهد درخت مهربانی را قطع کند. درختی که آن سال بار نداده ، درخت بهار نارنجی که نامهربان شده است. از وساطت همسایه ها، از کمک این افراد مهربان به درخت نارنج، آرام کردن زن برای منصرف شدن از قطع درخت و از عروسی که پس آن برپا شد. که همان عروسی درخت بهار نارنج است. درخت نارنجی که بر روی سرش تور سفید رنگی می کشند و با کل کشیدن و خواندن اشعار پاشیدن نقل بر روی سرش برایش مراسم عروسی می گیرند. در این مراسم همسایه ها به شادی پرداخته و به امید این که سال بعد درخت نارنج دست از نامهربانی برداشته و پر بار شود آن روز را جشن می گیرند.
مراسم عزاداری محرم
مقصد اصلی عزاداران شیرازی، حرم مطهر شاه چراغ است. برنامه اهالی شیراز برای عزاداری به این صورت است که هر روز دهه اول محرم، چاووش خوانی می کنند و با حسین علیه السلام و یارانش همراهی می کنند تا این که به ایام نهم و دهم ماه محرم می رسند. در تاسوعا و عاشورا، سوگواری به اوج خودش می رسد. هیئت ها طبقاتی را حمل می کنند که رویشان چراغ و آیینه گذاشته شده است. مردم در روز تاسوعا به چاووش خوانی، پرده خوانی، سینه زنی، اجرای تعزیه، حمل کوزه آب به وسیله کودکان می پردازند. گِل مالیدن به تمام یا قسمتی از بدن، تراشیدن موهای سر و … نیز از جمله سنت های خاص شیرازی ها در این ایام بوده است.
سینه زنی قطاری
این نوع سینه زدن، ویژه شیراز است و به طریقه خاصی برگزار می شود. به این صورت است که تعدادی از افراد، همراه با بالا و پایین رفتن بالاتنه، سینه می زنند و شعرهای خیلی قدیمی را تکرار می کنند. ناگهان وقتی میاندار اشاره می کند، همگی آرام می شوند، کمی به سمت جلو راه می پیمایند و دوباره دور هم حلقه می زنند و آن شیوه را از سر می گیرند.
مراسم آش ابودردا در شیراز
آش ابودردا برای درخواست شفای بیماران و به عنوان نذری برای سلامتی افراد خانواده در آخرین چهارشنبه ماه صفر پخته و سرو می شود. ضمن آمادن آش، رشته گلوله هایی با آدمک هایی از خمیر می سازند و به نیت تک تک اعضا خانواده آنها را در آش ریخته و پس از پختن آش آدمک ها را خارج کرده و بر روی بام می انداختند تا خوراک پرندگان شود و یا در آب می ریختند تا خوراک ماهی ها شود به این نیت که خارج ساختن بیماری و باقیماندن سلامتی و خوشحالی بود. سپس مقداری از آش را به بیمارشان می خوراندند و بقیه را بین همسایه و فقرا تقسیم می کردند و مقداری نیز به خانواده و بیماران مورد نظر می دادند. آش ابودردا را به طور انفرادی یا جمعی برای رفع مرض و ضفای درد و گرفتن حاجت می پزند. در فرهنگ عامه ایران این آش نام های دیگری چون آش بیمار، آش عمودرد یا آش عمودردا، آش سلامتی ، آش هَوْدَرْده = هفت درده و آش ابودرده دارد. نام هقت درده احیانا به سبب خاصیت و تاثیر آن در شفادهندگی دردهای مختلف بوده است. آش به این صورت نیز پخته می شود که هر زنی که حاجت یا بیماری دارد برای برآورده شدن حاجتش آش را هم می زند. ساخت آدمک خمیری شبیه به بیمار و انداختن آن به آب روان بر این باور است که درد و ناخوشی و بلا را که به آدمک منتقل شده به آب انداخته و از جان و خانه دور می کنند. مردم فکر می کنند نذر آش ابودردا و خیرات آن را برای صاحب نذر و افرادی که از آن میل می کنند تندرستی، نیرومندی و باروری همراع داشته و حاجت و نیازها را برآورده می کند. بیماران را شفا می دهد و حتی بخت بسته را باز میکند. برخی نیز معتقدند که هر دردی در هر عضوی از بدن خود داشته باشند، با خوردن همان عضو از آدمک خمیری درد آن عضو بدنشان شفا می یابد.
مراسم شب یلدا
خانواده های شیرازی در این شب از دوستان و آشنایان دعوت می کنند، دور هم اوقات خوشی را می گذرانند، فال حافظ می گیرند و خاطره بازی می کنند .
همچنین سفره مهمانی خاصی در شب یلدا پهن می کنند. آنچه آنها در این سفره، می گذارند عبارت اند از: عکس حضرت علی علیه السلام، آینه، چند شمع، دو لاله، اسفند، تنقلاتی مانند نخودچی، کشمش، حلوای ارده، آجیل مشکل گشا، رنگینک، ارده شیره، هندوانه ،انار، خرما و انجیر.
کدبانوهای شیرازی در شب یلدا برای مهمان هایشان، «هویج پلو» به همراه کشمش، مغز گردو و رب می پزند.
چهارشنبه آخر سال در شیراز
یکی از آداب و مراسمی که در شب چهارشنبه آخر سال و یا چهارشنبه سوری در شهر شیراز برگزار می شود، رفتن شیرازی ها به «حوض ماهی» است. درست در گوشه غربی آرامگاه سعدی، قنات آب گرم معدنی جاری است که مردم شیراز به آن «حوض ماهی» می گویند و این حوض برای آنها خلی مقدس است. آنها برای تندرستی و درمان بیمارهای خود، وارد حوض ماهی می شوند و با جام برنجی که به آن«چهل کلید» می گویند، سر و تن خود را شست و شو می دهند. این کار نظم و ترتیبی خاص دارد و آن را تبدیل به آیینی ویژه در شهر شیراز می سازد. زیارت حضرت شاه چراغ در شب چهارشنبه سوری، فال گوش ایستادن، پختن آش ابودردا که تهیه وسایل اولیه آن آداب منحصر به خود دارد، آجیل چهارشنبه سوری و تفال به دیوان حافظ، از دیگر مراسمی است که در این شب شیرازی ها انجام می دهند.
عید نوروز در شیراز
مردم استان فارس به خصوص شهرستان شیراز از 15 روز پیش از تحویل سال نو، به استقبال آن می روند. مردان با تهیه شیرینی و تنقلات و زنان با دوختن و تهیه لباس نو برای خود و فرزندان و همچنین خانه تکانی مشغول هستند.
امروزه یک ماه به نوروز مانده شیرازی ها به بازار می روند و لباس عیدشان را تهیه می کنند. پارچه هایی معمولاً خریداری می شود که دارای رنگ روشن و سرخ یا زرد باشد. در قدیم اعتقاد بر این بود؛ اگر لباس را خودشان بدوزند پارچه آن را روزهای دوشنبه یا جمعه قیچی کنند و نیز از نظر آنها چون روز پنج شنبه ساعت سنگین است، لباس مدتی روی دست می ماند تا دوخته شود. امروزه یک ماه به نوروز مانده شیرازی ها به بازار می روند و لباس عیدشان را تهیه می کنند. پارچه هایی معمولاً خریداری می شود که دارای رنگ روشن و سرخ یا زرد باشد. در قدیم اعتقاد بر این بود؛ اگر لباس را خودشان بدوزند پارچه آن را روزهای دوشنبه یا جمعه قیچی کنند و نیز از نظر آنها چون روز پنج شنبه ساعت سنگین است، لباس مدتی روی دست می ماند تا دوخته شود. روز سه شنبه اگر بریده شود نصیب دزد یا مرده شور خواهد شد و روز چهار شنبه می سوزد وسایل خانه نیز باید عوض شود و یا تمیز گردد. پختن نان شیرین از جمله کارهایی است که حتماً باید قبل از عید و برای عید انجام بگیرد. سبز کردن گندم، عدس، تره تیزک، ده پانزده روز به عید ماندهدر خانه های شیراز صورت می گیرد.
برای تحویل سال همه در یکی از اطاق های خانه شان سفره می اندازند. پیش از هر چیز آیینه و قرآن در آن می گذارند و بعد هفت سین را می گذارند. هفت سین عبارت است از سماق، سیر، سنجد، سمنو، سکه، سرکه، سبزی. در شیراز علاوه بر هفت سین(هفت میم) را هم درسفره می گذارند که هفت میم عبارتند از: مدنی (لیمو شیرین)، مرغ، ماهی، میگو، مسقطی، ماست و مویز. به علاوه کنگر ماست، عسل، خرما، کره، پنیر، کاهو، تخم مرغ رنگی و ... .
یکی از آداب و رسوم نوروز در شیراز این است که موقع تحویل سال همه اهل خانه باید با لباس نو بر سر سفره باشند اسپند نیز دود می شود و هر کدام از این ها فلسفه ای دارد. شمع برای روشنایی خانه و زندگی، قرآن نشان توجهی است که باید در آغاز سال به خداوند داشته، به علاوه در سال نو، صاحب قرآن یار و مددکار اهل خانه خواهد بود.
آداب و رسوم مردم شیراز در دیدار اقوام و دوستان در نوروز
از بامداد عید نوروز، دید و بازدیدهای مردمان خونگرم شیراز آغاز می شود و در همه خانواده ها رسم بر این است که به دیدار کسی که از نظر سن و شخصیت بر دیگران مزیت دارد، بروند و دست او را ببوسند و تبریک بگویند و او نیز عیدی که شامل سکه یا پول است به آنها بدهد. بعضی افراد نیز صبح عید نوروز یک بشقاب گندم برشته که شامل کنجد، گندم، شاهدانه، نخودچی و کشمش است به اضافه یک بشقاب نان شیرینی به اضافه تخم مرغ رنگی یا سکه به کوچک ترها هدیه می دهند.
آداب و رسوم مردم شیراز در پخت غذاها و شیرینی های شیرازی
با صحبت از غذاهای محلی شیرازی اولین چیزی که به ذهن هر ایرانی می رسد، کلم پلوی شیرازی است که به سبک خاصی و متفاوت با سایر شهرهای ایران پخته می شود. جالب است بدانید که این غذا از جمله غذاهایی است که در ایام نوروز بوی آن از خانه های شیرازی ها بیرون می آید. شوید لوبیا با گوشت قیمه، کوفته سبزی، آش انار و سبزی، شکر پلو و ترحلوا نیز در ایام نوروز در سفره های مردم این شهر دیده می شود. آش کارده از دیگر خوراکی های خاص شیراز است که خوردن آن برای مسافرین تور شیراز در ایام نوروز بسیار جالب و جذاب است.
از دیگر غذاهای سنتی شیراز که در ایام نوروز طبخ می شود، عبارتند از قورمه به، دو پیازه، یخنی نخود، رب پلو، یخنی عدس کلم، کوفته هلو، کوفته سبزی، خورشت سبزی، حلوای کاسه، حلیم بادمجان، رنگینک، پاچه پلو و غیره است. سالاد شیرازی نامی است آشنا که در رستوران های سراسر شهرهای ایران شناخته شده و جزئی از منوی غذایی اغلب رستوران های شیراز محسوب می شود. ولی طعم واقعی این سالاد را فقط می توان در شیراز چشید. این سالاد که با خورد کردن پیاز، خیار و گوجه فرنگی که بدون استفاده از کاهو تهیه می شود و با آب نارنج تازه و یا کمی آب لیمو یا آبغوره و نمک و نعنای خشک به آن طعم و لطافتی فراموش نشدنی می دهد تزئین کننده سفره غذای نوروزی شیرازی هاست.
جدای از غذاهای شیراز، شیرینی های سنتی شیراز هم شکر پنیر، کلوچه، مسقطی، نان یوخه، نان شیری است که شما می توانید با خرید سوغاتی های شیراز برای اقوام و بستگان خود ره توشه سفر ببرید.
آداب و رسوم مردم شیراز در سیزده بدر
تمامی مردم کشورمان سیزده بدر را پذیرفته و در این روز بیشتر طبق یک سنت دیرینه سعی می کنند از خانه ها بیرون زده و به دامان طبیعت سرسبز پناه ببرند و این روز را با شادی و خوشی و لحظات خوب به شب برسانند. در شیراز نیز مرسوم است که روز دوازده فروردین همه وسایل تهیه می شود و هر چه از شیرینی ها و آجیل ها باقی مانده عید برای صبح سیزده آماده می شود که البته همراه آن سرکه و کاهو نیز وجود دارد. صبح روز سیزده فروردین همه دسته دسته عازم کوه و باغ های اطراف شیراز می شوند و معتقدند در روز سیزده فروردین نباید در خانه ماند، زیرا این روز نحس و بدیمن است، این روز که از پیش از طلوع آفتاب و تا پاسی از شب ادامه دارد و در عصر آن روز ویژه سبزی گره زدن دختر و پسرهاست که در واقع برای گشایش بخت خود این کار را می کنند و ترانه هایی می خوانند.
آداب رسوم مردم شیراز همراه با آهنگ های محلی
شیرازی ها، ترانه ها و آهنگ های محلی خاص و زیبایی دارند که بسیاری از آن ها ثبت و ضبط شده است. شنیدن این نواهای محلی به همه شما خوانندگان محترم و گردشگران تور شیراز، پاسارگاد شدیدا توصیه می شود. این ترانه های شاد و ماندگار، به دلیل در برداشتن کلمات ساده و برای حفظ لحن ها و کلمات بومی، همواره مورد حمایت مردمان شیراز است.
هرچه از شیراز و زیبایی های این شهر بگویم در وصف کلام نمی گنجد، این شهر پر از جاذبه های دیدنی است، از باغ های شیراز گرفته تا تخت جمشید و بسیاری از اماکن گردشگری که آوازه آن در دنیا زبانزد است. حال اگر این روزها می خواهید به شیراز سفر کنید، اردیبهشت را از دست ندهید. بهترین زمان سفر به شیراز، اردیبهشت است که درختان بهارنارنج به گل می نشینند و عطرش در کوچه های شیراز می پیچد که همه را مدهوش می کند.
آب مقدس حوض ماهی ها
تا 50 سال پیش در استان فارس، سه حوض ماهی در شیراز، فسا و زرقان وجود داشت که اکنون با خشک شدن حوض ماهی فسا اکنون دو حوض دایر است. مراسمی که برای این دو حوض ماهی وجود دارد، تقریبا مشابه است. از زیر کوه سعدی، چشمه ای بیرون می آید که چند چاه برای استفاده از آن در خانه های بالادست آرامگاه حفر شده است. حوض ماهی آرامگاه سعدی، هم سطح زمین و مظهر قنات و چشمه است. تردیدی وجود ندارد که پیش از زمان سعدی و حتی در ایران باستان، این آب جریان داشت و مقدس بود. به همین دلیل سعدی برای این آب اهمیت بسیاری قائل بود. براساس نوشته ابن بطوطه که دوبار در سال های 725 و 748 هـ.ق، (بار اول حدود سی سال پس از درگذشت سعدی) به شهر شیراز آمده بود، سعدی این حوض هشت ضلعی را ساخته است. مراسم و باورهای مردم شیراز و اطراف، تا سال 1327 شمسی که سال تخریب آرامگاه سعدی برای تجدید بنای آن است، بسیار جدی و اجرای آنها بسیار ضروری بود. تا آن زمان هر سال حدود ده هزار نفر در چهلمین روز پس از عید نوروز در محوطه جلوی آرامگاه سعدی جمع می شدند و آش نذری که در فارس اصطلاحا دیگ جوش نامیده می شود، می پختند و از بامداد تا شب شادی می کردند و بر این باور بودند که یک ماهی قرمز که یک حلقه طلایی در بینی دارد، در آب بالا می پرد و می رود. ماهی های این آب مقدس است و هیچ کس حق صید آنها را ندارد. امروزه هنوز هم مردم کوی سعدی بر این باورند و در حوض ماهی سکه می اندازند تا آرزوهایشان برآورده شود، ولی آداب و مناسکی در این زمینه وجود ندارد. در زرقان چنین مراسمی هنوز ادامه دارد. پس از ساخت آرامگاه سعدی، از آب تنی در این حوض برای برآورد نیاز جلوگیری شد و دیگر کسی در محوطه حوض ماهی به آب دسترسی ندارد. اما حدود 150 متر بعد از آرامگاه، در کوچه ای که اصطلاحاً کوچه حمام سعدی می نامند، مردم برای باورها و مناسک خود از آب چشمه یا قنات سعدی استفاده می کنند. همچنین مردم شیراز و اطراف، باورهایی خاص نسبت به حوض ماهی دارند و عده ای برآنند صاحب این آب، حضرت امام حسن(ع) است. گروهی دیگر معتقدند اگر دختر یا پسری دست و روی خود را با این آب بشوید، بخت او باز می شود و به خانه بخت می رود. درگذشته با جام چهل کلید روی سر خود آب می ریختند. آب تنی در دوره پیش از ساخت ساختمان جدید آرامگاه، در روز چهارشنبه سوری نیز انجام می شد. به عنوان مثال روز چهارشنبه سوری از ساعت 12 ظهر تا ساعت 24، دختران و زنان در جوی آب کوچه حمام سعدی آب تنی می کنند و از ساعت 24 تا 8 بامداد به پسران و مردان اختصاص می یابد. هجوم جمعیت برای آب تنی بسیار زیاد است و مردم معتقدند که این آب، مشکلات و گرفتاری ها را نیز حل می کند. گاه نیز نامه ای برای حضرت امام زمان (عج) در آب حوض ماهی می اندازند و حاجت و مشکل خود را مطرح می کنند. در گذشته مردم شیراز باور داشتند که این آب، سحر و جادو را باطل می کند. معمولا کشاورزان یک ظرف از این آب را بر می داشتند و هنگام آبیاری مزارع خود، آن را در جوی آب می ریختند تا از ایجاد کرم ساقه خوار جلوگیری نماید و مزارع آنها محصول بیشتر بدهد. برخی نیز معتقدند که اگر لباس هایشان در این آب شسته شود، بیماری ها را از بدن صاحب لباس می زداید. بنابراین در کوچه حمام سعدی لباس می شویند. هر چند امروزه کمتر به چنین کاری دست می زنند، ولی در گذشته تمام صحرای سعدی محل شستن و خشک کردن لباس بود.
شیراز شهری پر از جاذبه های طبیعی، گردشگری، تاریخی و مذهبی است. شهری با فرهنگ دیرین و غنی، لهجه ای شیرین، لباس های محلی زیبا، بازی های جذاب محلی، آداب و رسوم جالب و آب و هوای عالی. در این مقاله با تعدادی از آداب و رسوم شیراز آشنا شدیم. برای اشنایی بیشتر می توانید به این شهر زیبا سفر کنید.
معرفی کامل لباس محلی بختیاری های مهربان
