معرفی کامل لباس محلی بختیاری های مهربان

لباس محلی بختیاری یکی از اصیل ترین و زیباترین لباس ها در میان لباس های محلی نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیاست. ویژگی های لباس محلی مردان و زنان بختیاری تنها براساس زیبایی صورت نگرفته و نوع و شکل کلی لباس محلی بختیاری براساس شکل و نحوه ی زندگی مردمان این قوم و آب و هوای غالب منطقه ای که در آن زندگی می کنند صورت می گیرد. بختیاری ها یا ایل لر بختیاری از مردمان غیور کشورمان هستند که پوشش خاص خود را حفظ کرده و یکی از اصیل ترین و زیباترین لباس های محلی را دارا هستند. در این بخش به معرفی لباس های محلی مردان و زنان قوم بزرگ بختیاری می پردازیم. با ما همراه باشید.

لباس مردان و زنان بختیاری چه ویژگی هایی دارد؟

ویژگی های لباس محلی مردان و زنان بختیاری تنها بر اساس زیبایی صورت نگرفته و نوع و شکل کلی لباس محلی بختیاری بر اساس شکل و نحوه زندگی مردمان و آب و هوای منطقه ای که در آن زندگی می کنند، صورت می گیرد.

• لباس محلی بختیاری و راحت و زیباست که در نوع خود منحصر به فرد است.
• زنان و دختران بختیاری در زندگی روزانه، کوچ، در مهمانی ها و مراسم عروسی، لباس های رنگین با طرح های شاد و متنوع می پوشند.
• لباس محلی زنان بختیاری دارای تنوع چشمگیری است و در لباس مختلف آنان در نوع پارچه، دوخت، تزیینات با یکدیگر متفاوت است.
• بختیاری ها سلیقه و مهارت زیادی در تزئین لباس های خود دارند. منجوق و پولک دوزی لباس بختیاری ها سلیقه و مهارت زیاد بختیاری ها در دوخت لباس را نشان می دهد.
• در قوم بختیاری، چه در جشن عروسی و چه در عزاداری ها، لباس مردان فرقی ندارد و همان چوقا و تنبان وکلاه است و تنها پیراهن زیر چوقا، از نظر رنگی (سیاه و سفید) متفاوت میشود.
• هر قطعه لباس ممکن است بیانگر قشر و طبقه خاص بختیاری ها باشد زیرا کسب منزلت اجتماعی براساس پوشاک و لباس وجود دارد. افراد متمول بختیاری از کلاه های کرکی بلند موسوم به کلاه خسروی یا شلوار گشاد ( دبیت حاج علی اکبری) و چوقا کیارسی استفاده می کنند، اما در مورد طبقات پایین تر جامعه از مواد اولیه ارزان تر استفاه می شود.

لباس مردانه عشایر بختیاری

پوشاک و لباس محلی هر قومی نشان دهنده فرهنگ و عقاید آنهاست و این فرهنگ نیز ویژگی های خاص و برجسته خود را دارد. لباس مردان ایل بختیاری بخشی از پوشش مردم لُر است در تمام مناطق بختیاری نشین علی رغم تفاوت های جزئی، تا حدودی یکسان هستند. لباس مردان بختیاری با شیوه زندگی و نوع فعالیتشان مطابقت دارد و تنها به وجهه زیبایی در انتخاب لباس توجه نشده است. در ادامه این مطلب به توضیح درباره اجزای مختلف پوشش مردان بختیاری خواهیم پرداخت.

چوقا

چوقا از پوشش های مردان بختیاری است که از پشم گوسفند بافته شده است. چوقا در کلیه فصول سال مورد استفاده قرار می گیرد زیرا گرما را در زمستان نگه می دارد و رطوبت و خنکی را در تابستان حفظ می کند. مردان بختیاری در تابستان در زیر چوقا پیراهن و در زمستان کت می پوشند. این ردا و بالاپوش مردان بختیاری دارای آستین های کوتاهی است و بلندی آن به زیر زانوها می رسد. مردم شهرنشین قوم بختیاری در مراسم های مختلف از این پوشش استفاده می کنند. چوقا دارای نقوش و خطوط سیاه و سفید درهم تنیده است که خطوط سیاه از بالا به پایین و خطوط سفید از پایین به بالا موازی هم بافته می شوند. نقوش چوقا برگرفته از نقش زیگورات، چغازنبیل بوده است و سفیدی ها نشانه پاکی و صداقت و سیاهی آن نشان ظلمت وتاریکی، زشتی و پلیدی می باشد.

چوقا دو رویه است، این ویژگی چوقا باعث می شود هر زمان رویه آن کثیف شد، بتوان آن را وارونه پوشید تا زمان دسترسی به آب، دوباره شسته و پاکیزه شود. تکنیک بافت چوقا مانند بافت گلیم بوده و برای بافت آن از دار خواییده استفاده می شود. متراکم بودن و پشمی بودن این لباس موجب شده باران تا حدودی در آن نفوذ نکند. مردان بختیاری زمان کار و فعالیت برای مختل نشدن حرکت شان دامن چوقا را از پایین تا کرده به کمر یا شانه حائل می کنند.

شلوار دبیت

شلوار دبیت، شلواری مشکی رنگی است که دمپای بسیار گشاد دارد. معروفترین دبیت حاج علی اکبری است که بسیار مشکی و براق است و پارچه این شلوار تولیدشده در کارخانه دبیت انگلستان است. عرض دمپای این شلوار به 50 سانتی متر می رسد. مردان بختیاری شلوار دبیت را هم با کت و هم با چوقا می پوشند. اگر شلوار دبیت را با کت بپوشند، به کمر شلوار یک دوال (کمربند) چرمی را محکم می بندند و در صورت پوشیدن شلوار دبیت با چوقا روی کمر شلوار دوالی چرمی با پهنای کم آویزان می کنند. بهترین دوال در نزد بختیاری ها دوالی چرمی معروف به چرم بلغار است. شلوار دبیت برای کوهستان مناسب نیست و اغلب بختیاری ها در هنگام کار از شلواری مناسب تر استفاده می کنند و برخی دیگر دو طرف شلوار را زمان کار و یا کوهپیمایی بالا می آورند و در زیر کش کمر قرار می دهند تا دست و پا گیر نباشد. شلوار دبیت یک جیب در سمت راست دارد و با یک زیپ و یا چند چفت بسته می شود.

کلاه

کلاه مردان بختیاری از پشم تهیه می شود و در اندازه های بزرگ، متوسط، کوچک به رنگ های سفید، شتری و قهوه ای وجود دارد. کلاه بزرگ، کلاه متوسط به کلاه خسروی معروف هستند. کلاه خسروی نمادی از بزرگی است و عقب و جلو ندارد و به دلیل شیوه طراحی آن از هر طرف بر سر گذاشته شود درست است. مردان بختیاری همیشه از کلاه استفاده می کنند و کلاه آنها ربطی به سرما و گرما، نور آفتاب و گرد و خاک ندارد. شکل کلاه بختیاری ها یادآور کلاه مادها بر حسب نقوش تخت جمشید است.

پیراهن مردان بختیاری

مردان بختیاری پیراهنی از جنس کتان و سفید و گاهی رنگی با آستین راسته می پوشند که بلند نیست و قد متوسط دارد.پیراهن مردان بختیاری همان پیراهن لری است.

سرداری مردان بختیاری

بزرگان و خوانین بختیاری اغلب بر روی پیراهن خود سرداری می پوشند. سرداری مردان بختیاری دارای آستین راسته و قد بلند است که کمرش تنگ و در پشت چین دارد و دامن آن گشاد می باشد. جنس سرداری مردان بختیاری از پارچه های جنس مرغوب است و دو جیب در پهلوها دارد. این پوشاک مانند ستره لری قدیمی است و یادآور پوشاک باستانی ایرانیان است.

عبا

عبا نمد یا کردین، لباسی مخصوص چوپانان یا مردانی است که در طول شب به نگهبانی قرارگاه مشغول بودند. عبا از نمد خیلی ضخیم با رنگ های سیاه و قهوه ای درست شده است و در برابر سرما و حشرات آنها را محافظت می نمود. این بالا پوش به شکل استوانه یا آستین های سر بسته و دارای چین های عمودی است و سبب می شود مردان بختیاری بدون اینکه دستها را از زیر شنل خارج کنند جلو شنل روی هم جمع نمایند.

شال کمر

شال کمر بافته شده از پشم سفید بره است که پهنای آن یک وجب و طول آن نزدیک به دو تا دو متر و نیم می باشد.

گیوه

نام پاپوش مردان بختیاری گیوه ملکی است. این نوع گیوه بسیار گران قیمت است و طراحی برای پای چپ یا راست ندارد و می تواند بصورت چپ و راست پوشیده شود.

لباس زنان بختیاری

لباس زنان بختیاری نیز مانند لباس مردان بختیاری از اجزای مختلفی تشکیل شده است. زنان بختیاری لباس هایی با رنگ شاد و همرنگ با طبیعت می پوشند. در تهیه لباس زنان بختیاری از پارچه های مرغوبی استفاده می شود و زنان هنرمند بختیاری لباس ها را گلدوزی، سکه دوزی، ملیله یا سرمه دوزی می کنند.

جوه یا جومه

پیراهنی از جنس پارچه های الوان و زری می باشد که آستین آن بلند و مچ دار بوده و قد آن تا بالای زانو است و در طرفین دو چاک بلند وجود دارد. چنانچه در این بخش از نمناک میخوانید بالاتنه و دامن جومه صاف و بدون چین است و در دو نوع چاکدار و بدون چاک وجود دارد و سه دکمه بر آن می دوزند.

یل

زنان متمول بختیاری یک نوع کت کوتاه بر تن می کنند که از پارچه های گرانقیمت تهیه و پایین آن دارای چین و پلیسه است. پوشیدن این کت در بین زنان بختیاری وجه تمایزی برای شناخت فقیر یا ثروتمند بودن است. این کت زمانی به پوشش زنان اضافه شد که زنان متمول بختیاری به شهرهای بزرگ و اروپا مسافرت کردند.

شلوار قری

شلوار قری، شلواری چین دار و بدون پاچه زنان بختیاری است، در زبان محلی بختیاری (قر) به معنی پیچ و تاب می باشد. شلوار قری از جنس پارچه های مخملی در رنگ های شاد است که نیم تنه پایین بدن را پوشش می دهد. جداره ای در قسمت بالای شلوار قری وجود دارد، از میان آن جداره طناب باریک یا بندی را عبور می دهند و با این بند شلوار قری را به کمر محکم می کنند.

جلیقه

زنان بختیاری روی پیراهن خود جلیقه یا جلیزقه ای می پوشند که جنس آن از مخمل است.

سیزن بن

سیزن بن زنجیری نقره ای است که به آن سکه هایی وصل کرده اند و برای محکم کردن لچک و مینا استفاده می شود. بالای دو گوش روی مینا و لچک دو سر سیزن بن را نصب نموده و از پشت سر می آویزند.

لچک (کلاهک)

زنان بختیاری پس از شانه کردن موهای خود، موها را چهار قسمت می کنند، آنها ابتدا از وسط فرق باز می کنند و سپس یک فرق دیگر از روی یک گوش تا گوش دیگر باز می کنند. دو قسمت پشت سر را جداگانه بافته و دو گیسو می کنند و گیسوها را به هم وصل می کنند.

پس از بافت گیسوها، لچک را روی سر می گذارند و دو بند آن را زیر گلو گره می زنند. لچک، کلاهی است که زنان بختیاری در زیر «مینا» استفاده می کنند و با سکه های قدیمی، مروارید، سنگ و پولک تزیین می شود و انواع گوناگونی مانند ریالی، سیخکی، و صدفی دارد. لچک ریالی رایج ترین نوع لچک است که در آن از سکه های قدیمی استفاده می شود. لچک باید روی سر قرار گیرد نه روی پیشانی و مقداری از موها را از زیر گلو به بیرون لچک میگذارند که به آن ترنه می گویند. تزئینات روی لچک از سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی یا سرمه دوزی است اما گاهی جنس تزئینات از طلا است و لچک طلا نامیده می شود.

مینا

زنان بختیاری پس از گذاشتن لچک روی موها، روسری بزرگی که به آن مینا می گویند به سر می کنند. طریقه سر کردن مینا خاص است، بستن مینا روی لچک یکی از مهارت های زنان بختیاری است. مینا را با سنجاق توسط بندی ( سیزن ) از یک سوی «لچک» به سوی دیگر آن از پشت سرشان می آویزند. بعد موهای جلو را تاب می دهند و از زیر لچک بیرون می آورند و در پشت مینا پنهان می کنند. به موهای تاب داده شده در زبان محلی «ترنه» گفته می شود. مینا مستطیل شکل و از جنس حریر بوده و در رنگ های مختلف وجود دارد. برای زیبایی بیشتر روی مینا را با پولک و منجوق های رنگی زینت می دهند.

کفش

زنان بختیاری در گذشته گیوه می پوشیدند ولی امروزه پوشیدن گیوه در میان دیگر معمول نیست. آن ها کفش چرمی رویه دار به رنگ مشکی می پوشند که به آن اُرسی orssi می گویند.

آداب و رسوم مردم مشهد در ایام مختلف سال