چگونه موسیقی را به کودکان آموزش دهیم؟

روش های آموزش موسیقی به کودکان

روش ارف

روش ارف یکی از راه های آموزش موسیقی به کودکان است که با آمیزه ای از آوازخوانی، رقص و بازیگری و استفاده از سازهای پرکاشن مثل زیلوفون، متالوفون و سنتور فرنگی ذهن و جسم کودک را درگیر می کند. در این روش درس ها به صورت «بازی» ارائه می شوند و به بچه ها کمک می کند که به حد فهم خود یاد بگیرند.

با استفاده از روش ارف، هنرجویان درباره ی ریتم، ملودی، هارمونی، ترکیب، فرم و سایر المان های موسیقی چیزهای زیادی یاد می گیرند. هنرجویان این مفاهیم را از طریق صحبت کردن، سرود خوانی، آواز خوانی، رقص، حرکت، بازی نقش و نواختن سازها یاد می گیرند. این مفاهیم تبدیل به پایه ای برای کارهای خلاقانه ای چون بداهه نوازی و آهنگسازی می شود.

روش کودای

فلسفه ی روش کودای این است که آموزش موسیقی اگر در سنین پایین تر شروع شود بیشترین تاثیر را دارد و این که همه ی افراد قابلیت یادگیری سواد موسیقی را دارند. در این روش روی آواز خواندن به عنوان اساس نوازندگی و استفاده از موسیقی محلی و تصنیفی فاخر تاکید می شود.

اهداف و فلسفه ی این روش عبارتند از:

• سطح تربیت مدرس ارتقا می یابد.
• سواد موسیقی در مدارس بالاتر می رود.
• تمام افراد ظرفیت و حق یادگیری سواد موسیقی را دارند.
• آوازخوانی اساس یادگیری موسیقی است.
• آموزش موسیقی را باید از همان دوران کودکی شروع کرد.

روش سوزوکی

روش سوزوکی یکی دیگر از راه های آموزش موسیقی است که در ژاپن شکل گرفت و بعدا در دهه ی 1960 به آمریکا رسید. اگرچه این روش در اصل برای آموزش ویلون ابداع شد، اما برای آموزش سازهای دیگر مانند آموزش پیانو، فلوت و حتی آموزش گیتار نیز کاربرد دارد.

روش سوزوکی که با نام «روش زبان مادری» نیز شناخته می شود روشی است که روی اهمیت تاثیر و دخالت والدین تاکید دارد. والدین و مدرسین سعی می کنند با همکاری یکدیگر به یک هدف مشترک دست پیدا کنند. از والدین انتظار می رود که در کلاس حاضر شوند و در خانه به عنوان دستیار معلم عمل کنند. با این روش دانش آموزان مهارت های زیر را یاد می گیرند:

• نظم و انضباط
• وقار
• اعتماد به نفس
• حالت قرارگیری صحیح بدن
• مهارت فنی
• نوازندگی
• افت و خیز صدا

روش دالکروز

این هم یکی دیگر از روش هایی است که مدرسین موسیقی از آن برای آموزش موسیقی استفاده می کنند. در این روش که موسیقی، حرکت و ذهن و جسم را به هم مرتبط می کند توسط امیل ژاک دالکروز ابداع شد.

سه عنصر کلیدی این روش عبارتند از:

یوریتمیک: یوریتمیک در زبان یونانی به معنای ریتم خوب است، یعنی بیان موسیقیایی از طریق حرکت و همین طور گسترش مهارت های موسیقی از طریق تمرینات جنبشی. هنرجویان با گوش دادن به موسیقی و بیان حرکتی و چیزهایی که هم زمان می شنوند، ریتم و ساختار را فرا می گیرند. به عنوان مثال، طول نت و ریتم با دست زدن و برداشتن گام نشان داده می شود.

• سلفژ: به یادگیری مهارت های تمرین شنیداری و دیداری کمک می کند.
• بداهه: استفاده از سازها، حرکت و صدا.

۸ نکته مهم درباره آموزش موسیقی به کودکان

۱- هدف از آموزش موسیقی به کودک

با توجه به روش های موجود چنانچه با هدف فراگیری سریع نواختن ساز توسط کودک خردسالتان پا به آموزشگاهها می گذارید چند سالی زود آمدید! شما در هر سنی می توانید نواختن ساز را فرابگیرید و در آن استاد هم بشوید ولی آموزش موسیقی به خردسالان و همراه کردن دائمی رشد آنها با موسیقی فوایدی به مراتب بیشتر از نواختن یک ساز برای شما به همراه خواهد داشت.

۲- سن پذیرش هنرجو

بهتر است کودک قادر به تشخیص الفبا باشد. مثلا دوره مهد یا سال اول ابتدایی را گذرانده باشد. در این صورت قادر به تشخیص و تطبیق نت ها و علائم موسیقی نیز خواهد بود. بنابراین در حالت معمولی سن بالای شش سال مناسب خواهد بود. اگر سن کودک کمتر از این است، حداقل باید قادر به تشخیص اشکال مختلف از هم باشد. مثلا یکی از تست هایی که انجام می دهند تا ببینند آیا کودک آمادگی یادگیری پیانو را دارد این است که از کودک می خواهند با نگاه کردن به کلاویه های پیانو، دسته های دو تایی کلاویه های مشکی را تشخیص داده و روی آنها را با یکسری کارت بپوشاند. اگر کودک با چند بار تلاش موفق به این کار نشد، به این معنی است که باید هنوز صبر کنید.
به عنوان نشانه دیگری از آمادگی کودک، خود می توانید به رفتار او در حین نگاه کردن یا گوش کردن به یک کتاب داستان مصور دقت کنید. اگر در حین گوش کردن به کتاب داستان و نگاه کردن به تصاویر آن کاملا غرق در داستان شده و سوالاتی در رابطه با عکس ها می پرسد، این یک نشانه ی مثبت خواهد بود چرا که تمرین موسیقی معمولا به این معنی خواهد بود که حداقل ده دقیقه بصورت مداوم بتواند حواسش را روی یک کار خاص جمع کند. برای بعضی از بچه ها این ده دقیقه ممکن است به اندازه صد سال به نظر بیاید.

۳- فراگیری

بنا به دلایل مختلفی که مهمترین آنها میتواند عدم استقبال خانواده ها باشد، آموزش فراگیر موسیقی به کودکان هنوز در ایران آغاز نشده و البته آنطور که می دانیم در جاهای دیگر دنیا هم هنوز به صورت فراگیر متداول نیست.
متداول ترین روش آموزش موسیقی در ایران روش اُرف هست که کلاس های آن به کلاس اُرف معروف است. در ایران آموزشگاه هایی که مطابق این روش کار می کنند بچه ها را از حدود ۳ یا ۴ سالگی برای آموزش می پذیرند. در برخی از این آموزشگاه ها برای شروع آموزش به خردسالان، در ترم اول کودک باید به همراه مادرش در کلاس حضور داشته باشد تا با محیط کلاس و… آشنا شود و خو بگیرد.
به دلیل عدم تشکیل خصوصیت فراگیری مستقیم در خردسالان، محتوای ترم های اول این کلاس ها بیشتر بازی موسیقی و تشویق کودک به عکس العمل مناسب در برابر شنیدن موسیقی و نهادینه کردن آن در ذهن کودک از این طریق است.

۴- طول دوره

طول دوره اُرف در هر آموزشگاه بر اساس منطقه ای که در آن قرار دارد، انتظارات مشتریان و گروه های سنی کودکان و… متفاوت و از دوره فشرده یک ساله تا حدود دو سال متغیر است. در این کلاس ها کودکان در گروه های سنی مربوط به خود قرار گرفته تا از هر نظر شرایط یکسانی بر آموزش آنها حاکم باشد (محتوا و طول دوره برای گروه های سنی مختلف متفاوت خواهد بود).

۵- سازهای آموزشی در آموزش ارف

آموزشگاه ها در کنار سازهای اصلی اُرف در بیشتر مواقع فلوت ریکوردر را هم به عنوان یک ساز مناسب برای کودکان در آموزش ها جای میدهند. نکته قابل توجه این که هر نوع آموزش موسیقی به کودک مساوی با روش اُرف نیست و ممکن است برخی از افراد و آموزشگاه ها از این نام برای جذب مشتری و کسب درآمد بیشتر استفاده کنند.

۶- آیا کودک من استقبال خواهد کرد؟

گروهی از موسیقیدانان اعتقاد دارند کودکان در زمینه هوش موسیقایی متفاوت از یکدیگر به دنیا می آیند و گروهی دیگر بر این باورند که این توانایی ها اکتسابی بوده و از راه آموزش صحیح قابل دریافت است. جدای از این امر باید گفت، اینکه کوچولوی شما از موسیقی و کلاس های مربوط به آن استقبال خواهد کرد یا نه به چند چیز بستگی دارد:
– روابط عمومی کودک و وضعیت ارتباط وی با بچه های هم سن و سال خودش
– روش آموزشگاه مربوطه در خصوص آموزش موسیقی به خردسالان و تجربه مربی در آموزش موسیقی به کودکان و مهارت او در جذب و همراه کردن آن ها با کلاس (به عبارتی مربی باید یک روانشناس کودک خوب هم باشد)
– توجه والدین، نوع برخورد آنها با فعالیت های فرزندشان، سعی در تشویق کودک و عدم ایجاد هیچگونه استرس از طرف آنها در راه یادگیری موسیقی.
توجه شما نباید دچار افراط یا تفریط باشد و نیز در حد توانایی های کودک انتظار داشته باشید.

۷- همراهی والدین در امر آموزش

نکته ای که مربوط به خود شما بعنوان پدر و مادر کودک می شود این است که در واقع تا قبل از هشت سالگی، انتظار این است که شما نیز به همراه کودک (حتی بیشتر از او) روی تک تک درس ها وقت گذاشته و در تمام تمرینات او را همراهی کنید. در واقع میزان پشت کار و علاقه شما است که میزان پیشرفت و علاقه ی او را تعیین خواهد کرد. چرا که در این سن و سال انتظار اینکه کودک از روی علاقه یا تعهد بخواهد تمرین ها را انجام دهد، انتظار زیادی است. بنابراین باید ببینید که آیا خود شما می توانید تا این حد به اینکار پایبند باشید یا نه چرا که یک شروع بد، ممکن است به این معنی باشد که کودک تا آخر عمرش علاقه ای به تکرار این تجربه نداشته باشد.

۸- چگونه به فرزندمان در سن مناسب برای یادگیری موسیقی کمک کنیم؟

به لحاظ تئوری و متد آموزشی، می توان کودکان را از سن ۳ سالگی برای پیانو آموزش داد که اگر کودک آمادگی اش را داشته باشد، بهترین دوره برای رشد مهارت های موسیقی او خواهد بود. معروف ترین متد آموزش پیانو برای کودکان نیز “متد سوزوکی” است که اگر درست اجرا شود نتایج بسیار خوبی خواهد داشت. فلسفه ای که پشت سر این متد است می گوید: “اول شخصیت، بعد مهارت”. در واقع آقای سوزوکی معتقد بود: “آموزش موسیقی هدف اصلی من نیست، من می خواهم شهروندانی خوب و انسانهایی متعالی تربیت کنم. اگر کودکان از بدو تولد به موسیقی خوب گوش دهند و خود نیز نحوه اجرای آنرا یاد بگیرند، اینکار باعث خواهد شد تا حساسیت، نظم و عشق و علاقه ی آنها نیز گسترش یافته و به تدریج صاحب قلبی زیبا گردند”.
خوشبختانه کودکان می توانند با «پیانوی دیجیتال» نیز آموزش های خودشان را شروع کنند. شاید پیانوی دیجیتال در این مورد این حسن را نیز داشته باشد که چون همیشه کوک است، گوش آنها نیز به درستی آموزش می بیند.

نحوه تشخیص علاقه کودکان به موسیقی

تشخیص علاقه فرزندان به موسیقی ( بخش اول )

اولین گام برای اینکه تشخیص بدهید که فرزندانتان به چه نوع موسیقی علاقه مند است آن است که به صورت نامحسوس محیطی را فراهم کنید که بتوانند در معرض شنیدن موسیقی های مختلف قرار گیرند که گوششان به آن عادت کند. لازمه این تکنیک شناخت و تشخیص موسیقی خوب توسط والدین است که باعث می شود که کودکان هم خوراک شنوایی مناسبی را تجربه نمایند.

گام دوم : اگر شما به کنسرت می روید یا بعد از گوش دادن به موسیقی مورد علاقه تان در رابطه با انواع سبک های موسیقی با کودک خود صحبت کنید لازمه این مورد هم داشتن اطلاعات کلی در مورد سبک های مختلف موسیقی است که به شدت به شما توصیه می کنیم که اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید چون به شدت روی کودکانتان تاثیرگذار و از نکات مهم آموزشی است.

گام سوم : به دنبال ساز نباشید. به عنوان مثال ساز گیتار بیس هنرجویان کمتری را نسبت به سازهایی چون گیتار کلاسیک یا پیانو دارند و این مورد در آموزش موسیقی باعث شود که کودک شما از ساز دل زده شود. چون افراد کمتری در کلاس گیتار بیس ثبت نام می کنند و ذوق موسیقی کودک شما به شدت تضعیف می شود و علاقه مندی اش نسبت به موسیقی کمتر می شود.

تشخیص علاقه فرزندان به موسیقی ( بخش دوم )

گام چهارم : قبل از پیشنهاد خرید یک ساز حتما اطلاعات خود را نسبت به آن ساز افزایش دهید و قبل از خرید از قیمت آن آگاه باشید که با موقعیت مالی شما هماهنگی کامل داشته باشد.

گام پنجم : اغلب کودکان ممکن است در اوایل یادگیری فک کنند که کار بسیار سختی است و شما در این شرایط باید فقط آنها را مورد تشویق قرار دهید که باعث ذوق بیشتر در آنها می شود.

گام ششم : گام بعدی انتخاب ساز می باشد. یکی از بهترین ساز ها برای آموزش موسیقی، فلوت ریکوردر می باشد که بسیار اصولی تر و در عین حال ساده تر می باشد. در مقابل سازهای زهی یا مضرابی چون قوانین مختص به خود را دارند کمی دشوارتر هستند و نگران نباشید بعد از چند سال فرزند شما ساز تخصصی خود را انتخاب می نماید.

گام هفتم : مرحله بعدی فضای نگهداری از ساز و البته اینکه بدانید محیطی را فراهم می آورید که از یک طرف باعث مزاحمت همسایگان نشود و از طرف دیگر کودک شما بتواند آموزش موسیقی کودک را به سادگی ادامه دهد. توجه کنید که اگر این دو مورد را رعایت نکنید در روند یادگیری آموزش موسیقی کودکان اختلال ایجاد می شود.

کودکان موسیقی را با آموختن چه سازی شروع کنند؟

بهترین پیشنهاد برای آموزش موسیقی کودکان فلوت ریکوردر می باشد.چون کودکان از زمانی که اختیار انگشتان خود را در دست می گیرند می توانند به سادگی با این سازها ارتباط برقرار کنند و این باعث علاقه مندی بیشتر آنها شود.البته این را هم اضافه کنیم که صرفا نوع ساز خیلی اولویت ندارد و مهم این است که کودک شما ارتباط خوبی را با ساز انتخابی برقرار کنند.و بتواند با خلاقیت و البته ذوق موسیقی به یادگیری ادامه دهد.

یک نکته جالب

تشخیص بهترین سن برای آموزش موسیقی به کودک بستگی به نوع ساز انتخابی دارد که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.

در ادامه در مورد سازهای زیر صحبت می کنیم.

• پیانو
• سازهای زهی
• سازهای بادی
• سازهای مضرابی

پیانو :

کودک شما باید توانایی ایستادن را داشته باشد. یا حداقل قدرت فشار دادن کلاویه ها و همچنین تسلط بر آنها را داشته باشد.
سازهای زهی :

ویلن سازی است که قبل از سن شش سالگی برای یادگیری کودکتان پیشنهاد نمی شود چون یکی از سخت ترین سازها برای یادگیری آموزش موسیقی کودک است و باعث ناامیدی کودک شما می شود.و البته از نظر اندازه مناسب فرزند شما نیست.
سازهای بادی به جز فلوت :

سعی کنید کودک شما زمانی شروع به یادگیری و آموزش موسیقی کودکان کند که قدرت دمیدن در ساز را داشته باشد و دندان هایش به صورت کامل رشد کرده باشد که اختلال در نواختن ساز مورد نظر ایجاد نشود.و البته دقت کنید که از نظر اندازه مناسب فرزند شما باشد.

سازهای مضرابی :

سازهایی مثل گیتار و سه تار برای کودکان زیر 8 سال توصیه نمی شود.چون امکان آسیب به انگشتان دست کودک شما را بالا میبرد.

نکته قابل توجه

توجه داشته باشید که مهارت های خوانندگی برای نوجوانان زیر 15 سال توصیه نمی شود چون هنوز صدای آنها به بلوغ کامل نرسیده است. و البته اگر خوانندگی به صورت گروه های دسته جمعی برگزار شود حتی در کودکان زیر 3 سال هم به شدت علاقه مندی ایجاد می کند.

تازه ترین روش ها یادگیری موسیقی برای کودک
از جدیدترین روش های بکار رفته در دنیا برای آموزش دادن موسیقی به کودکان این است که اشکال نت های موسیقی را بر روی اسباب بازی های کودک نقاشی می کنند، تا علاوه بر این که راحت تر نت های مربوط به هر ساز را یاد بگیرند، همچنین در کنار یادگیری ساز زمینه ای برای سرگرمی و تفریح کودک نیز فراهم شود. که چند نمونه از این روش ها عبارت اند از:

• نوشتن نت بر روی توپ پینگ پونگ
• قرار دادن نت درون تخم مرغ شانسی
• آموزش از طریق فلش کارت موسیقی
• استفاده از دومینوی موسیقی

چگونه نوشتن حروف را به کودکان آموزش دهیم؟