چرخش راهبردی ترکیه در سوریه/ اردوغان دست دوستی را به سمت بشار اسد دراز می کند؟

قاطبه سیاستمداران به این نتیجه رسیده اند که سیاست فعلی ترکیه در قبال سوریه با شکست و بن بست روبرو شده است و باید این سیاست را تغییر دهند.

ساعدنیوز: بعد از نشست سه جانبه تهران با حضور آقای رئیسی، اردوغان و پوتین، به نظر می رسد دولت ترکیه سیاست جدیدی را برای حل مشکلات امنیتی اش در مرزهای مشترک با سوریه اتخاذ کرده است. اساس این چرخش راهبردی آنکارا چیست و ماهیت راهبردهای جدید ترکیه در سوریه چگونه است؟

علی حیدری: وقتی آقای اردوغان به تهران سفر کرد، تصورش این بود که مثل سری گذشته نشست آستانه در تهران، از پوتین برای عملیات نظامی در شمال سوریه یک تأئید ضمنی بگیرد و کار خودش را انجام دهد. اما او در تهران با مخالفت قاطع جمهوری اسلامی روبرو شد و مخالفت نسبی و تلویحی پوتین شرایط را برای او دشوارتر ساخت. روسیه معتقد بود که این عملیات نظامی می تواند وضعیت را پیچیده تر سازد. در نشست سوچی نیز پوتین به اردوغان پیشنهاد داد که بهتر است که مسائل را مستقیماً با بشار اسد مطرح کند و با او به یک راه حل دست یابد!

بنابراین، اردوغان به این نتیجه رسید که در حمله و لشگرکشی به سوریه نمی تواند مثل گذشته روسیه را در کنار خودش داشته باشد و با آمریکا هم به مشکل برخورده است و ایران نیز به صورت قاطعانه با این حمله مخالف است و اعلام کرده که در صورت هر نوع حمله ای از سوی طرف ترک، دردسرهایی برای او ایجاد خواهد کرد.

بر همین اساس، در بُعد داخلی هم آقای اردوغان با مسائلی در حوزه اقتصادی و سیاسی درگیر هست. وضعیت اقتصادی ترکیه بحرانی است و در بُعد سیاسی، وضعیت پناهجویان حاضر در ترکیه مشکلات بسیاری را برای دولت اردوغان به وجود آورده است. از طرف دیگر، موضع گیری ائتلاف مخالفان اردوغان در خصوص سیاست خارجی او باعث شد که رویکردش را تغییر دهد. ما به نوعی گام به گام شاهد این هستیم که سیاست ترکیه در مقابل دمشق در حال نرمتر شدن است.

بر همین مبنا، آقای چاووش اوغلو موضوع دیدار با همتای سوری خودش را بعد از یک سال رسانه ای کرد و از معارضان خواست که با دولت دمشق به یک مصالحه برسند. طرح این مسأله از سوی آقای چاووش اوغلو برای معارضان بسیار سنگین بود و در ادلب، عفرین و بخش های مختلفی که تحت اشغال ترکیه است، شاهد راهپیمایی معارضین بودیم. بعد هم موضوع حمایت دولت باحچلی مؤتلف مهم اردوغان از گفتگوها میان آنکارا و دمشق مطرح شد.

همه اینها نشان می دهد که در آنکارا، قاطبه سیاستمداران به این نتیجه رسیده اند که سیاست فعلی ترکیه در قبال سوریه با شکست و بن بست روبرو شده است و باید این سیاست را تغییر دهند. بر همین اساس، علیرغم این که آقای اردوغان که معروف به تغییر ناگهانی فرمان است، و از آنجایی که بحث سوریه به نوعی برای او حیثیتی شده است، چرا که او پیشتر اعلام کرده بود که می خواهیم در مسجد اُموی نماز بخوانیم و دولت بشار اسد یک دولت ظالم و قاتل است و باید برکنار شود، این چرخش با مشکلاتی روبرو است. به نظر می رسد ابتدا در بُعد امنیتی شاهد این چرخش خواهیم بود و در بُعد سیاسی نیز در قالب تماس تلفنی، و تماس های از راه دور و بعدها در پایان سال احتمالاً شاهد بهبود روابط آنکارا با دمشق خواهیم بود چرا که سیاست های فعلی اردوغان در قبال سوریه یقیناً با شکست روبرو شده است.

ایران به ترکیه به عنوان رقیب منطقه ای نگاه می کند و سوریه را یک فضای امنیتی و حیاتی برای خودش تلقی می کند.

ساعدنیوز: اظهارات اخیر اردوغان درباره تعامل با دولت مرکزی دمشق علیرغم سال ها تقابل با رژیم اسد به نظرتان چه پیامی در بردارد و آیا تأثیری در بازسازی سیاسی دمشق و شکل گیری نوعی آشتی ملی در سوریه دارد؟

علی حیدری: اظهاراتی که از سوی دولتمردان ترکیه درباره لزوم ترمیم روابط با دمشق مطرح شده، باعث می شود که موضع دمشق نسبت به مخالفان خودش در سطح منطقه ای بالاتر باشد، و از طرف دیگر، موضع مخالفان بشار اسد در بُعد داخلی و منطقه ای، دست پائین تر را داشته باشد! بر این مبنا، شاید در ابتدا معارضین نخواهند با واقعیت موجود روبرو شوند، اما تصورم این هست که مخالفان هم مجبور خواهند شد که وارد مصالحه با دولت دمشق شوند.

اردوغان از حمایت از اخوانی ها دست کشیده است و آنها پایگاه و جایگاهی در منطقه برای پول یا درآمد ندارند که بتوانند جنگ های خودشان را ادامه دهند.

ساعدنیوز: به نظر می رسد، ترکیه تصمیم گرفته است که در سوریه به جای تهران با مسکو در ارتباط باشد. چه مسائلی باعث شده است که چنین رویکری در آنکارا اتخاذ شود و آیا امکان دارد که تعامل روسیه و ترکیه در سوریه منافع ایران را به خطر بیندازد؟

علی حیدری: ترکیه در سوریه به دنبال همکاری با روسیه است؛ چرا که روسیه امکان مانوور در سوریه را به ترکیه می دهد، به این دلیل که در بخش های دیگر در مقابله با ناتو و آمریکا، و در آسیای میانه در موضوع قره باغ، به همکاری ترکیه احتیاج دارد. دلیل دیگر این موضوع آن است که فضای سوریه برای روسیه یک فضای امنیتی و حیاتی نیست. بنابراین، امتیاز دادن به ترکیه در سوریه را پوتین برای خودش سخت نمی داند. اما این موضوع درباره ایران صادق نیست، چرا که ایران به ترکیه به عنوان رقیب منطقه ای نگاه می کند و سوریه را یک فضای امنیتی و حیاتی برای خودش تلقی می کند.

بنابراین، نوع رویکرد پوتین با ترکیه و جمهوری اسلامی با ترکیه در سوریه متفاوت است. اما درباره این که این همکاری می تواند منافع ایران را در سوریه به خطر بیندازد یا نه؟ تا حدودی ممکن است که به منافع ایران لطماتی وارد شود، مثل ادلب یا حلب؛ ولی در معرض خطر قرار نخواهد گرفت. چون در سوریه همان اندازه که پوتین به ترکیه نیاز دارد، به ایران هم نیاز خواهد داشت و سعی می کند که یک توازنی میان این دو برقرار کند.

چرا اردوغان میزبان قاتل خاشقچی در آنکارا شد؟