دال بتنی نوعی سقف است که به صورت یکپارچه از مصالحی مانند بتن و فولاد ساخته می شود. از این دال در ساخت انواع سازه با کاربردهای متفاوت و ساخت عرشه انواع پل و کف سازی ها استفاده می شود و اجزای تشکیل دهنده آن میلگرد و بتن هستند. از این نمونه بیشتر در سقف طبقات استفاده می شود و ضخامت آن بین 10 تا 50 سانتی متر است. دال هایی که ضخامت کمتری دارند به عنوان سنگ فرش مورد استفاده قرار می گیرند. در ادامه این مطلب از ساعدنیوز با ما همراه باشید و با انواع و نکات مهم اجرایی دال بتنی آشنا شوید.
ساخت دال بتنی
دال بتنی یا در محل پروژه و یا به صورت پیش ساخته آماده می شود. نحوه حاضرسازی آن در محل پروژه توسط قالب هایی که خمیر بتن در آن ها ریخته می شود صورت می گیرد. قبل از بتن ریزی یکسری میلگردهای تقویتی در قالب قرار می گیرد و توسط وسایل پلاستیکی نگه داشته می شوند. این کار باعث می شود میلگردها به طور کامل توسط بتن پوشیده شوند. قالب هایی که در دال استفاده می شوند از جنس صفحات پلاستیکی، فولادی و یا چوب هستند. برای ساخت پروژه هایی که کیفیت کار در آن ها از اهمیت بالایی برخوردار است، قالب های فولادی و پلاستیکی مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی مکان ها نیز مانند دال های کف ساختمان که با دیوارهای پی و یا آجر احاطه شدند نیازی به استفاده از قالب نیست؛ زیرا دیوارها به عنوان کناره های سینی قالب عمل می کنند. برخلاف دال بتنی که در محل پروژه تولید می شود، دال پیش ساخته در کارخانه تولیدشده و به محل اجرای پروژه منتقل می شود. تکیه گاه دال در سازه باید ابعاد دقیقی داشته باشد تا دال های پیش ساخته به صورت صحیح در جای خود نصب شوند.
انواع دال بتنی
در زیر بر حسب مکان مورد استفاده، اسلب ها را به انواع زیر تقسیم کرده ایم :
-
دال فونداسیون: اسلب فونداسیون به شکل یک پی گسترده (رادیه ژنرال) عمل می کند که با میلگرد تقویت شده است. برای این نوع اسلب طراحی دال در اطراف خاک مهم است زیرا بعضی از خاک ها مانند خاک رس بسیار ضعیف هستند و نمی توانند ساختمان را تحمل کنند. این مهم منجر به ترک خوردگی و تغییر شکل دال شده و به طور بالقوه منجر به خرابی سازه می شود.بعد از رسیدن به زمین مستحکم (با خاکبرداری) عملیات بتن ریزی فونداسیون گسترده آغاز می شود. برای به دست آوردن مقاومت کافی، عمل آوری مناسب بتن ضروری است. از آنجا که این اسلب های فونداسیون به طور حتم در محل ریخته می شوند، کنترل شرایط برای بهینه سازی فرآیند عمل آوری دشوار خواهد بود. این امر معمولاً توسط گونی یا پلاستیک های مخصوص جاذب آب انجام می شود.
نکته: استفاده از دال غیر مسلح درصورتی که به اندازه کافی مهندسی شده باشد، قابل قبول است اما در ساختمان های واقع در مناطق لرزه خیز یا بستر خاکی ضعیف، مسلح کردن دال فونداسیون ضروری است.
-
دال سقف:دال سقف همانطور که از نامش پیداست، المان مسطح سازه ها فولادی و بتنی است. این دال خود به تنهایی به انواع زیر تقسیم می شود :
- دال تخت (Flat Slab): دال تخت بدون آنکه بار خود را به تیرهای پیرامونی انتقال دهد، مستقیماً بار را به ستون ها منتقل می کند. این نوع دال در زمانی استفاده می شود که فاصله ستون ها از یکدیگر کمتر بوده و بارهای وارده سنگین نباشند. از انواع دال تخت می توان به دال تخت با سرستون (دال تخت قارچی) اشاره کرد که برای خنثی کردن لنگرهای منفی در اتصال دال با ستون استفاده می شود.
- دال عرشه فولادی (Corrugated Slab): دال عرشه فولادی وقتی اجرا می شود که بتن روی ورق های فلزی موج دار (گالوانیزه) ریخته شود. این دال سقف عرشه فولادی نیز گفته می شود. این ورق های فولادی مقاومت دال را بهبود می بخشند و به عنوان قالب برای بتن ریزی عمل می کنند. ورق فولادی توسط گل میخ ها به تیرهای فرعی متصل می شود تا فرآیند بتن ریزی آغاز شود.
- دال تیرچه دار (Ribbed Slab): دال تیرچه دار همان سقف تیرچه بلوک است که در یک جهت از خود مقاومت نشان می دهد. به این صورت که بار مرده و زنده سقف را به یک سمت، طول یا عرض هدایت می کند. این نوع دال بتنی با استفاده از تیرچه های فلزی و بلوک (امروزه از یونولیت استفاده می کنند) تشکیل شده است و بیشتر برای سازه های بتنی به کار گرفته می شود.
- دال وافل (Waffle Slab): یک دال وافل یا مجوف با استفاده از ماتریسی از قسمت های فرو رفته در زیر دال، بار وارده را در دو جهت منتقل می کند. دال های وافل معمولاً عمیق تر (ارتفاع) از دال های تیرچه دار با مقاومت معادل بوده و از این رو سنگین تر هستند. این دال مقاومت سقف را در دو جهت افزایش می دهد؛ مشخصه ای که برای مقاومت در برابر لرزش و دیافراگم سقف مهم است.
طراحی سقف دال بتنی
نحوۀ طراحی دال بتنی وابسته به چگونگی انتقال بار است. از این جهت می توان طراحی را به دو نوع زیر تقسیم کرد :
- دال یک طرفه: دال یک طرفه فقط بار را از یک جهت (طول یا عرض) به تیرهای پیرامون خود انتقال می دهد. اسلب های عرشه فولادی و تیرچه دار، از نوع دال یک طرفه هستند. دال یک طرفه مسلح ممکن است از نظر طراحی بهتر از یک دال دو طرفه غیر مسلح باشد. نسبت طول به عرض دهانه دال یک طرفه از عدد دو بیشتر است. محاسبه نیازهای آرماتور برای یک دال یک طرفه می تواند بسیار طاقت فرسا و وقت گیر باشد و هرگز نمی توان از بهترین طراحی اطمینان کامل داشت. حتی تغییرات جزئی در پروژه نیازمند محاسبه مجدد آرماتورهای دال است.
فاکتورهای زیادی وجود دارند که باید در هنگام طراحی ساختار دال یک طرفه در نظر گرفته شوند. این عوامل عبارتند از :
- محاسبات بار (بار مرده و بار زنده)
- محاسبه لنگر خمشی
- عمق قابل قبول انعطاف پذیری و انحراف
- نوع و توزیع فولاد تقویت کننده در قسمت کششی
-
دال دو طرفه: دال دو طرفه در هر دو جهت بار را به تیرهای پیرامونی منتقل می کند. نسبت طول دهانه به عرض دهانه دال دو طرفه کمتر از عدد دو است. استفاده از این دال ممکن است به دلیل بارهای سنگین، مقاومت در برابر لرزش (زلزله) یا سایر عوامل اجرایی باشد. در طراحی این دال هر دو جهت در محاسبات در نظر گرفته شود. از این دال می توان در دهانه های بزرگ تر نیز استفاده کرد. تئوری طراحی این دال بر این مبنا است که بارها تنبل هستند، آنها در کوتاهترین مسیر ممکن بار را منتقل می کنند و دوست دارند کمترین تلاش را انجام دهند. هر چهار تیر پیرامونی بار هر جهت را دریافت می کند و آن را به ستون ها منتقل می کند.
بتن ریزی و نحوه انجام آن
