پوکی استخوان یا استئوپروز به معنی کم شدن تراکم استخوان است که به دنبال آن قدرت استخوان کم و شکننده می شود و شکننده شدن باعث خواهد شد احتمال بروز شکستگی در استخوان بیشتر شود. پوکی استخوان معمولاً به تدریج پیشرفت می کند و گاهی هیچ علامتی ندارد.
پوکی استخوان و باروری
بسیار مشکل است بدانید که پوکی استخوان دارید زیرا بعید است که علائمی را مشاهده کنید. در حقیقت مگر اینکه اسکن تراکم استخوان انجام دهید احتمالاً میزان توده استخوانی خود را در سالهای قبل از فکر کردن در مورد بارداری بررسی نمی کنید. متأسفانه قطعاً باید به آن فکر کر زیرا داشتن تراکم استخوانی پایین می تواند بر توانایی شما در حمل بچه ایمن و بارداری بدون به خطر انداختن بدن شما تأثیر بگذارد. البته فقط تصور نکنید که پوکی استخوان یا استئوپنی دارید. تشخیص پوکی استخوان در سنین پایین بسیار نادر است اما اگر سابقه اختلالات خوردن یا سایر مشکلات پزشکی مانند آرتریت یا استفاده بیش از حد از استروئیدها را دارید که می تواند تراکم استخوان را در گذشته کاهش دهد ، ممکن است با پزشک خود مشورت کنید. دکتر تا بتوانید ببینید چه عوارضی ممکن است ایجاد شود. در اینجا آنچه کارشناسان در مورد خطرات باروری و پوکی استخوان می گویند وجود دارد.
علت پوکی استخوان در بارداری
در دوران بارداری نیاز روزانه جنین به کلسیم در حدود 30 میلی گرم است و نیاز کلی مادر باردار در تمام دوران بارداری حدود 30 گرم است.اغلب مادران به دلیل مصرف کم لبنیات، کلسیم کمی دریافت می کنند، اما از سوی دیگر حتی در مواردی که مصرف کافی است، موادی از جفت ترشح می شود که موجب برداشت میزان بیشتری کلسیم از استخوان مادر می شود که هدف تامین نیازهای جنین است، و سرانجام اغلب مادران در دوران بارداری و شیردهی دچار کاهش کلسیم استخوان و بیماری استئوپنی (پوکی استخوان خفیف) می شوند، اما خوشبختانه مشکل پوکی استخوان در طول سال های بعد با رژیم مناسب و ورزش قابل جبران است، اما به هر حال مادر اغلب دچار درد لگن یا کمردرد به دلیل کاهش کلسیم در استخوان و پوکی استخوان خفیف می شود.
مهم ترین غده ای که در تنظیم میزان کلسیم خون نقش مهمی دارد، غده پاراتیروئید است و در مواردی که عملکرد این غده دچار مشکل مخفی است در دوره بارداری بیماری پوکی استخوان آشکار می شود و بیمار از گزگز انگشتان و جمع شدن عضلات صورت و دست شکایت دارد و با اندازه گیری میزان کلسیم خون می توان بیماری پوکی استخوان را کشف کرد.
خطرات پوکی استخوان در بارداری چیست؟
پوکی استخوان به خودی خود باروری را مختل نمی کند اما در موارد شدید زنان می توانند در دوران بارداری دچار شکستگی در ستون فقرات خود شوند. در حالی که اینها دردناک هستند اما به کودک آسیبی نمی رسانند. با این حال در زنان مبتلا به پوکی استخوان شدید حتی یک ضربه خفیف می تواند منجر به شکستگی شود. پزشکان ممکن است برای جلوگیری از شکستگی استخوان لگن که ممکن است با زایمان طبیعی رخ دهد سزارین را توصیه کنند. اساساً خطرات در طول زایمان بیشتر است تا خود حاملگی. معمولاً رباط هایی که استخوان های ستون فقرات و باسن را به هم متصل می کنند شل شده و ممکن است در دوران بارداری بیشتر کشیده شوند. در نتیجه ، یک زن باردار ممکن است در معرض خطر کمتری برای شکستگی استخوان باشد زیرا استخوان ها سفت تر نیستند و احتمال شکستگی آنها کمتر است. در برخی موارد بیشترین خطر ممکن است هنگام فشار آوردن هنگام زایمان رخ دهد زمانی که ارتباط بین دو سر استخوان شرمگاهی جدا شود. همچنین ممکن است خطر شکستگی ستون فقرات یا شکستگی لگن با فعالیت شدید یا بلند کردن بدن افزایش یابد.
اگر در بارداری دچار شکستگی شدید چه کار کنیم؟
اگر در دوران بارداری یا بعد از آن دچار شکستگی می شوید می تواند دردناک باشد و باعث محدودیت هایی در رفت و آمد، بلند کردن نوزاد و حتی نشستن راست برای شیردهی شود بنابراین با خودتان ملایم باشید. از دوستان، خانواده و شریک خود کمک بخواهید. در مواقع اضطراری یا زمین خوردن تلفن همراه خود را نزدیک نگه دارید. و فیزیوتراپی یا کاردرمانی را برای کمک به درد و همچنین ایجاد عادات بدنی مناسب در نظر بگیرید. بسته به فعالیت ورزش نیز می تواند کمک بزرگی باشد. یوگا، شنا و پیلاتس می توانند تمرینات فوق العاده ای برای تقویت عضلات و افزایش قدرت مرکزی باشند. اگر شما درد یا شکستگی دارید ، از فعالیت های پرقدرت مانند دویدن، پریدن و خم شدن به جلو خودداری کنید. به علاوه اگر می خواهید به نوزاد خود شیر بدهید و پوکی استخوان دارید، با پزشک خود مشورت کنید و با هم برنامه ریزی کنید. او هشدار می دهد. تغذیه با شیر مادر باعث کاهش تراکم استخوان می شود، اما با شیر گرفتن نوزاد به حالت عادی برمی گردد.
بارداری و سلامت استخوان ها
جنین در حال رشد شما در طول زندگی درون رحمی برای رشد و شکل گیری استخوان هایش به کلسیم فراوانی نیاز دارد. این نیاز به خصوص در طول سه ماهه آخر بارداری افزایش چشمگیری می یابد. بنابراین چنانچه کلسیم دریافتی مادر از طریق تغذیه کافی نباشد، جنین کلسیم مورد نیازش را از استخوان های مادر برداشت خواهد کرد. به همین علت کمبود کلسیم و عدم مصرف کافی آن در بانوانی که در سنین باروری به سر می برند، اغلب مشکلی بسیار نگران کننده است. ولی خوشبختانه به نظر می رسد که فرآیند بارداری از طریق راه های گوناگون به حفظ ذخایر کلسیم بدن در این دوران کمک می کند:
- بدن خانم های باردار در این دوران بهتر از زمان های دیگر می تواند کلسیم موجود در منابع غذایی را جذب کند. این مساله به خصوص در طول نیمه دوم بارداری که جنین آهنگ رشد سریع تری داشته و نیاز افزون تری به کلسیم دارد نمود بیشتری می یابد.
- بدن مادر در دوران بارداری هورمون استروژن بیشتری تولید می کند. این هورمون نقش محافظت از استخوان های بدن را بر عهده دارد.
- کاهش توده استخوانی بدن در دوران بارداری معمولاً چند ماه پس از وضع حمل یا اتمام دوران شیردهی برطرف شده و استخوان ها مجدداً تراکم اولیه خود را باز می یابند.
حاصل برخی از مطالعات حاکی از آن است که فرآیند بارداری به طور کلی برای سلامت استخوان ها مفید است. حتی برخی از مطالعات نشان داده اند که هر چه دوره بارداری مادر به مراحل پایانی نزدیک تر باشد (حداقل 28 هفته) تراکم استخوانی او بهتر و خطر شکستگی استخوان ها نیز به همان میزان کاهش می یابد.علی رغم آنکه ابتلا به پوکی استخوان در دوران بارداری و شیردهی بسیار نادر است، ولی گاهی عده ای از مادران در خلال این مدت به پوکی استخوان مبتلا می شوند. پوکی استخوان به معنای کاهش توده استخوانی بدن بوده و می تواند فرد را در معرض خطر شکستگی استخوان قرار دهد.
اغلب مادرانی که در دوران بارداری یا شیردهی خود به پوکی استخوان مبتلا می شوند پس از وضع حمل یا اتمام دوران شیردهی تراکم استخوانی از دست رفته خود را دوباره باز می یابند. ولی با این حال نمی توان در مورد بازیابی یا بهبود کامل تراکم استخوان ها پس از اتمام دوران بارداری یا شیردهی در مادران جوان زیر 18 سال با قطعیت اظهار نظر کرد.
نکاتی برای حفظ سلامت استخوان ها در دوران بارداری و شیردهی
مراقبت از استخوان ها در تمام مراحل زندگی از جمله دوران بارداری و شیردهی دارای اهمیت بسیار زیادی است. برخورداری از یک رژیم غذایی سالم و متعادل حاوی منابع کافی کلسیم، پرداختن منظم به ورزش و فعالیت های بدنی و حفظ شیوه صحیح زندگی برای ارتقاء سطح سلامت مادر و جنین در این دوران بسیار ضروری است.
1.مصرف کافی کلسیم
گرچه رفع نیاز بدن به کلسیم در کلیه مراحل زندگی امری ضروری است، ولی مصرف کافی این ماده معدنی مهم به خصوص در دوران بارداری و شیردهی به دلیل لزوم تامین همزمان مادر و جنین از اهمیت بسیار ویژه و بسزایی برخوردار است. بنا به توصیه کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا خانم های باردار و شیرده باید در این دوران روزانه 1000 میلی گرم کلسیم دریافت کنند. میزان این نیاز در مادران جوان زیر 18 سال بیشتر بوده و به 1300 میلی گرم در روز افزایش می یابد.
منابع خوب کلسیم عبارتند از:
- محصولات لبنی کم چرب مانند شیر، ماست، پنیر و بستنی
- سبزیجات برگ سبز مانند کلم بروکلی، کلم چینی و کولارد سبز
- کنسرو ساردین و قزل آلا با استخوان
- توفو (پنیر سویا)، بادام و چیبس ذرت
- مواد غذایی غنی شده با کلسیم مانند برخی انواع آب پرتقال ها، غلات و نان ها
علاوه بر آن پزشک معالج شما در صورت نیاز به منظور اطمینان از دریافت کافی کلسیم در دوران بارداری و شیردهی مصرف مکمل های ویتامین و مواد معدنی لازم را برای شما تجویز خواهد کرد.
2.پرداختن به ورزش و فعالیت های بدنی
استخوان ها نیز همانند عضلات در پاسخ به تمرینات ورزشی قوی تر می شوند. پرداختن به تمرینات منظم ورزشی به خصوص ورزش های متحمل وزن نظیر پیاده روی سریع، بالا رفتن از پله ها، رقص و تمرین با وزنه که بر خلاف نیروی جاذبه انجام می شوند در تقویت، استحکام و همچنین روند استخوان سازی بدن نقش بسیار مهم و موثری دارند. پرداختن به تمرینات منظم ورزشی در این دوران علاوه بر کمک به حفظ سلامت استخوان ها فوائد بسیار دیگری را نیز برای مادر به همراه دارد. برخی از این فوائد به نقل از کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا عبارتند از:
- کاهش عوارضی نظیر کمردرد، یبوست، نفخ و تورم
- پیشگیری یا درمان دیابت بارداری
- افزایش سطح انرژی
- بهبود روحیه و خلق و خو
- بهبود وضعیت بدنی
- افزایش قدرت و استقامت عضلات
- بهبود خواب شبانه
- بازیابی سریع تر بدن پس از زایمان
پیش از شروع یا ادامه هر نوع فعالیت ورزشی در این دوران با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید.
3.حفظ شیوه صحیح زندگی
استعمال سیگار در دوران بارداری بر سلامت جنین، استخوان ها و همچنین عملکرد قلب و ریه شما پیامدهای بسیار بد و نامطلوبی دارد. بنابراین در صورت استعمال سیگار برای ترک هر چه سریع تر آن با پزشک معالج خود صحبت کنید. مطمئنا او در این زمینه توصیه و راهنمایی های لازم را به شما خواهد کرد. علاوه بر آن مصرف الکل در دوران بارداری و شیردهی نیز علاوه بر به خطر انداختن سلامت مادر و جنین با اثرات سوئی بر سلامت استخوان ها همراه است. بنابراین سعی کنید توصیه های پزشک خود را به دقت دنبال کرده و از مصرف الکل در طی این دوران حساس اکیداً خودداری کنید.
خطرات زیاده روی در مصرف فولیک اسید در بارداری
