در انتخاب وکیل بلاعزل به چه نکاتی باید دقت کنید؟

چه وکالت نامه شما ساده باشد و چه بلاعزل، موکل خودش می تواند عمل وکالت را انجام دهد، یعنی این حق فقط منحصر به وکیل نیست. اما یادتان باشد که اگر فروشنده مالی را به دیگری بفروشد و در ضمن عقد خرید و فروش، خریدار وکیل بلاعزل فروشنده برای انتقال رسمی مال مورد معامله باشد ولی فروشنده که در اینجا موکل است مبادرت به انتقال آن مال به شخص ثالثی کند، این عمل او جرم و فروش مال غیرمحسوب می شود. به همین دلیل هنگامی که می گوییم انجام مورد وکالت به وسیله شخص موکل بدون اشکال است به موضوعاتی مربوط می شود که با حقوق وکیل در تعارض نباشد.

انواع وکالت بلاعزل

دو نوع وکالت وجود دارد یکی وکالت در امور خاص و تعیین شده و دیگری وکالت جامع. در وکالت اولیه یعنی انجام کار یا امری خاص دقیقاً حدود و ثغور اختیارات تعیین شده است. لکن در وکالت جامع از نوع بلاعزل وکیل می تواند در کلیه امور زندگی موکل خود وارد عمل و استیفای حق و پیگیری نماید و در این نوع وکالتنامه ها تا مادام که موکل زنده است. وکالت بقوت خود باقی است و در صورت فوت وکالتنامه اعتباری نخواهد داشت.

• وکالت بلاعزل در طلاق

وکالت بلاعزل در طلاق معمولاً توسط یکی از زوجین به دیگری از طریق دفاتر اسناد رسمی داده می شود که راجع به طلاق خلعی، رجعی، بائن، مبالات، حق حضانت اطفال، راجع به مهریه، نفقه، اجرت المثل و هر نوع مورد دیگری دارند یکی از طرفین بدون نیاز به حضور دیگری مبادرت به طلاق از طریق محاکم نماید و اینگونه وکالتنامه های بلاعزل قابلیت اجرائی در تمام مراحل را دارند.

• وکالت بلاعزل در فروش ملک

اگر وکالتی بلاعزل به کسی داده شود و وکیل نسبت به فروش املاک و مستغلات موکل خود اقدام و وجوه دریافتی از معامله را در متن وکالتنامه بلاتکلیف بگذارد. در این راستا چنانچه قصد بر پرداخت ثمن معامله از راه فروش باشد صراحت ماده 338 قانون مدنی که می گوید تملیک عین باید به عوض معلوم باشد می تواند موکل حق خود را استیفاء کند.

• وکالت بلاعزل بعد از فوت

طبق ماده 679 قانون مدنی موکل می تواند هروقت بخواهد وکیل را عزل کند مگر اینکه وکالت وکیل و یا عدم عزل ضمن عقد لازمی شرط شده باشد با مرگ هر یک از طرفین در وکالت بلاعزل هم بقای آن منتفی می شود. زیرا ، اولا بند3 ماده 678 به طور مطلق فوت یا جنون وکیل یا موکل را موجب انقضای وکالت می داند ثانیا مطابق ماده 954 همین قانون به عنوان قاعده حکم بر همه عقود جایز ، فوت احد طرفین موجب انفساخ عقد جایز خواهد شد. بدیهی است بلاعزل بودن وکالت و اسقاط حق عزل یا استعفاء، ماهیت آن را تغییر نمی دهد و آن را به عقدی لازم تبدیل نخواهد کرد. صرفا موکل حق عزل وکیل را در مدت محدود یا نامحدود از خود ساقط نموده یا حق استعفای وکیل سلب شده است. ثالثا جوهر اذن و نیابت در وکالت در مرحله حدوث عقد وجود داشته ، در باقی آن هم مورد نیاز است و با فوت یکی از طرفین در نظام حقوقی ما نمی توان پذیرفت که کماکان اذن و نیابت باقی خواهد بود. بلکه ، اثر فوت هر یک از دو طرف ، انحلال عقد وکالت بلاعزل را در پی خواهد داشت.

• وکالت بلاعزل در حضانت فرزند

اگرچه وکالت بلاعزل راجع به فرزندان از طرف یکی از زوجین به دیگری داده می شود. لکن طبق ماده 10 قانون مدنی اگر قراردادهای خصوصی مغایر با قانون نباشند نافذ هستند بدین معنی که قانونگذار می گوید دختر تا 9 سال قمری به بلوغ شرعی می رسد و حق انتخاب را با یکی از ابوین می تواند داشته باشد و پسر (اولاد ذکور) همین امتیازات در سنین 15 سال قمری می رسد و در اینجاست که اگر تضادی بین وکالتنامه و حق انتخاب به وجود آید مرجع رسیدگی دادگاه خواهد بود.

در نحوه تنظیم وکالت بلاعزل دقت کنید

برای تنظیم وکالت بلاعزل دو راه وجود دارد:

راه نخست این است که در قرارداد وکالت، عدم امکان عزل وکیل شرط شود. برای تنظیم این شرط، استفاده از دو عبارت امکان پذیر است: موکل تعهد می­ کند از حق عزل استفاده نکند یا موکل حق عزل را از خود سلب می­ کند. توجه داشته باشید که این دو عبارت نتایج حقوقی متفاوتی به دنبال دارد. با به کار بردن عبارت نخست حق عزل هنوز به قوت خود باقی است و موکل می­ تواند از آن استفاده کند. بنابراین اگر اقدام به عزل وکیل کند، اگرچه عهدشکنی کرده­ است اما عقد وکالت برهم خواهد خورد و تنها درمواردی که به دلیل عهدشکنی خسارتی به وکیل وارد شود، موکل باید آن را جبران کند. اما در صورت استفاده از عبارت دوم، اقدام موکل در عزل وکیل، تأثیر حقوقی ندارد و وکالت باقی خواهد ماند. بنابراین اگر هدف این است که موکل در عمل امکان عزل وکیل را نداشته باشد، بهتر است از عبارت دوم استفاده شود. سردفتران دفاتر اسناد رسمی در تنظیم وکالت های بلاعزل غالبا در سند وکالت قید می ­کنند که موکل حق عزل را ضمن عقد خارج لازم از خود سلب می­ کند. علت اینکه عبارت عقد خارج لازم درج می­ شود این است که قرارداد وکالت جایز است یعنی همان طور که گفته شد هر کدام از طرفین می­ توانند هر زمان که بخواهند بدون نیاز به توجیه آن را بر هم بزنند و درنتیجه این شبهه وجود دارد که آیا شرط عدم عزل ضمن چنین قراردادی نتیجه مورد نظر را به دنبال دارد یا خیر. چنین تردیدی در مورد شروط ضمن قراردادهای لازم (یعنی قراردادهایی که برهم زدن آن بدون دلیل قانونی ممکن نیست)، مطرح نمی ­شود و به همین دلیل است که سردفتران دفاتر اسناد رسمی غالبا از عبارت ضمن عقد خارج لازم استفاده می ­کنند.

راه دوم مربوط به مواردی است که قرارداد لازمی مانند خرید و فروش، اجاره، نکاح و غیره منعقد می کنید. در این حالت می ­توانید با درج کردن شرط وکالت ضمن این قراردادها، وکالت را به صورت بلاعزل در بیاورید. اما لازم است که مجددا به نحوه تنظیم عبارات توجه شود. برای مثال اگر بخواهیم در ضمن عقد نکاح، شرط وکالت زن را در طلاق بگنجانیم، از دو عبارت ممکن است استفاده شود: اگر قید شود که زوجه وکیل زوج در مطلقه کردن خود است، قرارداد وکالت به صورت بلاعزل منعقد شده است. در عرف به اعطای چنین وکالتی، اعطای حق طلاق گفته می­ شود. اما اگر گفته شود که زوج متعهد می­ شود که زوجه را وکیل خود در طلاق نماید، اثر آن ایجاد وکالت نیست بلکه صرفا زوج را ملزم می ­کند که در آینده به این تعهد وفا کند و به زوجه وکالت دهد. علاوه بر این، در خصوص شرط وکالت ضمن سایر قراردادهای لازم مثل بیع و اجاره، توجه داشته باشید که وکالت تا زمانی به صورت بلاعزل باقی می ­ماند که قرارداد اصلی مثلا اجاره یا بیع برهم نخورده است. پس اگر با توافق هم تصمیم به برهم زدن قرارداد اصلی بگیرید یا به دلیل قانونی دیگری این قرارداد برهم بخورد، وکالت نیز از بین خواهد رفت.

چگونگی عقد وکالت بلاعزل میان طرفین

وکالتنامه بلاعزل توسط دفاتر اسناد رسمی تنظیم و به رشته تحریر در می آید؛ همچنین برای عقد وکالت بلاعزل میان طرفین همراه داشتن کارت ملی و شناسنامه وکیل و موکل و رونوشت آنها ضروری است. در ادامه به نمونه هایی ازعباراتی که ممکن است در این نوع از وکالتنامه به چشم بخورد اشاره می کنیم:

• موکل ضمن عقد خارج لازم حق عزل وکیل را به مدت ۵۰ سال (کمتر یا بیشتر) از خود سلب و ساقط نمود.
• حسب الاظهار موکل ضمن عقد خارج و لازم که بین موکل و وکیل منعقد گردید موکل حق عزل وکیل را به مدت ۶۰ سال(کمتر یا بیشتر) از خود سلب و ساقط نمود.
• موکل ضمن عقد خارج لازم حق عزل وکیل را به طور کامل از خود سلب و ساقط نمود و غیره.

این عبارات و امثال آن وقتی در متن عقد وکالت آمده باشد؛ دال بر وکالت بلاعزل می کند و دیگر موکل نمی تواند وکیل خود را عزل یا وکالت را فسخ نماید.

ضم وکیل در وکالت بلاعزل

در وکالت، ضم وکیل به این معنی می باشد که موکل علاوه بر وکیلی که اختیار کرده، یک وکیل دیگری نیز انتخاب می کند و به او متذکر می شود که برای انجام هرگونه اقدامی باید با وکیل نخست مشورت کند، به عبارتی هر اقدامی تنها با توافق هر دو وکیل و یا نظارت موکل انجام می گیرد، به چنین اقدامی که موکل دو وکیل برای خود برمی گزیند ضم وکیل می گویند. به طور مثال در مواردی مرد به همسرش وکالت بلاعزل طلاق می دهد اما بعد از مدتی پشیمان شده و قصد دارد وکالت بلاعزل را بی اثر کند، در چنین شرایطی وی باید به دفترخانه مراجعه کرده و یک وکیل دیگری را ضمیمه پرونده کند، این حالت را ضم وکیل میگویند. در چنین وضعیتی وکالت استقلالی وکیل اول به وکالت اجتماعی تبدیل میشود. با ضم وکیل، وکیل دوم در کنار وکیل نخست اقدام به وکالت می نماید که در عمل حدود اختیارات وکیل نخست کاهش می یابد. البته ضم وکیل در مواردی ممکن است که موکل در وکالت بلاعزل حق ضم وکیل را از خود سلب نکرده باشد.