چشمه گیلاس یکی از چشمه های بزرگ و تاریخی خراسان رضوی و نیز یکی از مکان های تفریحی و گردشگری استان به شمار می رود که در روستای چشمه گیلاس واقع شده است. این روستای بسیار زیبا در فاصله تقریبی ۲۵ کیلومتری چناران و همچنین ۴۸ کیلومتری شمال غرب شهر مشهد قرار گرفته است.
روستای چشمه گیلاس در فصل تابستان هوای خنک و مطبوعی دارد، به همین جهت در این فصل، گردشگران و طبیعت دوستان بسیاری به آن مراجعه می کنند. روستای چشمه گیلاس از توابع دهستان بیزکی بخش گلبهار و یکی از مناطق ییلاقی شهرستان چناران بوده که دسترسی به آن از طریق جاده مشهد– قوچان امکان پذیر است.
چشمه گیلاس که در متون تاریخی با نام چشمه گلسب نیز از آن یاد می شود یاد آور مرگ یزد گرد بوده است . گفته می شود روزی یزدگرد ملقب به بزه کار، پدر بهرام گور، در کنار همین چشمه از اسب لگد خورده و می میرد که شاید انتخاب کلمه گلسب با این داستان بدون ارتباط نباشد. همچنین شواهدی نیز مبتنی بر عبور چشمه گیلاس از شهر توس ثبت شده است که به نظر می رسد فردوسی در زمان حیات خویش در تلاش بوده است آب چشمه را به شهر توس برساند ولی موفق به این امر نمی شود. اما پس از مرگ این شاعر بزرگ، دخترش برای برآورده ساختن رویای پدرش دست به کار می شود و آب چشمه را به شهر توس جاری می سازد و آن را وقف عام می کند.
این چشمه به دلیل قرارگیری در موقعیت خاص جغرافیایی، همیشه دارای آب بوده و همچنین به دلیل قرار گرفتن در محل اختلاف سطح دو جلگه توس و مشهد و وضعیت خاص ارتفاعات نزدیک آن، از آب فراوانی بهره مند می باشد . چشمه گیلاس که در ارتفاع ۱۰۱۰ متری از سطح دریا واقع شده، به عنوان یکی از چشمه های معروف کشور شناخته می شود. عمق این چشمه ۴ تا ۵ متر و میزان آبدهی آن ۲۳۰ لیتر در ثانیه است. این چشمه از نوع چشمه های آهکی قلمداد می شود ، به همین جهت آب آن دارای درجه سختی بیشتری به نسبت دیگر چشمه های موجود در حاشیه شهر مشهد می باشد.
تاریخچه چشمه گیلاس
به نظر می رسد امیرعلی شیرنوایی در دوران حکومت تیموریان تلاش کرد تا آب این چشمه را به شهر مشهد جاری سازد؛ اما موفق نشد و اقدام وی نیمه تمام ماند. سرانجام در پی این اقدام و در دوران حکومت صفویان، شاه عباس صفوی در سال های ۱۰۱۶ تا ۱۰۲۳ هجری قمری موفق شد آب این چشمه را به مشهد رساند و با گذارندن از میان خیابان شهر، از بین صحن عتیق حرم امام رضا (ع) عبور دهد. البته آب این چشمه امروزه در شهر مشهد جاری نیست.
«گلسب»، نام قدیمی چشمه گیلاس است. به دلیل قرارگیری آن در محل اختلاف سطح دو جلگه توس و مشهد در کنار وضعیت منحصربه فرد و ویژه ی ارتفاعات مجاور این جاذبه زیبای طبیعی، دارای مخزنی پرآب در بخش شمالی چشمه است.از ویژگی های منحصربه فرد چشمه گیلاس، پر آب بودن آن در تمامی ایام سال است
در مورد وجه تسمیه این چشمه به گلسب، روایاتی جالب برسر زبان ها است. در متون تاریخی آمده است که این چشمه رابطه ای مستقیم با مرگ یزدگرد داشت. گویا یزدگرد، پدر بهرام گور که در آن روزگار به «بزه کار» شهرت داشته است، در کنار چشمه با برخورد لگد اسب از پای درمی آید و جان می سپارد. احتمالا همین مسئله باعث می شود چشمه گیلاس به چشمه گلسب شهرت یابد.
در «صاحب مطلع الشمس» شواهدی مبتنی بر عبور چشمه گیلاس از شهر توس ثبت شده است. به نظر می رسد فردوسی در زمان حیات خویش در تلاش بوده است آب چشمه را به شهر توس برساند که متاسفانه موفق به این امر نمی شود. اما پس از مرگ این شاعر بزرگ، دخترش برای برآورده ساختن رویای پدرش دست به کار می شود. وی آب چشمه را به شهر توس جاری می سازد و آن را وقف عام می کند.
بازدید از چشمه گیلاس
متاسفانه در دوران اخیر نگرانی هایی در باب نابودی این چشمه ی تاریخی و زیبا ایجاد شده است که همت بیشتر مردم و مسئولان را می طلبد. این مسئله به دلیل استفاده غیر اصولی و بیش از اندازه ی منابع زیرزمینی، کاهش مقدار بارندگی در طول سال و منتقل کردن آب های دشت چناران برای مصرف مردم و متاسفانه عدم اتخاذ راهکاری مناسب جهت جبران این میزان برداشت آب و عوامل دیگری اتفاق افتاده است.
با این همه طبیعت و فضای اطراف چشمه گیلاس به دلیل زیبایی چشم نواز، این مکان را به یکی از جاذبه های گردشگری طبیعی محبوب تبدیل ساخته است که بدون پرداخت هزینه و به راحتی می توان به آن دسترسی داشت. بهترین زمان بازدید از چشمه گیلاس، فصل تابستان به شمار می رود.
جاهای دیدنی نزدیک چشمه گیلاس
بسیاری از جاهای دیدنی اطراف مشهد را می شناسید. کشف این جاهای دیدنی را به شما می سپاریم و تمرکزمان را روی جاهای نزدیک تر به چشمه گیلاس می گذاریم.
- روستای اخلمد: روستای اخلمد حدود 80 کیلومتری با مشهد فاصله دارد. این روستا به خاطر رودخانه ها، دره ها و آبشارهایش تماشایی است. هوای پاکیزه روستا هم که جایی برای تعریف ندارد، همه مان از آسمان آبی و زمین سبزش باخبریم. روستای اخلمد باغ های زیادی هم دارد و سیب هایش معروف است؛ پس چرا معطل کنیم؟ این روستاگردی هم فال و هم تماشاست.
- آبشار اخلمد: اخلمد آبشاری است که در 12کیلومتری غرب چناران و در دل کوه های بینالود قرار دارد. این آبشار از جاهای دیدنی نزدیک چشمه گیلاس است. اگر بعد از روستای اخلمد 2 کیلومتر دیگر مسیرتان را ادامه بدهید، به این آبشار می رسید. آبشار اول آن 23 متر است و در مسیر به آبشار اصلی می رسیم که بلندایی 40متری دارد. آبشار سوم و چهارم اخلمد هم بالاتر از این هاست. بیشترین حجم آب را در بهار و زمان آب شدن برف کوه ها در این آبشار می بینید. این چهار آبشار دائمی هستند؛ اما این منطقه آبشارهای فصلی هم دارد. وسط این مسیر محلی است که به آن تخت شاه عباس می گویند. بعد از آبشار 40متری رودخانه ای دوکیلومتری هم هست. محلی ها در مسیر آبشار محصولاتشان را می فروشند. اگر اهل لواشک هستید، حتماً کنار یکی شان ترمز کنید.
- کوه های اخلمد: جنس کوه های این منطقه آهکی است. به همین خاطر حفره های بزرگ و دره ای عمیق دارد. عمق این دره حدود 200 تا 300 متر است و برای صخره نوردی مناسب است. معروف ترین این دیواره های صخره ای، دیواره سفید، عقاب و الله اکبر است.
- برج رادکان : برج رادکان هم در منطقه چناران است. این برج تاریخی که در معماری هم حرفی برای گفتن دارد، راهنمای مسیر است. در قدیم این بناها را کنار راه های اصلی می ساختند تا مسافرها در مسیری که هیچ علامتی نداشت، گم نشوند. این برج ثبت ملی هم شده اند. یادتان نرود که فاصله رادکان تا مشهد حدود 74 کیلومتر است.
چشمه گیلاس کجاست؟
در شمال شرق ایران و در استان خراسان رضوی، بخشی به اسم گلبهار است. گلبهار از توابع دهستان بیزکی به حساب می آید که روستای چشمه گیلاس در آن است. مسیر این چشمه در سمت راست جاده مشهد به قوچان است؛ البته چشمه گیلاس هم اسم یک روستاست و هم چشمه آن به چشمه گیلاس معروف است.
با هم سری به چشمه گیلاس مشهد زدیم و آبشارهای دیدنی و چشمه پرآبش را تماشا کردیم. هم سفری با ساعد نیوز برایتان چطور بود؟ حظش را بردید؟ اگر قبلاً به این چشمه سفر کرده اید، ما را در کامنت ها مهمان تجربه تان کنید.
در مورد چالیدره ی مشهد چه می دانید؟
