مسجدالاقصی (به معنی «دورترین مسجد») اولین قبله و سومین مکان مقدس مسلمانان است.مسجدالاقصی در قسمت جنوب شرقی، بخش قدیمی اورشلیم واقع شده است. مسلمانان به مکانی که مصلی مروانی، مسجد جامع القبلی و مسجد قبةالصخرة در آن واقع شده اند، مسجدالاقصی یا «حرم الشریف» می گویند. نام مسجدالاقصی در قرآن نیز ذکر شده اما در وجود ارتباط میان بنای قرآنی با مسجد فعلی تردید وجود دارد و این هم نامی ممکن است به دلیل تبلیغات خاندان بنی امیه باشد.
در این مکان، بنا به اعتقاد یهودیان، در گذشته پرستش گاه اورشلیم و هیکل سلیمان قرار داشته است که مقدّس ترین مکان مذهبی برای پیروان یهودیت به شمار می رود. به باور یهودیان، بقایای مهم ترین معابد دین یهود در زیر مجموعه مسجدالاقصی قرار گرفته است.یهودیان، محوطه پیرامون مسجدالاقصی را «کوه معبد» می خوانند. مسلمانان نیز این مکان را به دلیل قبله اول مسلمانان بودن مقدس می دانند.
موقعیت و نامگذاری مسجد الاقصی
سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَ یٰ بِعَبْدِهِ لَیلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَ امِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بَارَ کنَا حَوْلَهُ لِنُرِ یهُ مِنْ آیاتِنَا ۚ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ ﴿۱﴾ (ترجمه: منزّه است آن [خدایی ] که بنده اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الاقصی-که پیرامون آن را برکت داده ایم- سیر داد، تا از نشانه های خود به او بنمایانیم، که او همان شنوای بیناست﴿۱﴾)
اسراء، آیه۱.
مسجد الاَقصی در لغت به معنای دورترین مسجد، به مسجدی در شهر بیت المقدس فلسطین اشاره دارد که در جنوب شرقی شهر واقع شده است. درباره علت نام گذاری آن به مسجد الاقصی، گفته اند که دوری مسافتش تا مکه و مسجدالحرام که در آن زمان محل استقرار پیامبر و مسلمانان بود، موردتوجه بوده است.
به گفته برخی از محققان، منظور از مسجد الاقصی که در قرآن به کار رفته، محوطه وسیعی بوده که شامل مسجد صخره (محل عروج پیامبر)، رواق ها و... هم می شده است.از این رو برخی از مفسران شیعه، منظور از مسجد الاقصی را که در آیه نخست سوره اِسراء به آن اشاره شده، بیت المقدس دانسته که حضرت داود و سلیمان آن را بنا کرده اند.[۵] در برخی روایات نیز از مسجد الاقصی با عنوان مسجد بیت المقدس یاد شده است.
فضیلت مسجد الاقصی
مسجد الاَقصی نزد مسلمانان، مسیحیان و یهودیان محترم است. از نظر یهودیان بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجد الاقصی قرار دارد. مسلمانان معتقدند پیامبر اسلام از این مکان به معراج رفته است.تا پیش از تغییر قبله مسلمانان در سال دوم قمری، نخستین قبله مسلمانان همین بوده است. ازاین رو برخی شیعیان ایرانی در دوره قاجار و پهلوی، هنگام سفر حج، اماکن مذهبیِ بیت المقدس ازجمله مسجد الاقصی را هم زیارت می کرده اند.
در احادیث، مسجد الاقصی در کنار مسجد الحرام، مسجد النبی و مسجد کوفه یکی از چهار مسجد بافضیلت دانسته شده است.در برخی احادیث مسجد کوفه وجود ندارد و مسجد الاقصی در کنار مسجد الحرام و مسجد النبی از مساجد سه گانه بافضیلت است.نمازگزاردن یک نماز در مساجد سه گانه برابر با هزار نماز در دیگر مساجد است.البته در منابع روایی شیعه، احادیثی درباره برتری مسجد کوفه بر مسجد الاقصی نیز وجود دارد.
تاریخچه مسجد الاقصی
گفته اند نخستین بار حضرت داوود در محل مجموعه مسجد الاقصی، معبدی احداث کرد و حضرت سلیمان آن را تکمیل نمود که معبد سلیمان، معبد اورشلیم، معبد ایلیا و بقعه ایلیا خوانده می شده است.[نیازمند منبع] به گفته گوستاولوبون تاریخ دان قرن های نوزدهم و بیستم میلادی، قبل از فتح بیت المقدس توسط مسلمانان، در مجموعه مسجد الاقصی، کلیسایی به نام حضرت مریم وجود داشته است.
بنابر اسنادی که از قرن نخست قمری، به جا مانده، بنای کنونی مسجد الاقصی در دوره امویان و در قرن نخست قمری ساخته شده است. به گفته ابن کثیر، مورخ قرن هشتم قمری، ساخت بنای مسجد، در سال ۶۶ق به دستور عبدالملک بن مروان (حکومت ۶۵-۸۶ق) آغاز شد و سال ۷۳ق پایان یافت. برخی تأسیس آن را به ولید بن عبدالملک (حکومت ۸۶-۹۶ق) نسبت داده اند.
ابن کثیر نوشته است: عبدالملک با این هدف مسجد الاقصی و بناهای اطراف آن را احداث کرد که شامیان را از رفتن به حج بازدارد و آنان را به طواف پیرامون آن وادارد؛ چراکه عبدالله بن زبیر از حج برای تبلیغ برضد عبدالملک و بیعت گرفتن از حاجیان برای خود سود می جست. او در خطبه هایی در روز عرفه و ایام مِنا، با یاد کردن از لعنت پیامبر بر حَکم بن عاص، جد عبدالملک و دودمانش، شامیان را به خود متمایل می کرد.
مشخصات بنای مسجد الاقصی
ساختمان مسجد الاقصی، مستطیل شکل است و ۸۰ متر طول و ۵۵ متر عرض دارد. ساختمان مسجد بر روی ۵۳ ستون مرمری و ۴۹ پایه بنا گردیده است.همچنین مسجد دارای رواق بزرگی است که بر فراز قسمت میانه آن گنبدی قرار دارد.ناصر خسرو(۳۹۴-۴۸۱ق) جهانگرد قرن پنجم قمری که در سال ۴۳۸ق از بیت المقدس دیدن کرده در سفرنامه خود توصیفاتی از مسجد الاقصی ارائه داده و از وجود خادمانی برای آن سخن گفته است.
دلیل اشغال مسجد الاقصی توسط یهودیان
در سال ۱۹۶۷ اسرائیل به کرانه باختری حمله می کند و تا اکنون این منطقه در تصرف اسرائیل است. اعتقاد یهودیان بر این است که در زیر مسجد الاقصی بقایای معبد (هیکل) حضرت سلیمان قرار دارد و برای احیای آن معبد خواهان تخریب مسجدالاقصی هستند.
ابواب مسجد الاقصی
سازه مسجد الاقصی دارای ۱۵ در است که امروزه ده در آن باز و قابل استفاده است و پنج در بسته است. ابواب مسجد القصی عبارتند از:باب الاسود ، باب الحطه ، باب العتم ، بابل الناظر، باب الحدید ، باب الغوانمه ، باب القطانین ، باب السلسله و باب السکینه ، باب المطهره ، باب المزدوج ، باب الذهبی ، باب الثالثه ، باب المغاربه ، باب الجنائز که در ادامه توضیحاتی در مورد این در ها خواهیم داد.
باب الاسود
باب الاسود تنها دری است که آمبولانس ها می توانند در مواقع ضروری برای خارج کردن بیماران ، مجروحان و فوت شدگان به آن وارد شوند. زیرا با زمین هم سطح است. این در به الاسباط نیز معروف است و در قسمت شمال شرقی مسجد الاقصی قرار دارد.
باب الحطه
ساخت این در به سبک در های قدیم است و بین مدرسه الکریمیه و مقبره اوحدی واقع شده است. همچنین دو مرتبه مورد بازسازی قرار گرفته است . اولی در سال ۶۱۷ هجری قمری و دومی در سال ۹۸۹ هجری قمری . در باب الحطه در قسمت شمالی مسجد القصی قرار دارد.
باب العتم
درب باب العتم به در شرف الانبیاء نیز معروف است و بسیاری آن را به این نام می شناسند. یکی دیگر از در هایی که در شمال مسجد الاقصی قرار دارد و از قدیمی ترین درهای مسجد الاقصی محسوب می شود. در ورودی شهر قدس دروازه هم به نام دروازه العتم وجود دارد.
باب الناظر
باب الناظردری است که در قدیم به سه نام دیگر او را می شناختند : باب میکائیل ، باب الحبس و باب المجلس. یکی از درهای مسجد الاقصی که در طول تاریخ مورد بازسازی قرار گرفته است باب الناظر است که در سال ۶۰۰ هجری قمری بازسازی شده و در قسمت غربی مسجد الاقصی قرار دارد.
باب الحدید
باب الحدید را به نام در ارغوان نیز می شناسند. این در را به نام کسی که مدرسه ارغوانیه را ساخته است نامگذاری کرده اند. این در بین مدرسه ارغوانیه و مهمانخانه کرد قرار دارد . یکی از درهای قسمت غربی مسجد الاقصی باب الحدید است.
مسجد النبی کجاست؟
