مسجد زیرک کلیسای بیزانس قرن دوازدهم در شهر، پس از فروپاشی قسطنطنیه توسط عثمانی ها در سال 1453، به مسجد تبدیل شد. نام قدیمش Pantokrator، به معنی "عالی"، بزرگترین کلیسا در قسطنطنیه بود.
مسجد زیرک ZEYREK MOSQUE متشکل از سه کلیسا(2 کلیسای ارتدوکس شرقی و یک کلیسا) همراه با معماری بیزانسی در منطقه Fazilet Sokağı و محله Unkapanı بود که یکی از آنها توسط معمار حسین آقا به مسجد زیرک تبدیل شد.در وصف این مسجد در گذشته آنرا بعد از مسجد ایا صوفیه بزرگترین مسجد نامگذاری کرده بودند.اما در سال 2019 مسجد کاملیکا استانبول بزرگترین مسجد استانبول نام گرفت. تا چند سال پیش، مسجد زیرک در شرایط خوبی نبود، در سال 2004 آن را به فهرست آثار ناشناخته در معرض خطر یونسکو اضافه کردند. در طول سال های اخیر، بازسازی وسیع (با وجود هنوز ناتمام) و در شرایط بسیار بهتر نسبت به ده سال پیش انجام گرفت.
تاریخچه مسجد زیرک استانبول
منطقه زیبای فاتح یکی از قدیمی ترین بخش های شهر استانبول است. این قسمت از شهر پر بازدیدترین و تاریخی ترین مناظر را در خود جای داده است. اگر جرأت داشته باشید و از منطقه توریستی کمی فاصله بگیرید، جواهرات پنهان شهر استانبول را خواهید دید. در غیر این صورت ممکن است هرگز آن را کشف نکنید! یکی از جواهرات شگفت انگیز پنهان استانبول مسجد تاریخی زیرک( به ترکی: Zeyrek Camii) است.
مسجد زیرک در اوایل قرن دوازدهم به دستور همسر جان کممنوس ایرنه در استانبول بنا شد. این مسجد در گذشته صومعه پانتوکراتور (Pantokrator: به معنای عالی) نام داشت. پس از مرگ ایرینا در سال ۱۱۲۴ ساخت این صومعه توسط امپراتور جان دوم ادامه یافت. او کلیسای دیگری را در شمال کلیسای موجود بنا کرد. این بنا از سه کلیسای مختلف تشکیل شده بود. ساخت اولین کلیسا توسط ایرنه کممنوس در سال ۱۱۱۸ و دومین کلیسا در سال ۱۱۲۴ به پایان رسید. امروزه مقبره امپراتور جان و بسیاری از فرمانروایان و امپراتوران بیزانس در این مسجد قرار دارد.
تبدیل صومعه پانتوکراتور به مسجد زیرک
پس از فتح قسطنطنیه توسط سلطان محمد فاتح در سال ۱۴۵۳، کاربری این بنای تاریخی مشابه بسیاری از کلیساهای بیزانسی تغییر یافت. بدین ترتیب ساختمان اصلی به یک مسجد و مدرسه (دبیرستان اسلامی) تبدیل شد. این مسجد به احترام اولین عالم مدرسه (ملا زیرک مهمت افندی) مسجد زیرک نام گرفت. متأسفانه برخی از دانش آموزان مسجد زیرک را رها کردند؛ به همین دلیل این سازه مدت زیادی متروک بود. مسجد زیرک تا چند سال پیش در شرایط مطلوبی قرار نداشت و متعاقباً در سال ۲۰۰۴ به فهرست آثار در معرض خطر یونسکو اضافه شد. طی سال های اخیر این بنا کاملاً مرمت شد و پس از سال ها متروکه ماندن به جایگاه اصلی خود دست پیدا کرد.
معماری مسجد زیرک استانبول
معماری زیبا و حرفه های مسجد زیرک نمونه کاملی از ساختمان های دوره بیزانس است. سازه های اصلی مسجد از آجر و کاشی ساخته شده و آجرهای به گونه ای منظم کنار هم قرار دارند. کاشی کاری هنرمندانه کف ساختمان جلوه مسجد را دوچندان کرده اند. یک مناره و پنج گنبد نیز به شکل زیبایی در مسجد زیرک استانبول خودنمایی می کنند.
حقایق شگفت انگیز درباره مسجد زیرک
- صومعه پانتوکراتور پس از ساخت به گورستان امپراتوری بیزانس تبدیل شد؛ امپراتور جان دوم، امپراتور ایرینه، ملکه برنا سوار باخ و امپراتور جان پنجم پالیولوژیس در این صومعه دفن شده اند.
- بیمارستان صومعه پانتوکراتور یکی از مهم ترین و بزرگ ترین بیمارستان های قرون وسطی بود. بر اساس برخی روایات تاریخی اولین عمل جراحی چشم در این بیمارستان انجام شد.
- نام مسجد زیرک استانبول تا چندی پیش در فهرست ۱۰۰ اثر فرهنگی در معرض خطر قرار داشت. با این حال این مجموعه با دقت تمام توسط بنیاد کوچ در حال بازسازی است.
- مسجد زیرک در سال ۱۹۶۶ مورد بازسازی قرار گرفت.
جاهای دیدنی نزدیک مسجد زیرک
گفتیم که مسجد زیرک در منطقه فاتح قرار گرفته که خود یک منطقه گردشگری و محبوبی است. مخاطبان محترم می توانند با خرید تور استانبول از این منطقه و دیگر نقاط جذاب شهر دیدن کنند. جاهای دیدنی نزدیک مسجد زیرک نیز شامل موارد زیر است:
- مسجد شاهزاده
- مسجد نور عثمانیه
- میدان قیزتاسی
- مسجد فاتح
- مجموعه تاریخی گل
- بازار بزرگ استانبول
- بنای آبی والنس
- و...
برای سفر به استانبول یا اطلاع از انواع تور داخلی و خارجی با تورگردان همراه باشید.
نحوه دسترسی به مسجد زیرک
از آنجایی که مسجد زیرک در منطقه فاتح قرار گرفته دسترسی به آن بسیار آسان است. اگر از مترو استفاده می کنید از مبدأ خود به ایستگاه Vezneciler بروید (این ایستگاه فاصله کوتاهی با مسجد زیرک دارد). همچنین اگر انتخاب شما برای تردد، خطوط اتوبوس هستند، کافی است به ایستگاه ANCAPANI بروید و سپس فاصله کوتاهی را تا مسجد زیرک پیاده طی کنید.
آدرس مسجد زیرک
استانبول، منطقه فاتح، خیابان Ibadethane
در این مقاله شما را با یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شهر استانبول یعنی مسجد زیرک آشنا کردیم. این بنای تاریخی که از دوران بیزانس به یادگار مانده هر ساله پذیرای گردشگران زیادی از سراسر دنیاست. مسجد زیرک استانبول پس از ایاصوفیه بزرگ ترین بنای مذهبی ترکیه شناخته می شود. این ساختمان زیبا ارزش کاوش دارد و حرف های زیادی برای گفتن دارد. به شما پیشنهاد می کنیم حتماً بازدید از آنجا را در برنامه سفرتان قرار دهید. لطفاً نظرات خود را درباره بازدید از مسجد زیرک استانبول در همین صفحه با ما به اشتراک بگذارید.
در مورد مسجد قلندرخانه استانبول چه می دانید؟
