تعریف حقوق بین الملل هوایی
قلمرو حقوق هوایی در بسیاری از موارد با حقوق دریایی تداخل پیدا می کند و مقرّرات مشابهی در این مورد وجود دارد. همچنین به دلیل ماهیت مسافرت های هوایی این رشته معمولاً بخشی از حقوق بین الملل به حساب آمده و حقوق بین الملل هوایی نیز نامیده می شود. علاوه بر این قواعد و مقررات مربوط به فرودگاه ها و مقررات مربوط به حق پرواز و هدایت هواپیما نیز در قلمرو حقوق هوایی قرار می گیرد.
موضوع حقوق بین الملل هوایی چیست؟
حقوق بین الملل هوایی به عنوان یکی از شاخه ها یا شعبات حقوق بین الملل مشتمل بر همان منابع حقوق بین الملل است یعنی معاهدات عرف و اصول کلی حقوقی و همان منابع فرعی یا تبعی یعنی دکترین و رویه قضایی بین المللی.
منبع حقوق بین المللی هوایی
منابع خاص حقوق بین الملل هوایی در بردارنده مجموعه قواعد و مقررات حقوقی بین المللی دیدگاه های دانشمندان حقوق بین الملل و ارای دادگاههای بین المللی به ویژه دیوان بین المللی دادگستری است که در زمینه مسائل هوایی و هوانوردی وجود دارد. مهمترین منبع حقوق بین الملل هوایی (همچون سایر شعبات حقوق بین الملل) معاهدات و عهدنامه های بین المللی هستند.مهم ترین این معاهدات عبارتند از: عهد نامه ۱۹۱۹ پاریس، پروتکل اصلاحی ۱۹۲۹، عهدنامه های مصوب در کنفرانس شیکاگو و بالاخره معاهدات مربوط به هواپیما ربایی و امنیت هوایی کشور.
حقوق بین المللی فضایی
حقوق بین المللی فضایی به عنوان یکی از شاخههای جدید حقوق بین الملل در واقع مرهون پیشرفت علوم فضایی در سال های پس از نیمه دوم قرن بیستم می باشد اما بهتر است بدانید به موازات آن نباید تحول در دیدگاه های نظری حقوقی را نادیده انگاشت زیرا دیدگاه های جدیدی که برای فضای ماورای جو ماهیت حقوقی متفاوتی با ماهیت حقوقی جو ارائه دادند و در نتیجه نظام حقوقی فضا را تدوین نمودند. لازم به ذکر می باشد امروزه علاوه بر اینکه فضای ماورای جو در خدمت کاوشها و تحقیقات علمی می باشد و انسان را با دنیایی ناشناخته آشنا می کند درخدمت ارتباطات مخابراتی، رادیویی وتلویزیونی و هواشناسی نیز هست. پیشرفت های عظیمی که در سال های اخیر در زمینه علم نجوم و ساختن انواع سفاین فضایی و فرستادن آنها به کرات آسمانی و فرستادن انسان به کره ماه نصیب بشر شده است مسائل حقوقی متعددی را مطرح ساخته است. از جمله موضوع مسئولیت جبران خسارت ناشی از پرتاب و فرود و حرکت انواع سفاین فضایی، تقسیم امواج رادیویی، الحاق سفاین فضایی به یکدیگر و تعیین مسیر آنها و بالاخره کمک به فضانوردی که دچار مخاطره شده اند.
سازمان بین المللی هواپیمای کشوری
سازمان بین الملل هواپیمایی به اختصار ایکائو نامیده میشود که بر اساس کنوانسیون شیکاگو ایجاد شده و بسیاری از کشور ها به آن پیوسته اند. ایکائو برای یکسان سازی مقررات هوانوردی تلاش کرده و یک نهاد تخصصی سازمان ملل به حساب می آید.
مفهوم حقوق و قوانین هوایی
تا قبل از اختراع هواپیما قانون خاصی برای هواپیما و پرواز مطرح نبود ولی آنچه بیان میشد مقررات داخلی و منطقه ای کشورهای دارنده بالن بود. در سال 1910 میلادی که استفاده از هواپیما بعنوان یک وسیله حمل و نقل هوایی مطرح و مورد استفاده قرار گرفته بود، یک حقوقدان فرانسوی به نام فوشی گزارشی تحت عنوان رژیم حقوقی هواپیما را در سه بخش یعنی ( در زمان صلح، زمان جنگ و هواپیماهای تحت تصرف دشمن) تهیه و به انستیتوی حقوق بین الملل تقدیم نمود.
انستیتوی حقوق بین الملل در سال 1911 در مادرید اسپانیا طرح فوشی را در 14 ماده تصویب نمود و در پاریس هم کمیته حقوق بین الملل هوایی در همان سال جهت تدوین مقررات مورد نیاز برای آزادی پرواز هواپیماهای خارجی برفراز سایر کشورها، تایید حق حاکمیت کشورها و وضعیت پرواز بر روی دریاهای آزاد تشکیل یافت.
در سال 1912 اصول زیر جهت امضاء کشورهای ذینفع مورد تصویب کمیته حقوق هوایی قرار گرفت:
- عبور و مرور هواپیما بر فراز کشورهای جهان آزاد است ولی دولتی که هواپیما در آسمان آن پرواز می نماید حق دارد برای حفظ امنیت کشور و جان و مال ساکنین خود هر تصمیمی که لازم بداند را در خصوص هواپیما اخذ نماید.
- فضای هوایی بالای سرزمین و آبهای ساحلی هر کشور تحت حاکمیت آن محسوب می گردد.
در این میان مفاهیمی چون آزادی پرواز و قلمرو تحت حاکمیت کشورها و دریاهای آزاد همواره مورد بحث بوده است. مفهوم حقوق هوایی که جهت استفاده از هواپیما بمنظور حمل و نقل بار و مسافر بین کشورهای جهان مطرح است به شکل زیر بیان می گردد:
حقوق هوایی آن رشته از علم حقوق است که قوانین و قواعد حقوقی مربوط به تنظیم عبور و مرورو هواپیماها و نحوه بهره برداری از آنها و همچنین روابط ناشی از این فعالیتها را بیان می کند.
در پایان جنگ جهانی اول در سال 1919 کنفرانسی در پاریس جهت تنظیم حقوق هوایی و تشکیل کمیسیون بین المللی هوانوردی با حضور 22 کشور تشکیل گردید که منجر به تهیه تعاریف مقبولی از هواپیما و حاکمیت کشورها شد.
در سال 1926 دولت اسپانیا که به کنفرانس پاریس نپیوسته بود با دعوت از کشورهای آمریکای لاتین و جنوبی و با حضور 21 کشور معاهده هوانوردی بنام کنوانسیون ایبرو آمریکن را منعقد نمود.
در سال بعد یعنی 1927 دولت آمریکا که عضو پیمان پاریس نبود در هاوانا با حضور کشورهای آمریکای شمالی و مرکزی معاهده پان آمرکین را منعقد نمود.
در سال 1929 در ورشو شرکتهای حمل و نقل با حضور و تهیه مقررات یکسان مربوط به حمل و نقل هوایی که به امضا کشورهای عضو رسید پیمان ورشو را منعقد نمودند. کنفرانس دیگری هم در سال 1935 قبل از جنگ جهانی دوم در بوینس آریرس آرژانتین جهت رفع مشکلات موجود در زمینه حمل و نقل هوایی تشکیل یافت.
پیمان شیکاگو
در سال 1944 میلادی که با پیروزی متفقین استفاده از هواپیما برای مقاصد غیر نظامی اجتناب ناپذیر می نمود به دعوت ایالات متحده آمریکا تعدادی از کشورهای جهان در اجلاسی در شیکاگو جهت گفتگو و تهیه منشور هوانوردی بین المللی گرد هم آمدند. در مدت پنج هفته جلسه کارشناسان کشورهای مختلف که منجر به تهیه پیشنویس پیمانی در 22 فصل و 96 ماده گردید و مقرر شد در صورت تصویب و امضاء حداقل 22 کشور این پیمان رسمیت یافته و از این پس جایگزین مقررات قبلی شده و همه کشورهای عضو متعاهد به اجرای آن گردند.
در آن سال 55 کشور در اجلاس حضور داشتند که منشور پیمان را مورد تایید قرار دادند و سایر کشورها در مدت مقرر در محل دفتر موقت سازمان آنرا امضاء نمودند و هم اکنون حدود 200 کشور عضو این پیمان می باشند.
در اجلاس شیکاگو مقرر گردید که تا سال 1947 که سازمان هواپیمایی کشوری رسما اعلام موجودیت خواهد نمود دفتر موقت هواپیمایی کشوری در مونترال کانادا تشکیل شود و زیر ساختهای لازم را آماده نماید.
درباره حقوق شهروندی چه می دانید؟
