درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان چگونه است؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، اختلال وسواسی جبری در کودکان obsessive compulsive disorder in children با وسواس فکری در ابتدا و وسواس عملی تظاهر می یابد. وسواس، یک فکر، احساس، عقیده یا حس است که به صورت مکرر و برخلاف خواست و تمایل کودک روی می دهد.

اختلال وسواسی-جبری در کودک به صورت وسواس عملی و همراه با رفتاری آگاهانه و تکراری مانند شستشوی مداوم، شمردن یا چک کردن مداوم و با هدف کاهش اضطراب ناشی از فکر وسواسی انجام می شود.

ممکن است پس از انجام عمل وسواسی، اضطراب کاهش نیابد و حتی افزایش یابد، البته مقاومت در برابر عمل وسواسی نیز موجب افزایش اضطراب می شود.

اختلال وسواسی-جبری در کودک یکی از اختلالات مهم در روانپزشکی کودکان است، زیرا با اینکه یک اختلال شایع است اما معمولا از نظرها پنهان می ماند و زمانی فرد به سیستم تشخیص و درمان مراجعه می کند که سالهاست از بروز اختلال می گذرد.

دلایل وسواس کودکان

کودکان به علت ساختار مغزی که دارند دچار وسواس می شوند. دانشمندان بر این باور هستند که کم بودن یک انتقال دهنده ی شیمیایی در مغز به نام سروتونین این توانایی را دارد از عامل های ایجاد وسواس در کودکان ما باشد.

در وسواس عامل ژنتیکی هم دخالت دارد. اگر والدین کودکی دچار وسواس باشند، ۴ تا ۸ درصد احتمال این موضوع وجود دارد که این عارضه را به هر کودکش انتقال دهد. وجود داشتن سایر اختلال های اضطرابی مانند هراس اجتماعی یا فوبیا در خانواده ی کودک این توانایی را دارد از مورد های افزایش خطر ابتلا به وسواس باشد.

درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان چگونه است؟

برای درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان موارد خفیف تا متوسط بیماری اختلال وسواس جبری می توان از رفتار درمانی شناختی (CBT) بهره بگیرد. در مواردی که شدیدتر هستند وسواس امکان دارد نیاز داشتن به درمان های دارویی (مثل داروهای جلوگیری کننده از بازجذب سروتونین یا SSRIها) در کنار درمان وجود داشته باشد.

در درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان همه اعضای خانواده باید شرکت کنند. کودک، پدر و مادر و خواهر و برادرها یاد می گیرند که اختلال وسواس جبری چیست و چگونه می توان آن را مدیریت کرد. در این مدل درمان به کودک آموخته می شود که با ترس های خود رو به رو شده و با اضطرابی که همراه با آن تجربه می کند، فائق آید.

یکی از روش های حیاتی درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان«مواجهه سازی به همراه پیشگیری از پاسخ است». اگر در آب سرد شیرجه بزنید و در آن بمانید بدن شما به سردی آب عادت می کند، اضطراب هم همین طور است. درمان وسواس با توجه به سلسله مراتب و با ساختار مشخصی مسیری را با سرعت متناسب با کودک پیش می رود. کودک با عامل ترس های خودش رو به رو می شود و به او اجازه ی انجام اجبارها داده نمی شود. پس از مدتی، کودک دیگر نیاز به انجام روال های تکراری را در خود احساس نمی کند.

به عنوان نمونه از کودکی که از میکروب ها می ترسد، درخواست می شود به دستگیره ی درب را لمس کند، بدون این که اجازه داشته باشد دستان خود را بعد از آن بشوید. هرچه به تعداد بیشتری این کار انجام بشود، کودک ترس و اضطراب کمتر و درنتیجه اجبار کمتری به شستن دستش احساس خواهد کرد.

در طی ۵ تا ۷ جلسه از درمان این توانایی را داریم شاهد پیشرفت هایی در بهبود وسواس کودک باشیم. بعد از ۱۲ تا ۱۵ جلسه درمان تا ۸۰ درصد بهبودی را شاهد خواهیم بود. اگر نشانه ها در آینده مجددا پدیدار شود، چنان که در مواقع تجربه ی استرس گاهی رخ می دهد، همان ابزارهایی که در درمان به فرد آموخته شده می تواند برای کنارآمدن با علائم به کار برود.

درمان شناختی-رفتاری برای محمد پسر مبتلا به اختلال وسواسی اجباری که فکر می کرد خواهر و برادرش آلوده می باشند، مفید واقع شد. در عرض سه هفته، او آن ها را بغل می کرد و با آن ها غذا می خورد. در کمتر از دو ماه از شروع درمان، به صورت تمام وقت به مدرسه می رفت. این بیماری بهبودی کاملی ندارد، اما درمان هایی که وجود دارد کارآمد هستند.

درمان شناختی رفتاری وسواس در کودکان- تجربه ی فکر های ناخواسته، مزاحم، ناخوشایند، آزارنده، بدون منطق خاص و حتی شرم آور پدیده ی شایعی در جمعیت های بالینی و غیر بالینی می باشند. اختلال وسواس فکری- عملی در کودکان به صورت تفکر های مزاحم و تکرار کلیشه وار رفتارهای خاصی بروز می دهد که باعث برانگیختگی و نگرانی آن ها می شود.

درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان به ویژه وسواس های بدون رفتارهای آشکار از گذشته یکی از مقاوم ترین اختلال ها در برابر مداخله های درمانی به حساب آمده است. تا قبل از اواخر دهه ۱۹۶۰ نمایش روانکاوی و سایر نمایش سنتی موفقیت چندانی در درمان OCD کسب نکرده بودند، تنها بعد ازآن سال های طولانی بودکه رویکردهای رفتاری با روش های درمانی مواجهه و پیشگیری کردن از پاسخ، امیدهای زیادی را برای درمان موفقیت آمیز وسواس ها به وجود آوردiند.

درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان به عنوان پر اثر ترین روش درمان وسواس در هر دو مورد کودکان و بزرگ سالان شناخته شده است. درمان درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان، الگوهای فکری تکراری شما را به شکلی بازسازی می کند که دیگر، رفتارهای تکراری و جبری شما ضرورتی نداشته باشد.

بیشتر درمان های شناختی رفتاری جدید از فرض های بنیادی الگوهای ارزیابی شناختی پر عیب نشئت گرفته اند. این رویکردهای درمانی در کاهش دادن علامت هایی از هر دو راهبرد شناختی و رفتاری از روش اصلاح تردیدها ، باورها و ارزیابی های معیوب و پاسخ های خنثی سازی که افکار وسواسی را تداوم می بخشند، استفاده می کنند. فرا تحلیل ها نشان از موفقیت ۷۵ تا ۸۵ درصدی درمان شناختی رفتاری وسواس در کودکان دارند.

پس درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان به صورت گسترده به عنوان یک درمان انتخابی روان شناختی برای کودکان مبتلا به OCD شناخته می شود. به علاوه با توجه کردن به نشری جات راهبردهای توافقی متخصصان درمان وسواس در کودکان اولین انتخاب درمانی برای تمام بچه هایی که به OCD مبتلا هستند قبل از سن رسیدن به سن بلوغ و درمان وسواس در کودکان همراه یا بدون درمان دارویی برای بزرگ سالان OCD گزینه درمانی درجه اول است.

تحقیقات مختلف نشان از این دارند که، بهترین نوع درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان به کار بردن روش های درمانی مثل درمان های شناختی، رفتار درمانی و در مواردی دارو درمانی است که در تمام این مرحله ها، کمک های پدر و مادر و اعضای خانواده از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

او کودکی وسواسی است. همیشه می گوید دست هایش کثیف است و باید آن ها را بشوید. برای خوابیدن عادت های خاصی دارد. اگر کسی روی تخت خوابش بنشیند، دیگر رموی آن نمی خوابد و می گوید روتختی و ملحفه های او کثیف شده است. اسباب بازی هایش را مدام کنترل می کند تا تغییری در چیدمان یا تعداد آن ها ایجاد نشده باشد و…

به گفته متخصصان این حوزه،کودک وسواسی، خود را از درون برای انجام کارها یا فکر های تکراری و پر تنش در فشار زیادی می بیند، اما از آنجایی که این اختلال، توام با درد یا بیماری خاصی نمی باشد، اصولا تا سنین نوجوانی و جوانی تشخیصی برای آن داده نمی شود. کودک امکان دارد ببه خاطر وجود همچین افکار و رفتاری، از بودن در جمع دوستانش و همسالانش دوری کند و تدریجا این مساله دلیلی بر طردشدگی و انزوای او شود.

کودکانی با فکر های آشفته

محمدی در گفت وگویی با جام جم با اشاره کردن به این که کودکان وسواسی بعضی وقت ها از کارها و افکر های خودش چنان دارای ضطراب و آشفتگی می شوند که تا آن کارها را انجام ندهند، آرام نمی گیرند، و می گویند: در مواردی نیز این کودک ها سعی بر این دارند که فکر ها و رفتارهای خود را سرکوب نمایند یا آن را بسیار عادی جلوه بدهند.

تشخیص اختلال وسواس

وقتی که عادات یا روش های رفتاری خاصی در روند زندگی عادی کودک اختلال ایجاد کند، اختلال تشخیص داده می شود. برای نمونه زمانی که انجام مراسم خاصی برای به خواب رفتن کودک و حساسیت او بر کنترل اسباب بازی هایش در زندگی او حاکم می شود و از عمل کرد بهنجار او جلوگیری کند، نیازی نیست نگران باشید.

اختلالات فکری و رفتاری ناشی از وسواس

محققان با اشاره به اختلال های روحی و عملکردی بدلیل وسواس در کودک اظهار می کند: بعضی مشکل ها به دلیل اختلال وسواس عبارت است از تلف کردن وقت به خاطر انجام رفتارهای تکراری و کلیشه ای، حواس پرتی و نبود توان در تمرکز کامل و به دنبال آن افت تحصیلی؛ همچنان خستگی ذهنی و بی حوصله بودن برای فکر کردن و متمرکز شدن بر روی مسئله های اصلی زندگی از دیگر عارضه های وسواس کودک است.

این روان شناس تاکید بر این دارند که بعضی از این اختلال ها مثل اختلال های اضطرابی، افسردگی، نداشتن تمرکزی برای یادگیری، نبود توجه، بیش فعالی، بی اشتهایی عصبی و اختلال های رفتاری مانند جویدن ناخن و تیک های عصبی این توانایی را دارد به دلیل وسواس فکری و عملکردی مختلف باشد. به گفته متخصصان ، برای جلوگیری از اشتباه در تشخیص اختلال وسواس در کودکان بهتر است پس از مصاحبه با کودک با اعضای خانواده کودک نیز مصاحبه شده، سوابق خانوادگی در نظر گرفته شود.

بالاخره وسواس؛ ارثی است یا اکتسابی؟

خیلی از از روانشناسان این اعتقاد را دارند که کودکان، بیماری وسواس را از والدین خود به ارث می برند همانطور که در بالا اشاره کردیم. البته گروهی دیگر از محققان نیز جنبه ارثی بودن آن را یک احتمال می دانند و اعتقاد آن ها بر این است، انتقال زمینه‏های عصبی می‏تواند ریشه و عاملی در بروز وسواس کودک باشد.

زمینه های عصبی هم این توانایی را دارد که ناشی از نوع تربیت سخت گیرانه در دوران کودکی، کمال طلبی و نظم طلبی بیش از حد والدین، تحقیر شدن از سوی پدر و مادر یا ایجاد حس ترس و ناامنی در محیط خانه و خانواده باشد.

روش روبه رو شدن و جلوگیری کردن از پاسخ می تواند در پیشرفت درمان شناختی رفتاری وسواس کودکان بسیار تاثیر گذار باشد.منظور از رویارویی و جلوگیری از پاسخ، روش و روش هایی است که در آن شخص متخصص به فرد بیمار کمک می کند تا با موقعیت هایی مواجه شود که عمل وسواسی را برمی انگیزد.