تحول اقتصادی واقعی در کشور مستلزم توفیقات بزرگ در عرصه سیاست خارجی است

سیاست خارجی ایران توسط شورای امنیت ملی تعیین می شود و وزارت خارجه در این موضوع دخالتی ندارد/ اولویت اول دستگاه دیپلماسی باید احیای برجام باشد.

ساعد نیوز: نظرتان درباره تیم جدید سیاست خارجی کشورمان به رهبری دکتر حسین امیرعبداللهیان چیست؟ آیا انتخاب معاونت اسبق عربی آفریقایی وزارت خارجه به سمت وزیر امور خارجه در راستای اجرای تنش صفر با همسایگان صورت گرفته است؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: من درباره اشخاص صحبت نمی کنم، چون سیاست خارجی ایران وابسته به شخص نیست و این شورای عالی امنیت ملی است که مسئول تصمیم گیری های اساسای در این حوزه است. مسائل در این شورا مطرح می شود و تصمیمات گرفته شده و تیم سیاست خارجی مسئول اجرای این تصمیمات است. آن طور که شواهد نشان می دهد، هنوز تصمیمات مهمی در خصوص برجام و مسائل منطقه ای گرفته نشده است. واقعیت این است که برجام احیاء خواهد شد. در اینجا ما مسأله ای روبرو هستیم که راه حلی جز دیپلماسی و گفتگو ندارد. البته الفاظ و مواضع با تغییر دولت، متفاوت شده است. سیاست خارجی یک مثلث است که اضلاع سه گانه آن اعم از چالش های بین المللی مثل مسأله برجام، مسائل منطقه ای و روابط دوجانبه در راستای منافع ملی تنظیم و مدیریت می شوند. خُب ما در موافقت نامه سوم آذر 1393 که در ژنو امضاء شد و زمینه نهایی شدن برجام را مهیا کرد، شاهد شکل گیری فرصت های بسیار خوبی بودیم که متأسفانه به درستی از آنها استفاده نشد تا پدیده ترامپیسم ظهور کرد و در نهایت برجام به محاق رفت. امیدواریم که در سایه این تجربه ها، تصمیمات خوبی در حوزه سیاست خارجی گرفته شود و زمینه برای تأمین منافع جمهوری اسلامی ایران در سه حوزه چالش های بین المللی، مسائل منطقه ای و روابط دوجانبه گرفته شود.

تجربه نشان داده است که گام های هسته ای ایران بر اساس آزمون و خطا برداشته نمی شود بلکه برگ هایی است که ایران در دست دارد و در زمان مناسب این برگ ها را رو می کند.

ساعد نیوز: درباره برجام رویکرد طرف غربی را چطور ارزیابی می کنید؟ آیا با رویکرد فعلی غرب زمینه برای بازگشت ایران به میز مذاکره در وین وجود دارد خصوصاً با شکل گیری تیم جدید سیاست خارجی و جهت گیری های جدید دستگاه دیپلماسی؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: واقعیت این است که برجام با ضربات اساسی مواجه شد. نکته کلیدی ای که می خواهم خطاب به آمریکایی ها و اروپایی ها بگویم این است که با تهدید و ضرب الأجل دادن نمی توانند جمهوری اسلامی ایران را به میز مذاکره بکشند و این واقعاً رویکرد غلط و اشتباهی است. بحث پادرمیانی فنی آژانس مطرح است که نکات فرآوانی حول آن وجود دارد. توصیه ام به دیپلمات های آمریکای و اروپایی این است که با جمهوری اسلامی ایران به زبان تهدید صحبت نکنند. تجربه نشان داده است که گام های هسته ای ایران بر اساس آزمون خطا برداشته نمی شود بلکه برگ هایی است که ایران در دست دارد و در زمان مناسب این برگ ها را رو می کند. شما در ماجرای حمله رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته ای ایران مشاهده کردید که ایران از 20 درصد غنی سازی، در ظرف 24 ساعت، به غنی سازی 60 درصد رسید. اگر چالش هایی برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد شود، ایران برگ هایی دارد که رو خواهد کرد. توصیه من به طرف های آمریکایی و اروپایی این است که بر اساس واقعیت های موجود پیش بروند. آقای بایدن در دیدار با نفتالی بنت از تمام گزینه های روی میز سخن می گوید این در حالی است که جنگ طلب ترین رئیس جمهوری تاریخ آمریکا نتوانست گزینه هایش را عملی کند! ترامپ شارلتان ترین رئیس جمهور تاریخ آمریکا با دیدن ساقط شدن پهباد آمریکایی و حمله مستقیم ایران به پایگاه الأسد حساب کارش را کرد.

بار اصلی تحریم ها بر دوش مردم است و این بار را مسئولی که کارش سخنرانی است و حتی برای سخنرانی پول می گیرد، احساس نمی کند.

اما درباره دولت سیزدهم؛ واقعیت این است که سفرهای استانی دولت بسیار تحسین برانگیز است. من همین مطلب را درباره احمدی نژاد هم می گفتم که این کار درستی است و جای ستایش دارد. ولی دولت از زمان استقرار خودش، هیچ اقدام عملی در راستای کنترل التهاب بازار ارز و طلا صورت نداده است. بودجه ای که شما در کشور دارید یک بودجه جاری است و طبیعتاً با این بودجه شما نمی توانید از رشد اقتصادی و کارهای بزرگ عمرانی در جهت پیشرفت کشور صحبت کنید. این کار نیازمند اهتمام ویژه دولت به بحث تنش زدایی در عرصه بین الملل است. هر اندازه تنش حول کشور بیشتر باشد زمینه برای انجام کارهای بزرگ اقتصادی در داخل، نامساعدتر خواهد بود. دستاوردهای مثبت در عرصه دیپلماسی می تواند از بار مقاومت بر دوش ملت بکاهد. حقیقت این است که بار اصلی تحریم ها بر دوش مردم است و این بار را مسئولی که کارش سخنرانی است و حتی برای سخنرانی پول می گیرد، احساس نمی کند. بنابراین، با سخنان نامسئولانه وزن بار موجود بر روی دوش مردم را سنگین تر نکنیم. این ملت است که تاوان سخنرانی های نسنجیده را می دهد. دولت باید پایه های پولی کشور را ترمیم کند تا بتواند تورم و گرانی را کنترل کند.

حضور ضعیف ایران در عراق جدید و سوریه جدید ضربه به دستاورد بزرگ در ریشه کن کردن داعش است.

آقای امیرعبداللهیان و تیم شان باید یک نگاه واقع گرایانه را به مسائل موجود داشته باشند. در مورد سفر ایشان به عراق، خب شایعاتی وجود داشت مبنی بر این که مکرون با حضور آقای رئیسی در این جلسه مخالف بود. و در نهایت آقای دکتر امیرعبداللهیان در این جلسه حضور پیدا کرد. اگر قرار است ما در یک جلسه ای در سطح ریاست جمهوری شرکت کنیم و زمینه برای حضور مهیا نیست، به نظرم شرکت نکردن، بسیار بهتر از شرکت در سطوح پائین تر است که حواشی خاص خودش را به دنبال دارد. حضور ضعیف ایران در عراق جدید و سوریه جدید ضربه به دستاورد بزرگ در ریشه کن کردن داعش است. بنابراین، در عرصه سیاست خارجی باید با نگاه واقع گرایانه پیش برویم.

رابطه دیپلماتیک با امارت اسلامی افغانستان به رهبری یک گروه تروریستی در شأن ملت ایران با سابقه و عقبه فرهنگی و تاریخی بزرگ نیست.

ساعد نیوز: بسیاری از تحلیلگران درباره آینده حضور طالبان در رأس حکومت افغانستان هشدار می دهند و به تهدیدات بزرگی اشاره دارند که با حضور این گروه تروریستی در افغانستان می تواند به وجود بیاید. این در حالی است که ما شاهد قوی تر شدن زمزمه های به رسمیت شناخته شدن امارت اسلامی افغانستان به رهبری طالبان هستیم. نظرتان در این خصوص چیست؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: تجربه افغانستان نشان داد که این کشور همواره گرفتار افراط و تفریط بوده و هست. عامل داخلی فقط در اینجا دخیل نیست. افغانستان به محل دستگاه های اطلاعاتی کشورهای مختلف تبدیل شده است و تحولات موجود در این کشور، تحولات اصیلی نیست. به بیان دیگر، تحولات این کشور، برخاسته از ذات مردم آن کشور نیست. معتقدم در شأن کشور 85 میلیون نفری ما با این عقبه فرهنگی و تاریخی بزرگ نیست که با چنین جریانی رابطه دیپلماتیک داشته باشیم. البته رویکرد اقتصادی به افغانستان باید تداوم پیدا کند. ما همیشه در 30 سال گذشته ردیف بودجه ای کمک به توسعه افغانستان را داشته ایم و این به کشور خود ما کمک شایان توجهی می کند. این کمک ها باعث توسعه راه های مواصلاتی و نیز شاهراه های تبادلات اقتصادی می شود و این برای توسعه تجارت کشورمان حیاتی است. این اقدامات برای هر دو ملت ایران و افغانستان مفید فایده است. اما در عرصه سیاسی، نیازی نیست که ما عجولانه وارد میدان شوم. اگر قرار است کاری صورت بگیرد، این کار باید با توجه به شرایط منطقه ای و با همکاری شرکاء منطقه ای و بر اساس یک اجماع منطقه ای انجام شود. برخورد تکروانه در این مسأله می تواند چالش های جدید برای کشور ایجاد کند. این مسأله می تواند حتی روابط ما با کشورهای منطقه و برخی همسایگان را دچار تنش کند.

دستگاه دیپلماسی هم می تواند زمینه گشایش اقتصادی را فراهم کند هم می تواند این فرایند را با دشواری های بیشتری مواجه سازد/ رسانه ملی درباره عملکرد شرکت های خارجی در ایام تحریم آدرس غلط می دهد.

ساعد نیوز: برای عملکرد بهتر و موفقیت تیم جدید سیاست خارجی در عرصه بین المللی و منطقه ای خصوصاً در زمینه احیای برجام چه توصیه هایی دارید؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: دیپلماسی عرصه تنش است و همیشه در حوزه های مختلف، افراد موضع گیری هایی می کنند که می تواند منجر به تنش شود، و این هنر دستگاه دیپلماسی و دیپلمات است که این تنش ها را به حداقل برساند. بنابراین، تنش زدایی و کاهش تنش باید در دستور کار قرار گیرد. دستگاه دیپلماسی هم می تواند زمینه گشایش اقتصادی را فراهم کند هم می تواند این فرایند را با دشواری های بیشتری مواجه سازد. بنابراین، لازم است در اظهارنظرها و موضع گیری ها، دقت لازم را به خرج دهیم. به طور مشخص به یک طرحی اشاره کنم که طبق آن طرح، قرار است که شرکت هایی که در زمان تحریم با ایران همکاری کرده اند، تشویق شوند و شرکت هایی که بواسطه تحریم ها همکاری شان را با ایران قطع کردند، تنبیه شوند! ما بعد از برجام 70 میلیارد یورو قرارداد با کشورهای اروپایی منعقد کردیم و ارزش این قراردادها دو برابر ارزش قراردادهایی است که ما با چین و روسیه منعقد کرده بودیم. بعد از تحریم دوباره کشور، هیچ یک از شرکت ها به مفاد قراردادها عمل نکردند. فرقی نمی کند که این شرکت اروپایی باشد یا چینی یا روسی. تنها تفاوت این است که شرکت های چینی و روسی به نفع ایران موضع گرفتند!! همزمان با همین طرح، در رسانه ملی و در یک سریال، هنرپیشه از اسنادی سخن می گوید که طبق آن شرکت روسی و چینی به تعهدشان عمل کردند! این آدرس غلط دادن است. به هیچ وجه چنین نبوده است. هیچ یک از شرکت ها بعد از تحریم با ما همکاری نکردند. اصلاً یکی از دلایل زیر میز زدن ترامپ همین رویکرد بود. گفت، هزینه پای میز مذاکره کشیدن ایران را آمریکا داد، اروپایی ها قراردادش را بستند!! پیام این حرف آن است، که کشورها در راستای منافع ملی شان حرکت می کنند و وقتی شما سودی برای طرف مقابل نداشته باشی، هر زمان بخواهند زیر میز می زنند!

هیچ توافق سیاسی امضاء نمی شود و به مرحله اجرا نمی رسد مگر این که این توافق برای منافع ملی طرفین سود داشته باشد.

برخورد ما باید منطقی باشد. تمام شرکت ها اعم از شرقی و غربی باید تشویق به سرمایه گذاری در ایران شوند. نکته ای کلیدی را می خواهم بیان کنم. ما با این تشویق ها می توانیم تجار را حامی برجام کنیم و به عنوان یک برگ برنده و اهرم از آنها استفاده کنیم. ما بعد از برجام 70 میلیارد یورو قرارداد با شرکت های اروپایی بستیم که سابقه کار در ایران را داشتند. دولت آمریکا در سیاست خارجی همیشه 10 درصد را به سرمایه گذاری تجاری اختصاص می دهد. این ذات هژمونی آمریکایی است. به همین دلیل است که با لابی های یهودی همنوایی دارند و از این طریق بر بانک ها و شرکت های بزرگ تجاری دنیا تسلط دارند. با همین سیاست بر بسیاری از شرکت ها در ایام تحریم فشار آوردند. بنابراین این طور نبوده که ما بگوییم شرکت های فلان کشور از ایران رفتند و شرکت های بهمان کشور ماندند!! این درست نیست. همه به دلیل ترس از تحریم های سنگین بانکی وزارت خزانه داری آمریکا، رفتند.

نکته پایانی، هیچ توافق سیاسی امضاء نمی شود و به مرحله اجرا نمی رسد مگر این که این توافق برای منافع ملی طرفین سود داشته باشد. آمریکا به دنبال منافع ملی خودش است و طبیعتاً وقتی منافع ملی اش تأمین نشود به یک توافق پایبند نمی ماند. ایران می تواند منافع ملی اش را به گونه ای تعریف کند که زمینه برای حل مسأله برجام و احیای این توافق بین المللی فراهم شود.

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه : تنش زدائی اولویت اول سیاست خارجی دولت رئیسی باید باشد/ طالبان به زودی چهره ی خشن خودش را نشان خواهد داد