دلایل بی اشتها و بد غذا بودن کودک

بی اشتهایی کودکان یا امتناع از خوردن غذا مشکلی بسیار رایج است که در مواردی باعث نگرانی والدین می شود. این که کودک از خوردن برخی از غذاها امتناع کرده یا گاهی علاقه ای به غذا ندارد، بی اشتهایی کودکان محسوب نمی شود و به راحتی می توان با روش های خانگی آن را درمان کرد. اما گاهی بی اشتهایی کودکان دلیل دیگری دارد. در صورتی که رفتارهای بی اشتهایی کودکان ادامه پیدا کند، عوارض خطرناکی به دنبال دارد که گاهی نیاز به دارو درمانی یا درمان رفتار شناختی والدین و کودک (CBT) دارد.

علائم بی اشتهایی کودکان

زمان زیادی طول می کشد تا علائم فیزیکی ناشی از بی اشتهایی بروز کند. ولی قبل از آن تغییرات رفتاری در کودکان ایجاد می شود که به چند مورد آن اشاره می کنیم:

• انکار گرسنگی
• فعالیت بیش از حد
• مصرف زیاد مسهل
• وسواس در مورد غذا خوردن
• تحریک حلق به منظور بالا آوردن غذا
• کاهش قابل ملاحظه میزان غذای مصرفی با وجود لاغر بودن
• احساس افزایش وزن یا چاقی، حتی در شرایطی که واقعیت ندارد.
• ترس از افزایش وزن، حتی در شرایطی که وزن فرد در حال کاهش است.

  

دلایل بی اشتهایی و بدغذایی کودک

لیست دلایل بی اشتهایی کودکان بی پایان است، تقریبا هر موردی حتی رفتار والدین نیز می تواند بر الگوی تغذیه کودکان تاثیر بگذارند. دقت داشته باشید که شما اولین الگوی کودک هستید و او از شما می آموزد. اشتهای کودکان تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند سن، سطح انرژی، رژیم غذایی و محیط است. برای آگاهی بیش تر شما برخی از این عوامل را در زیر مطرح خواهیم کرد:

1. کودک تحت فشار است.

اگر کودک برای غذا خوردن تحت فشار باشد، دچار اضطراب می شود و غذا خوردن را پس می زند. پس هرگز نباید دستوری با او رفتار کنید. اگر بیش از حد روی غذا خوردن او تمرکز کنید، باعث ایجاد استرس در درون او می شوید و در نتیجه او هم از غذا خوردن سر باز می زند.برای برطرف کردن این مشکل اجازه دهید که غذا برای کودک باشد و خودش کم کم هر طور که می خواهد شروع به خوردن غذا کند. پس عقب بنشینید و اجازه دهید که خودش با غذای جدید ارتباط برقرار کند.

2. حس می کند که باید نه بگوید

تحقیقات نشان می دهد کودکان زمانی که نقش کمک کننده در آشپزی، آماده کردن یا سرو غذا داشته باشند، احساس بهتری می کنند. به همین دلیل باید سعی کنید کودک را در انجام این کارها دخیل کنید. مثلا سعی کنید هنگام چیدن غذا روی بشقاب از کودک خود کمک بگیرید. البته باید محدودیت هایی را در این مورد تعیین کنید که خود کودک متوجه آن ها نباشد و طوری رفتار کنید که انگار او در آماده کردن غذا به شما کمک می کند و کار مهمی انجام می دهد.

3. کودک کلافه است.

کودکان زمان زیادی را دچار کلافگی می شوند و در نتیجه نمی توان انتظار داشت که همیشه خوب غذا بخورند. این اتفاق لحظات زیادی برای کودک رخ می دهد. خیلی وقت ها او از مدرسه برمی گردد و می بینید که هیچ کدام از خوراکی هایش را نخورده است. علت آن کلافگی کودک است و برای برطرف کردن این مشکل کمی با او به آرامی صحبت کنید.

علت کلافگی اش را بپرسید اما او را باز پرسی نکنید و به او کمی فرصت دهید تا بتواند با خودش کنار بیاید و لحظات شادی را برایش خلق کنید.همچنین ممکن است که او از یک غذای خاص خسته شده باشد و در نتیجه برای غلبه کردن به این مشکل دچار چالش خواهد شد.

4. احساس گرسنگی نمی کند

اشتهای کودکان غیر قابل پیش بینی است و پس همیشه باید بهترین زمان را انتخاب کنید. بعد از سن دو سالگی کم کم سرعت رشد کودکان کاهش پیدا می کند و به این معناست که آنان مانند همیشه گرسنه نمی شوند و بعضی از روزها کاملا گرسنه هستند و بعد از آن کاملا احساس سیری می کنند.پس ممکن است در چنین زمان هایی نگران شوید اما نباید عکس العمل خاصی از خودتان نشان دهید زیرا ممکن است که کودکتان اصلا گرسنه نباشد. برای برطرف کردن این مشکل قبول کنید که خودتان هم گاهی اوقات اصلا گرسنه نیستید و هیچ دلیل خاصی هم برای موضوع وجود ندارد.

5. حواس کودک پرت است.

تماشای تلویزیون ، بازی کردن با آیپد یا اسباب بازی ها حواس کودک را پرت می کند. زمانی که او در حال مشاهده یک بازی و یا کارتون است، تمام تمرکزش روی آن است و نمی تواند به غذا تمرکز داشته باشد . پس اجازه دهید زمان غذا خوردن با زمان تفریحات او جدا باشد.لحظاتی هست که کودک قادر نیست روی غذا تمرکز کند و فرقی ندارد که چقدر به او تذکر بدهید.برای برطرف کردن این مشکلات ساعات تماشای تلویزیون و بازی را از غذا خوردن جدا کنید. هنگام غذا خوردن هیچ کاری به غیر از غذا خوردن انجام ندهید و خودتان هم همراه با او غذا بخورید.

6. زیاد بودن هر وعده غذایی

بعضی از کودکان به دلیل زیاد بودن ماده غذایی کاملا از خوردن آن صرف نظر می کنند. البته این مشکل برای کودکان در سنین بالاتر اتفاق نمی افتد و به همین دلیل بهتر است که هر روز میزان مشخص از غذا را به او بدهید تا دچار بهانه گیری نشود و بیش از حد نیاز، غذا را زیاد نکنید. برای برطرف کردن این مشکل نباید وعده های غذایی بسیار بزرگی را مقابل کودک قرار دهید زیرا او به طور کامل از خوردن کل غذا سرباز می زند. اگر هم نیاز است غذای کودک را اضافه کنید ، باید بتدریج این کار را انجام دهید.

7. احساس خوبی ندارد.

اگر کودک احساس خوبی نداشته باشد، احتمالاً غذا را نمی خورد و این اولین علامت بیماری است. در چنین شرایطی باید میزان آبرسانی بدن کودک و میزان گوارش غذا را بررسی کنید.شاید یک بیماری جزئی در بدن وجود داشته باشد که برای برطرف کردن و مدیریت این مشکل نباید کودک خود را مجبور به خوردن مواد غذایی کنید و سعی کنید به او مایعات بدهید.

اگر احساس کردید که کودک علائم دیگری از بیماری را از خود نشان می دهد به پزشک مراجعه کنید. همچنین ممکن است مشکلات گوارشی مثل یبوست یا رفلاکس اسید معده داشته باشد که باید سعی کنید مواد غذایی با فیبر بالا مثل میوه ، سبزیجات و مایعات به او بدهید تا یبوست برطرف شود.

8. مصرف زیاد شیر یا آبمیوه

مصرف شیر یا آبمیوه بین وعده های غذایی به دلیل پروتئین بالا عاملی برای احساس سیری در کودکان است و برای برطرف کردن این مشکل باید به یاد داشته باشید که کودکان و نوزادان نباید بیش از دو فنجان یا همان 500 میلی لیتر در طول روز شیر بخورند.بعد از هر وعده غذایی می توانید به کودک نصف یک فنجان شیر بدهید و نصف فنجان هم قبل از خواب به او بدهید.

آب میوه هم قند و کالری بسیار زیادی دارد که کودکان به آن نیاز ندارند و در نتیجه بیش از حد آن ها را سیر نگه می دارد. 250 میلی لیتر یا همان یک فنجان آب میوه حاوی 6 قاشق چایخوری شکر است. پس نباید بیش از نصف فنجان در طول روز آب میوه بنوشد.

9. میان وعده های زیاد

معمولاً کودکان بین هر وعده اصلی غذایی به طور انتخابی میان وعده می خورند و در نتیجه احساس سیری بسیار زیادی خواهند داشت. پس باید زمان میان وعده ها را به درستی تنظیم کنید.برای برطرف کردن این مشکل یک زمان مشخص و کاملا منطقی بین وعده های غذایی اصلی برای مصرف میان وعده تعیین کنید و به کودک فرصت دهید که احساس گرسنگی داشته باشد و اشتها برای وعده غذایی اصلی داشته باشد. این وعده های اصلی غذایی را می توانید با افراد بزرگ تر در خانواده هم تنظیم کنید.

10. خستگی شدید

ممکن است کودک شما به شدت احساس خستگی کند زیرا بعد از یک روز طولانی بازی کرده ، مهدکودک رفته و کارهای دیگر انجام داده است و در نتیجه نمی تواند غذا بخورد.اگر احساس کردید که کودکتان بهانه گیر شده و سریعاً گریه می کند، پس احتمالا دچار خستگی شدید شده است.

برای برطرف کردن این مشکل با هر راهکار مسالمت آمیزی که بلدید، سعی کنید کاری کنید که با شکم خالی به رختخواب نرود و به او یادآوری کنید که تا صبح هیچ غذایی نخواهد بود . پس همین الان سعی کند چیزی بخورد و اگر نتواند زیاد غذا بخورد، نگران نباشید و بیش از حد به او فشار وارد نکنید.اگر کودک همیشه هنگام صرف شام احساس خستگی داشت، احتمالاً نیاز به چرت عصرگاهی دارد و پس شرایط را در طول روز برای استراحتش فراهم کنید.

سایر علل بد غذایی کودک

در ادامه سایر دلایل بد غذا بودن و بی اشتها بودن کودک را بررسی میکنیم.

ویروس

ممکن است کودک شما اشتهای خوبی داشته باشد اما ناگهان نتواند غذا بخورد که معمولاً در چنین شرایطی علت آن وجود ویروس در بدن است که معمولا علائم دیگری هم به همراه خواهد داشت.

ورم گلو

بعضی از آلرژی ها هستند که باعث تورم گلو می شوند و در نتیجه کودک در بلعیدن غذا دچار مشکل می شود که با درد همراه است و عاملی برای جلوگیری از اشتهای او خواهد بود.

ابتلا به اسهال

کودک ممکن است به دلیل ابتلا به اسهال میلی به خوردن غذا نداشته باشد. بهتر است اجازه دهید کودک به مقداری که مایل است غذا بخورد، زیرا خوردن غذای سبک تر و کمتر به بهبود اسهال کمک می کند. اما باید کودکتان آب و مایعات به اندازه کافی دریافت کند.

آنورکسیای عصبی

یا دیگر اختلالات مربوط به غذا خوردن نیز ممکن است برای کودکان و نوجوانان ایجاد شود که معمولاً در سنین 6 تا 7 سالگی رایج است.

دندان در آوردن

دندان درآوردن یکی دیگر از عواملی است که موجب بی اشتهایی کودک می شود. کودکان کمی قبل از بیرون زدن دندان جدید نسبت به غذا بی میل می شوند. درآمدن یک دندان جدید سبب متورم و دردناک شدن لثه شده و باعث می شود کودکان میل چندانی به خوردن غذا نداشته باشند.در این زمان زیاد به کودک سخت نگیرید و غذاهایی را که بیشتر به آنها تمایل دارد مانند غذاهای مایع و نرم مانند سوپ یا پوره، غذاهایی که نیاز به گاز زدن و جویدن دارند مانند سیب زمینی یا هویج پخته، نان یا کباب و یا غذاهای سرد مثل میوه، شیر یا بستنی در اختیارش قرار دهید و سعی کنید غذاهای مغذی تری برایش تهیه کنید.

حساسیت غذایی

حساسیت غذایی ممکن است گاهی اوقات باعث واکنش بدن به بعضی از مواد غذایی مثل گلوتن شود و باعث می شود که کودک هنگام غذا خوردن احساس درد داشته باشد.

عفونت ادراری

کودکان دچار به عفونت ادراری که نیاز به دوره درمان نسبت طولانی با آنتی بیوتیک دارند، به دلیل بیماری و نیز مصرف دارو دچار بی اشتهایی می شوند، بازگشت اشتها احتیاج به زمان دارد پس لازم است با بکار گرفتن روش هایی کودک برای خوردن غذا تشویق شود.

راه های پیشگیری و درمان بی اشتهایی در کودکان

شما می توانید بی اشتهایی کودکان را به روش های زیر پیشگیری و حتی درمان کنید.

• وعده های غذایی زیاد ولی در حجم کم بدهید. اگر کودک شما نمی تواند در وعده مقدار زیادی غذا بخورد، ۳ وعده ی غذایی زیاد را به ۵ تا ۶ وعده ی کوچک تقسیم کنید.
• منوی غذایی را تغییر دهید. غذاهای غنی از ویتامین ب و غلات کامل غنی شده با آهن، فولیک اسید و سایر مواد مغذی را در برنامه ی غذایی کودک بگنجانید. برای دسر، از ظرف پر میوه استفاده کنید و برای پایان غذا از سوپ سبزیجات بهره بگیرید. والدین می توانند از ظرف های غذای رنگارنگ و جذاب مثل حلوای هویج استفاده کنند. یا پنکیک پنیر و سبزی به کودک خود بدهند. به این روش والدین می توانند از انواع سبزیجات به صورت جذاب در غذای بچه ها استفاده کنند.
• از غذا دادن به زور خودداری کنید. از دیگر عوامل بی اشتهایی در کودکان به زور غذا دادن به کودک است. به کودک خود اجازه بدهید به همان اندازه که دوست دارد غذا بخورد. او را مجبور نکنید که لقمه ی دوم و سوم را بخورد.
• اجازه بدهید در تهیه غذا به شما کمک کند. وقتی در مورد مواد غذایی به فرزند خود آموزش می دهید و اجازه می دهید که در پخت غذا به شما کمک کند، به طور خودکار علاقه ی بیشتری به غذاها نشان خواهد داد.

• لوازم الکترونیکی را دور نگاه دارید. سخت گیر باشید و در طول غذا خوردن استفاده از تلویزیون و بازی های ویدئویی را ممنوع کنید. همچنین غذا خوردن همه ی اعضای خانواده با یکدیگر یک عادت پسندیده است.
• همیشه بعد از خوردن غذا نوشیدنی بیاورید. نوشیدنی ها و آبمیوه ها سرشار از کالری هستند. بنابراین بهتر است بعد از اینکه فرزند شما غذایش را خورد به او نوشیدنی بدهید. اما اگر این نوشیدنی در منزل تهیه شده و شیرین نیست، می توانید آن را مابین وعده ی غذایی به او بدهید.
• با غذا خوش بگذرانید. اگر کودک از فرایند خوردن خوشش بیاید، حتما غذایش را خواهد خورد. با نحوه ی چینش غذا بازی کنید. غذا را طوری بچینید که از دید فرزند شما جذاب به نظر برسد.
• سبک زندگی فعالی داشته باشید. اگر فرزند شما مدام در خانه و روی مبل می نشیند، بهتر است او را در کلاس های شنا ثبت نام کنید یا تشویقش کنید که با دوستانش به پارک برود.
• به فرزند خود اجازه ندهید که صبحانه نخورد. تحت هیچ شرایطی به فرزند خود اجازه ندهید بدون خوردن صبحانه به مدرسه برود. یک صبحانه ی سالم متابولیسم بدن را افزایش می دهد و اشتها را زیاد می کند.
• از او بخواهید ۳۰ دقیقه قبل از غذا خوردن، آب بنوشد. او را تشویق کنید تا قبل از غذا یکی دو لیوان آب بخورد. یک عادت برای او ایجاد کنید که بعد از بیدار شدن و قبل از خوردن آب بنوشد، و به این وسیله در موعد مقرر گرسنه خواهد بود.
• مواد غذایی سالم را جایگزین فست فود کنید. فست فودها سرشار از شکر و کالری هستند و باعث بی اشتهایی کودکان می شوند. غذاهای ناسالم را با معادل سالم آن جایگزین کنید.
• ادویه جات مختلف در برنامه غذایی بگنجانید. ادویه جاتی مثل پونه کوهی، گیاهان ایتالیایی، گشنیز و دارچین به غذاها عطر و طعم متفاوتی می دهند. این باعث می شود غذاها برای کودکان خوشمزه تر به نظر برسند. برخی از کودکان از غذاهایی با طعم و بوی قوی، مثل سیر خوششان نمی آید. سعی کنید چنین موادی را از برنامه ی غذایی حذف کنید. به جای آن می توانید از ادویه های اشتها آور مثل پونه کوهی، دارچین و دانه های رازیانه استفاده کنید.

• منزل را خنک نگاه دارید. از دیگر عوامل بی اشتهایی در کودکان ، زمانی است که محیط اطراف زیادی گرم، شرجی و ناراحت کننده باشد. تهویه را روشن کنید یا پنجره را باز کنید تا حس و حال خوردن در بچه ها پیدا شود.
• تنش زدایی کنید. در طول غذا خوردن از فرزندتان راجع به تکلیف یا چیزهایی که در مدرسه اتفاق افتاده نپرسید؛ به جای آن کمی موسیقی پخش کنید و فضا را عوض نمایید.
• مصرف شیر را کاهش دهید. اگر فرزند شما، کاهش اشتهای شدیدی را تجربه می کند، ممکن است به خاطر مصرف زیاد شیر باشد. وقتی کودکان به عنوان میان وعده یا پیش غذا شیر می نوشند ، فضای زیادی برای خوردن غذا در معده شان باقی نمی ماند.

عوارض عدم درمان بی اشتهایی جدی در کودکان

همانطور که اشاره شد، بی اشتهایی جدی در کودکان می تواند با ایجاد کمبود ویتامین های مورد نیاز بدن، خطرات جدی از جمله اختلال در رشد، سوء تغذیه، اختلالات استخوانی، آسیب جدی به ارگان های اساسی مانند قلب و حتی مرگ به همراه باشد. همچنین سوء تغذیه خود می تواند زمینه ساز بیماری های ناشی از کمبود ویتامین در کودکان یا ضعف سیستم ایمنی بدن، اختلال در بلوغ و مشکلات روحی و روانی در کودکان شود. همچنین به مرور زمان کودک به دلیل عدم دریافت ویتامین های لازم دچار مشکلاتی از جمله موارد زیر می شود:

• عفونت های لثه و دهان
• بدفرمی اندام ها
• مشکلات بینایی و ضعف در بینایی
• افسردگی
• مشکلات یادگیری و تمرکز
• لق بودن دندان ها
• ریزش مو
• لاغری و ریزه بودن بیش از حد

بنابراین بهتر است هرچه سریع تر نسبت به درمان بی اشتهایی کودکان و مراجعه به متخصص کودکان اقدام کرد.

دلایل لاغری کودکان و روش های درمان آن