"دلار" چطور "سلاح" شد؟!
به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از فرارو، یکی از مهمترین تحریم‌های آمریکا علیه ایران، تحریم دلاری است. یعنی آمریکا اجازه نمی‌دهد ایران از دلار در تعاملات رسمی بین المللی خود استفاده کند. باوجود آنکه نهاد معروف به جامعه ارتباطات مالی بین بانکی بین‌المللی، سوئیفت، در بلژیک مستقر است و به لحاظ نظری تابع قوانین اروپایی است، اما به دلیل هژمونی دلار آمریکا، سرانجام سوئیف مجبور شد دسترسی بانک‌های ایرانی، از جمله بانک مرکزی، به خدماتش را قطع کند.
این هژمونی، برخی کشور‌های بزرگ، مانند چین و روسیه و حتی اروپایی‌ها که متحدان نزدیک آمریکا به شمار می‌روند، را نگران کرده است.
پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، اروپایی‌ها برای نجات توافق هسته‌ای به جستجوی راهی برای انجام پرداخت‌های مالی به ایران پرداختند. اما با دیوار دلار برخورد کردند. این دیوار به حدی بلند بود که هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، در ۲۲ آگوست ۲۰۱۸، طی یادداشتی در روزنامه هاندلزبلات، خواستار تاسیس یک سیستم پرداخت مستقل اروپایی شد که وابسته به آمریکا نباشد. ماس تا آنجا پیش رفت که حتی خواستار تهیه طرح‌هایی برای تغییر نظم فعلی جهان و ایجاد یک نظم جهانی جدید شد.
علاوه بر این، مقارن با افزایش فشار آمریکا بر اروپایی‌ها جهت خروج شرکت‌هایشان از ایران، برخی مقامات اروپایی از رفتار آمریکا انتقاد کردند. برونو لو میر، وزیر اقتصاد فرانسه، حتی آمریکا را به "پلیس اقتصادی کره زمین" تشبیه کرده و گفته این امر غیرقابل قبول است.
عمده نفوذ اقتصادی آمریکا، از نفوذ دلار آن در اقتصاد جهان ناشی می‌شود که سابقه دیرین دارد.
کنفرانس بریتون وودز؛ روزی که انگلیسی‌ها با دلار مخالفت کردند
در اقتصاد جهانی امروزی، یک ارز (معمولا دلار آمریکا) وجود دارد، که هم به عنوان ارز احتیاطی در اغلب کشور‌ها از آن استفاده می‌شود و هم ارزش سایر ارز‌ها در برابر آن سنجیده می‌شود. در حال حاضر، ارز‌هایی همچون دلار و یورو چنین حالتی دارند که یک امتیاز برای کشور‌های آمریکا و اروپا حساب می‌شود.
دلار از سال ۱۹۴۴ به تدریج این امتیاز را کسب کرد.
یک سال قبل از پایان جنگ جهانی دوم، یعنی از یکم تا ۲۲ ژوئیه ۱۹۴۴، کنفرانس مالی و پولی سازمان ملل متحد در بریتون وددز نیوهمپشایر برگزار شد. هدف این رویداد، که به کنفرانس بریتون وودز مشهور شده است، ایجاد سازوکار‌های مالی برای جهان بود. ۴۴ کشور، از جمله شوروی، در این کنفرانس حضور داشتند. برخی کشور‌های قدرتمند آن زمان، که در اثر جنگ جهانی دوم ویران شده بودند، در این کنفرانس دو پروژه را طراحی کردند تا به کشور‌های آسیب‌دیده کمک کنند. پروژه نخست، بانک بین المللی بازسازی و توسعه (IBRD) بود و هدفش فراهم کردن سرمایه بلندمدت برای کشور‌هایی بود که به کمک مالی نیاز فوری داشتند. پروژه دوم؛ صندوق بین المللی پول (IMF) نام دارد، هدف آن تامین مالی اختلالات کوتاه مدت در پرداخت‌های بین المللی بود تا نرخ‌های تبادل ارز‌ها را باثبات کند.
جان مینارد کینز، اقتصاددان برجسته بریتانیایی، در کنفرانس بریتون وودز، پیشنهاد داد که برای تسهیل پرداخت‌های بین المللی یک واحد ارزی جهانی به نام بانکور (bancor) و یک بانک مرکزی جهانی به نام International Clearing Union تاسیس شود. هیئت آمریکا به رهبری هاری دکستر وایت، قاطعانه با این پیشنهاد مخالفت کرد.
اروپایی‌ها، که در آن زمان به دلیل جنگ جهانی دوم تضعیف شده بودند، نتوانستند در برابر شروط آمریکا مقاومت کنند و سرانجام خواسته‌های آمریکا در کنفرانس بریتون وودز به کشور‌ها تحمیل شد. نظام مالی که بعد از این کنفرانس تشکیل شد، به نفع آمریکا بود.
اگر پیشنهاد کینز اجرایی می‌شد، دلار آمریکا نفوذ امروزی را نداشت. چرا که طبق پیشنهاد مزبور، ارز جدیدالتاسیس بانکور به هیچ کشوری تعلق نداشت و در واقع یک ارز فراملی است که توسط بانک مرکزی جهانی (ICU) اداره می‌شود.
امروز، پس از اعمال تحریم‌های آمریکا بر ایران و ناتوانی سوئیفت در برابر آمریکا، بار دیگر سایر کشور‌های قدرتمند به فکر مقابله با دلار افتاده‌اند. برخی اقتصاددانان معتقدند که روسیه و چین دیر یا زود به دنبال سازوکار‌های مالی‌ای خواهند رفت که آمریکا دیگر نفوذ چندانی در آن‌ها نداشته باشد. اروپایی‌ها هم نه تنها با این سازوکار‌ها مخالفت نخواهند کرد بلکه احتمالا از آن‌ها حمایت خواهند کرد.