کووید 19 به عنوان یک همه گیری یا پاندمی جهانی، تقریباً تمام جوامع انسانی را بر روی کره زمین درگیر خود کرده است. این بیماری معنای جدیدی از بحران را مطرح ساخته و مراودات جوامع بشری را تغییر داده است. یکی از عجیب ترین نکته ها درباره این بیماری، رخ دادن این پاندمی در برهه ای از زمان است که بشر در زمینه های مختلف تکنولوژیکی، موفقیت های چشمگیری را در کارنامه خود ثبت کرده است. ولی یک ویروس ناشناخته با نام کرونا ویروس (کووید 19)، همه معادلات را به هم زد. این بحران اهمیت توجه به طبیعت و ارتباط ابناء بشر را یک بار دیگر به تمام جهان گوشزد کرد. بسیاری بر این باورند که ظهور ویروس های ناشناخته ریشه در بحران های زیست محیطی دارد. به هر روی، این بیماری درس های فرآوانی را برای بشر به همراه داشته است. در این میان، تجربه های کسانی که در خط مقدم مبارزه با این بیماری هستند از ارزش بالاتری برخوردار است. مدافعان سلامت، اعم از پزشکان، متخصصان، پرستاران و کادر بیمارستانی و درمانی که خودشان را وقف خدمت رسانی به بیماران کرونایی کرده اند، عناصر ارزشمندی هستند که باید به عنوان گنجینه معرفتی جهت احیای نظام اجتماعی بشر و آمادگی بهتر برای روبرو شدن با بحران های قوی تر مورد توجه قرار بگیرند. بخش مراقبت های ویژه یا آی سی یو، بیمارستان ها یکی از بخش های مهم در خدمت رسانی به بیماران کووید بوده است. تجربه های متخصصین و کادر مراقبتی در بخش های آی سی یو در دوره پاندمی باید به صورتی نظام مند مورد بررسی قرار گیرد تا جامعه برای روبرو شدن با بحران های عمیق تر در حوزه سلامت مهیا شود. ساعد نیوز در گفتگویی اختصاصی با آقای دکتر عطا محمودپور متخصص مراقبت های ویژه، استاد تمام و معاونت تحقیقات و فناوری دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دبیر بورد فوق تخصصی مراقبهای ویژه به بررسی تجربه های کسب شده در بخش مراقبت های ویژه در طول بیش از یک سال مبارزه با ویروس کرونا در کشور پرداخته است:
ساعد نیوز: لطفاً بفرمایید چه بیمارانی به طور کلی به بخش های مراقبت های ویژه (آی سی یو) ارجاع داده می شوند؟
دکتر عطا محمودپور: در واقع، بخش آی سی یو برای بیمارانی طراحی شده است که به دلایل مختلف پزشکی، نیاز به مراقبت های ویژه دارند. وقتی ارگانی در بدن نمی تواند کارکرد خودش را داشته باشد، با مداخلاتی که در بخش آی سی یو صورت می گیرد، متخصصین و کادر مراقبت تلاش می کنند تا با مراقبت های ویژه این ارگان را یا احیاء کنند یا به این ارگان در انجام وظیفه خاص اش کمک کنند. به طور مثال، اگر بیماری کوویدی که ریه اش درگیر شده و نیاز به کمک تنفسی دارد در مراحل مختلف این مداخله تنفسی در بخش آی سی یو صورت می گیرد. یا اگر کلیه از کار افتاده، بیمار دیالیز می شود؛ یا اگر قلب نارسایی دارد، برای کمک به بیمار از مداخلات خاص اتاق آی سی یو استفاده می شود. این یک خلاصه ای از کارهایی است که در اتاق مراقبت های ویژه بیمارستان ها صورت می گیرد.
ساعد نیوز: در حال حاضر، چه تعداد از بخش های آی سی یو در سطح استان آذربایجان شرقی، سانتر کرونا هستند؟
دکتر عطا محمودپور: خوب، به دلیل اقدامات ویژه ای که اخیراً در زمینه محدودیت عبور و مرور صورت گرفته است، کرونا روند کاهشی دارد. ما در پیک قبلی که حدود 4 ماه پیش بود، تمام بیمارستان های دولتی و اکثر بیمارستان های خصوصی به جز چند بیمارستان خاص، به بیماران کرونایی خدمات ارائه می دادند. هر بیمارستانی موظف بود تا چند تخت خود را به بیماران کرونایی اختصاص دهد. ولی با توجه به سیر نزولی بیماری و سرایت عفونت، در حال حاضر فقط بیمارستان امام رضا (ع) تبریز سانتر کرونا هست. و البته در شهرهای دیگر، بیمارستان های مرکزی شهر مسئول خدمت رسانی به بیماران کرونایی است. در تبریز هم اولویت با بیمارستان امام رضا (ع) است و در مرحله بعد بیمارستان سینا هم مسئول خدمت رسانی به بیماران کووید 19 است. در حال حاضر، حدود 40 نفر بیمار کرونایی در بخش مراقبت های ویژه تبریز بستری هستند. این آمار بسیار آمار امیدبخشی است که گفتم حاصل تدابیر خاصی است که مسئولین حوزه سلامت اتخاذ کردند. البته، بنا بر استانداردهای جهانی، 5 الی 10 درصد تخت های بیمارستانی باید به بخش مراقبت های ویژه اختصاص داده شود. با مدیریت خوبی که طی این بحران کرونا در کشور در حوزه سلامت صورت گرفت، ما کمبود آنچنانی ای در این حوزه احساس نکردیم. ولی در اینجا باید به این نکته من اشاره کنم که بحث استاندارد، یک چیز است، و بحث مراقبت یک چیز دیگر. یعنی اینجا ما بیشتر روی مراقبت باید متمرکز شویم. داشتن تخت و تجهیزات کافی نیست. شما باید، کادر مراقبتی و متخصص مجرب هم در اختیار داشته باشید. بنابراین، ما باید به این حوزه، یک دید همه جانبه داشته باشیم.
ساعد نیوز: نظر خودتان درباره این محدودیت هایی که اعمال شده است بفرمایید؟ آیا این نوع سیاستگذاری ها در حوزه فاصله گذاری اجتماعی در سیر نزولی بیماری تأثیری دارد؟
دکتر عطا محمودپور: حقیقت این است که در رابطه با بیماری های مزمن، اگر شرایط بیماری در نظر گرفته شود، طبیعتاً عواقب کمتری متوجه بیمار می شود. کووید 19 هم دقیقاً همین مطلب درباره اش صدق می کند. من همیشه این مثال بیماری دیابت را می زنم. بیماری که دیابت دارد، اگر رعایت کند، خوب می تواند به صورت عادی به زندگی اش ادامه دهد. ولی اگر شما بیماری دیابت و شرایط خاص آن را در نظر نگیرید، عواقب سنگینی در انتظارتان است. ممکن است کور شوید. ممکن است کلیه تان را از دست دهید، و الی آخر. وقتی شما پروتکل کرونا را رعایت می کنید. دست هایتان را به صورت منظم با صابون شست شو می کنید. فاصله اجتماعی را رعایت می کنید و با ماسک در اجتماعات حاضر می شوید. خوب، نتیجه این است که سیر همه گیری، نزولی می شود. ولی اگر این پروتکل ها، رعایت نشود، باید منتظر بازگشت سیر صعودی بیماری باشیم.
ساعد نیوز: چه مداخلاتی در بخش مراقبت های ویژه برای بیماران کوویدی صورت می گیرد؟
دکتر عطا محمودپور: شایع ترین مداخلات مربوط به تنفس هستند. چون همان طور که مستحضرید، بیماری کرونا، بیشتر ریه بیماران را درگیر می کند. ما در این وضعیت برای بهبود تنفس بیمار در سه مرحله مداخلاتی را انجام می دهیم. از گذاشتن یک ماسک ساده تنفسی تا مرحله آخر که انتوبه کردن بیمار است و تزریق مستقیم اکسیژن به ریه بیمار با دستگاه ونتلاتور. البته برخی بیماران هم از ارگان های دیگر نیاز به مداخله دارند. مثلاً ممکن است که بیماری از ناحیه کلیه دچار یک نارسایی شود، که در این وضعیت ما با دیالیز بیمار، سعی می کنیم که شرایط عمومی را بهبود بخشیم. بحث داروها، آنتی بادی ها و آنتی بیوتیک ها. خارج کردن توکسین ها از بدن است. خوب، مداخلات فرآوانی هست که می تواند روی بیمار کرونایی صورت بگیرد. طبیعتا! اولویت با مداخله تنفسی است که بیشتر رخ می دهد.
ساعد نیوز: آقای دکتر، به نظر حضرتعالی، بحران کرونا چه درس هایی را مشخصاً برای بخش مراقبت های ویژه داشته است؟
دکتر عطا محمودپور: این بحران کرونا نشان داد که ما در بخش های زیرساختی نیاز به یک عزم جدی برای تقویت زیرساخت ها داریم. کووید آمد و ما را به چالش کشید و هنوز هم در حال به چالش کشیدن ماست. بیماری های دیگری هم می تواند هزار مرتبه خطرناک تر از کووید رخ دهد. تا جایی که ممکن است بگوییم که کووید 19 چه بیماری راحتی بود! به این مطلب دقت داشته باشید. ما باید این تجربه های به دست آمده را در راستای بهبود وضعیت خودمان چه از لحاظ تجهیزات زیرساختی و چه از لحاظ تربیت نیروی انسانی مجرب مراقبتی و درمانی استفاده کنیم. نیاز به سرمایه گذاری جدی در این زمینه احساس می شود. کووید 19 نشان داد که پرسنل درمانی و مراقبتی حتی از خود استانداردها مهمتر است. تجربه به ما نشان داد که وقتی استانداردها بالا بود و کادر مجربی در اتاق مراقبت های ویژه فعالیت می کرد، ما ترخیص بیشتری از اتاق آی سی یو داشتیم. این نکته باید مد نظر گرفته شود که ما در اینجا با یک کار تیمی مواجه هستیم. اگر این تیم، مراقبت با کیفیت بالا را به مریض ارائه دهد، طبیعتاً شانس مریض برای زنده ماندن خیلی بالاتر خواهد بود. من به یاد دارم که در ابتدای پاندمی و فاز اول آن، شاهد مرگ و میر بیشتری در بیماران بودیم و دلیلش هم، عدم آشنایی ما با این بیماری بود. کادر مراقبت دارای ترس بودند و ما شاهد مرگ 50 درصدی بیماران بستری در بخش آی سی یو بودیم. ولی با آشنا شدن بیشتر با شرایط این بیماری، ما یاد گرفتیم که با بیمار چگونه رفتار کنیم. به همین دلیل، مرگ و میر روند کاهشی پیدا کرد.
ساعد نیوز: رویکرد مردم به بخش آی سی یو در دوره پاندمی چطور بوده است؟
دکتر عطا محمودپور: خوب، تصور همه این است که وقتی بیماری به بخش مراقبت های ویژه ارجاع داده می شود، این به معنای آن است که دیگر بیمار به آخر خط رسیده است. این تصور کاملاً غلطی است. ولی درباره بیماری کووید 19 در پیک نخست آن، ما با مرگ و میر 40 الی 60 درصدی مواجه بودیم. این به کشور ما اختصاص نداشت. حتی کشورهای پیشرفته مثل آمریکای شمالی شاهد همین روند بودند. ولی آرام آرام، شناخت ما از این ویروس و عملکردش بیشتر و بیشتر شد و این به ما کمک کرد که این آمار مرگ و میر را پایین تر بیاوریم. خوب تصور مردم نسبت به بخش آی سی یو تحت تأثیر همان پیک نخست بود. ولی با ادامه پیدا کردن این روند نزولی مرگ و میر، طبیعتاً شاهد بهبود دیدگاه مردم هم به این موضوع هستیم. وقتی مردم می آیند و تلاش تیم مراقبت را در بخش آی سی یو مشاهده می کنند و زحماتی که کشیده می شود را مشاهده می کنند، طبیعتاً امیدوارانه تر به این مسأله نگاه می کنند. خوب، در ابتدا وضعیت بسیار سخت بود. ولی در حال حاضر اوضاع بهتر شده است. البته آمار دقیق را باید از معاونت درمان وزارت بهداشت بخواهید. ولی چیزی که من به صورت تخمینی می توانم بگویم، در حال حاضر مرگ و میر در آی سی یو شاید بین 20 الی 30 درصد است یعنی کمتر از 5 درصد بیمارانی که کرونا می گیرند.
ساعد نیوز: چه پیشرفت هایی در زمینه تولید تجهیزات اتاق آی سی یو در دوران پاندمی حاصل شده است؟ آیا شرکت های دانش بنیان در این زمینه ورودی داشتند؟
دکتر عطا محمودپور: البته درباره این موضوع در مورد تمام نقاط کشور به صورت یکسان نمی شود سخنی گفت. برخی استان ها طبیعتاً گام های جدی تری در این زمینه برداشته اند. به طور کلی، با اجرایی شدن طرح تحول سلامت از حدود شش سال قبل به این سو، تجهیزات بیمارستانی بسیار بهبود یافته است. اگر این روند ادامه پیدا کند شاید در آینده شاهد اختصاص 25 درصد از تخت های بیمارستان ها به بخش های مراقبت های ویژه خواهیم بود. البته تحقق این موضوع مستلزم یک عزم جدی است. یعنی باید همه کمک کنند. خوشبختانه وزارت بهداشت به این موضوع اهتمام ویژه ای دارد. درباره محصولات دانش بنیان هم اخیراً در شیراز برای اولین بار دستگاه ونتیلاتور هوم کیر تولید شده است. در تبریز هم کارهایی در این زمینه صورت گرفته است و دستگاه سی پی ای پی مکانیکال با قابلیت اوتوکلاو تولید شده است.
2 سال پیش
3 سال پیش
4 سال پیش